EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

A. v. Rosja
37335/09

WYROK ETPCz z dnia 12-11-2019 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Brutalne zatrzymanie przez funkcjonariuszy w obecności dziecka

wzorce kontroli:

Art. 3 EKPCz
„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”

 

Art. 8 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób”

 

Art. 13 EKPCz
„ Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”

rozstrzygnięcie:

  • Naruszenie art. 3 EKPCz w aspekcie materialnym [jednomyślnie]

 

  • Naruszenie art. 3 EKPCz w aspekcie proceduralnym [jednomyślnie]

 

  • Brak konieczności odrębnego badania naruszenia art. 8 EKPCz [jednomyślnie]

 

  • Brak konieczności odrębnego badania naruszenia art. 13 EKPCz [jednomyślnie]

stan faktyczny:

31 maja 2008 r. Skarżącą (w tamtym czasie w wieku 9 lat) odebrał ze szkoły jej ojciec, lokalny policjant. Podczas wychodzenia ze szkoły do Skarżącej i jej ojca podszedł znajomy ojca, z którym razem pracował. Skarżąca siedziała w samochodzie, podczas gdy ojciec i jego znajomy rozmawiali. Ów znajomy działał jako prowokator Federalnej Służby ds. Kontroli Obrotu Narkotykami. Po chwili (w trakcie której ojciec Skarżącej miał sprzedać prowokatorowi marihuanę) kilku funkcjonariuszy Federalnej Służby dokonało zatrzymania ojca Skarżącej. W relacji Skarżącej (i jej ojca, a także jednego postronnego świadka) miał on zostać pobity podczas zatrzymywania. Skarżąca miała być w tym czasie uwięziona w samochodzie, albowiem funkcjonariusze nie pozwolili, aby przekazać ją matce lub pozwolić jej wrócić do szkoły. Po około 30 minutach skarżącej udało się wymknąć, kiedy funkcjonariusze byli zajęci. Błąkała się po ulicy, aż została odnaleziona przez wujka. Dalsze dowody przedstawione przez Skarżącą w zasadzie potwierdzały, że podczas zatrzymania użyto nadmiernej siły.

 

Z dokumentów zgromadzonych w sprawie wynikało także, że Skarżąca doznała szoku, którego skutki psychiczne odczuwała przez następne dwa lata. Postawiono m.in. diagnozę stresu pourazowego. Stwierdzono także, że tego typu zaburzenia mogły wynikać z wydarzeń z dnia 31 maja 2008r.

 

10 czerwca 2008r. matka skarżącej złożyła w miejscowej prokuraturze rejonowej zawiadomienie o przestępstwie nadużycia funkcji. Funkcjonariusze Federalnej Służby złożyli zeznania, w których nie przyznawali się do nadużycia funkcji, chociaż były różnice między ich wersjami (co do tego, czy siły w ogóle nie używali, czy używali w legalnych granicach, a także tego, czy Skarżąca oddaliła się samowolnie, czy też na wyraźne żądanie ojca). Postępowanie sprawdzające dwukrotnie umarzano, a następnie ponownie podejmowano. Ostatecznie 1 września 2008 r. postępowanie sprawdzające zostało umorzone. Postanowienie o umorzeniu zostało podtrzymane przez sądy I i II instancji.

 

30 grudnia 2009 r. prokurator umorzył postępowanie przeciwko ojcu Skarżącej o handel narkotykami. Okazało się, że oryginalne nagranie domniemanej transakcji z 31 maja 2008 r. zaginęło, a kopia została sfabrykowana. Nadto okazało się, że niektórzy ze świadków wcześniej zeznawali w tej sprawie fałszywie na polecenie funkcjonariuszy Federalnej Służby.

główne tezy:

Jeżeli Skarżący wysuwa oskarżenie traktowania przez funkcjonariuszy państwa, które narusza art. 3 EKPCz, to art. 3 EKPCz w związku z art. 1 EKPCz wymaga przeprowadzenia efektywnego śledztwa. Obowiązek proceduralny państwa-strony na gruncie art. 3 EKPCz oznacza konieczność przeprowadzenia pełnego postępowania przygotowawczego, a nie tylko czynności sprawdzających (§ 53, 66).

 

Zarzut naruszenia art. 3 EKPCz powinien być potwierdzony dowodem rozwiewającym wątpliwości (beyond reasonable doubt), aczkolwiek niekiedy taki dowód może być stworzony z wystarczająco silnych innych przesłanek lub domniemań faktycznych (§ 54, 66).

 

Na gruncie art. 3 EKPCz, dzieci są szczególnie chronione. Środki stosowane przez państwo-stronę w celu uniknięcia naruszenia art. 3 EKPCz powinny być w takich przypadkach odstraszające, chroniące godność i interes dziecka (§ 55).

 

Przy planowaniu i dokonywaniu zatrzymania służby powinny uwzględniać obecność dzieci. Brak uwzględnienia takiego czynnika prowadzi do naruszenia materialnoprawnego obowiązku pozytywnego państwa-strony wynikającego z art. 3 EKPCz (§ 56, 67–68).

 

Niezgodności w zeznaniach funkcjonariuszy policji oraz ich fałszywość, sprawiają, że tracą one moc dowodową, a zatem należy dać wiarę wyjaśnieniom Skarżącej o brutalnym charakterze zatrzymania jej ojca. Postępowanie sprawdzające nie doprowadziło do powstania wątpliwości co do prawdziwości twierdzeń Skarżącej (§ 57–66).

odszkodowanie:

25000 EUR

koszty postępowania:

3500 EUR

powiązane sprawy:

Gutsanovi v. Bułgaria (34529/10)
Samesov v. Rosja (57269/14)

akty normatywne:
słowa kluczowe:

Nieludzkie traktowanie; zatrzymanie; prawa dziecka; obowiązki pozytywne; prowokacja

autor omówienia:

Emil Śliwiński