Wielka Izba

Ustawowy nadzór państwowego banku nad innymi bankami spółdzielczymi jako potencjalne naruszenie prawa własności akcjonariuszy

Art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz

„Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego.
Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa państwa do stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym lub w celu zabezpieczenia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych”

Skarżący to grupa ponad 200 osób, prywatnych udziałowców w dwóch węgierskich bankach spółdzielczych (Kinizsi Bank Zrt. i Mohácsi Takarék Bank Zrt.). Grupa ta w chwili złożenia skargi posiadała odpowiednio 98% i 88% udziałów w tych bankach. W 2013 r. weszła w życie nowa ustawa o spółdzielczych instytucjach kredytowych, która utworzyła schemat integracji banków spółdzielczych. Dotychczas istniejące banki spółdzielcze mogły przystąpić do integracji zakładającej nabycie złotej akcji przez Bank Oszczędnościowy (kontrolowany przez węgierski Skarb Państwa). Bank Oszczędnościowy po integracji miał mieć kontrolę nad wszelkimi zmianami statutów banków spółdzielczych, mógł wywierać decydujący wpływ na czynności zarządcze i kontrolne oraz walnego zgromadzenia (w tym na mianowanie członków zarządu i rady nadzorczej), a także wpływać na wszelką bieżącą politykę banków. Banki spółdzielcze mogły też wystąpić z integracji, co wiązałoby się z koniecznością przejścia procedury przed Komisją Nadzoru Finansowego, a także spełnienia odpowiednich wymogów (min. 2 mld HUF kapitału zakładowego oraz taka sama kwota dodatkowo zdeponowana na kontach w Banku Oszczędnościowym, a także złożenie odpowiednich dokumentów w terminie 7 dni od zawiadomienia Komisji Nadzoru Finansowego o opuszczeniu schematu integracji). Ostatecznie obydwa banki spółdzielcze nie podjęły decyzji o wystąpieniu z integracji, co było równoznaczne z zaakceptowaniem jej warunków.

• Zakres sprawy, którą Wielka Izba może się zajmować, jest wyznaczony wcześniejszą decyzją o dopuszczalności. Jeżeli Skarżący powoływali naruszenie artykułu Konwencji, a skarga została uznana za oczywiście nieuzasadnioną (także w składzie jednego sędziego), Wielka Izba nie może badać takiego zarzutu (§ 103–105).

• Art. 34 EKPCz zabrania actio popularis, co oznacza, że Skarżący musi udowodnić, że jest „bezpośrednio dotknięty” danym naruszeniem (§ 120–121).

• Należy odróżniać ingerencję w prawa spółki od ingerencji w prawa udziałowców. Jeżeli dochodzi do ingerencji w prawa spółki, udziałowcy nie mogą uważać się za ofiarę naruszenia Konwencji (w rozumieniu art. 34 EKPCz), chyba że byłoby sztucznym oddzielanie udziałowców od bardzo blisko związanej z nimi spółki (w szczególności jednoosobowej lub rodzinnej) lub gdy zachodzą szczególne okoliczności (§ 122–124).

• Sam spadek wartości udziałów jako skutek ingerencji w prawa spółki nie uzasadnia jeszcze twierdzenia o naruszeniu praw udziałowców (§ 126–127).

• Przymusowe umorzenie udziału lub przymusowy wykup akcji (squeeze-out) stanowią ingerencję w prawa udziałowca (§ 130).

• Nie jest także wykluczone stwierdzenie ingerencji w prawa samego udziałowca, gdy ogranicza się go w prawach wynikających z posiadanego udziału (§ 132).

• Wyjątkowy przypadek, w którym dopuszcza się wniesienie skargi przez udziałowców, zachodzi wówczas, gdy zarząd spółki nie mógł wnieść skargi do ETPCz. Obejmuje to różnorodne sytuacje, jednakże to zawsze na Skarżącym spoczywa ciężar udowodnienia wyjątkowości sytuacji (§ 139, 144–145).

• W realiach sprawy, chociaż schemat integracji banków spółdzielczych stanowił istotną ingerencję legislacyjną w sposób funkcjonowania spółek, to jednak akcjonariusze nie byli „bezpośrednio dotknięci” tymi środkami. Mimo że schemat integracji wpływał na sferę funkcjonowania i kompetencje zarządu, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia, to jednak nie prowadził do umniejszenia praw udziałowych akcjonariuszy (§ 148–155).

• Rozmiar działalności (forma spółki akcyjnej) oraz znaczne rozdrobnienie akcjonariatu sprawiają, że nie można mówić o sztuczności lub zbędności oddzielania spółki i udziałowca (§ 157).

• Jeżeli akcjonariusze dysponują znaczną większością, mogą przecież zobowiązać zarząd spółki do podjęcia kroków prawnych, w tym i wniesienia skargi do ETPCz. Nawet pewien legislacyjny nacisk na integrację banków nie uzasadnia twierdzenia, że wyczerpanie normalnej krajowej ścieżki odwoławczej i wniesienie skargi do ETPCz przez spółkę (reprezentowaną przez zarząd) nie było możliwe (§ 159–164).

Banki; integracja; fuzja; spółka; akcja; udział

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-203850

§ 132 zawiera obszerny przegląd spraw, w których ETPCz stwierdzał, że dochodziło do ingerencji w prawa udziałowca, a nie spółki (np. ograniczenie zbywania udziałów, zobowiązanie do sprzedaży udziałów, zmniejszenie wartości głosu, pozbawienie prawa głosowania).

§ 137 z kolei zawiera przegląd spraw, w których ETPCz uznał, że zachodzi tak ścisłe powiązanie osoby fizycznej i spółki, że oddzielanie ich byłoby sztuczne, a zatem osoba fizyczna ma legitymację skargową w imieniu spółki. Były to przypadki spółki jednoosobowej (także kontrolowanej za pośrednictwem innej spółki jednoosobowej), małej spółki, w której wszyscy udziałowcy wnieśli skargę, a także spółki rodzinnej, w której tylko jeden udziałowiec wniósł skargę, ale inni udziałowcy się temu nie sprzeciwili.

W § 145 ETPCz wymienia sprawy, w których zachodziły „wyjątkowe przypadki”, w których sama spółka nie mogła wnieść skargi do Trybunału, a mogli to uczynić akcjonariusze.