Izba

Skazanie za przestępstwo mimo upływu terminu przedawnienia

Art. 7 EKPCz

„1. Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony.
2. Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w sądzeniu i karaniu osoby winnej działania lub zaniechania, które w czasie popełnienia stanowiły czyn zagrożony karą według ogólnych zasad uznanych przez narody cywilizowane”

Skarżące były zatrudnione w gruzińskim zakładzie ubezpieczeń społecznych w latach 1994–2006. Były odpowiedzialne za identyfikację osób, które pracowały i jednocześnie pobierały emeryturę oraz za żądanie zwrotu świadczeń w ten sposób nienależnie pobranych. Rozpoczęło się postępowanie przygotowawcze przeciwko Skarżącym, które w latach 1995–2004 miały się dopuścić niedopełnienia obowiązków, narażając łącznie zakład ubezpieczeń społecznych na stratę w wysokości ok. 7.000 GEL. W związku z postępowaniem karnym Skarżące zostały w 2006 r. zwolnione z pracy.

W 2008 r. Sąd Rejonowy w Zugdidi skazał Skarżące za niedopełnienie obowiązków (art. 342 § 1 gruzińskiego kodeksu karnego) na 500 GEL grzywny. Skarżące odwołały się do Sądu Apelacyjnego w Kutaisi, a następnie do Sądu Najwyższego, twierdząc, że nie miały przymiotu „urzędnika” lub „osoby o równorzędnym statusie” (znamię podmiotu przestępstwa z art. 342 § 1 gruzińskiego kodeksu karnego), a samo skazanie było w związku z tym nieprzewidywalne. Ponadto twierdziły, że skoro zarzucono im przestępstwa niedopełnienia obowiązków trwające do 2004 r., to w chwili wyrokowania (2008 r.) termin przedawnienia (2-letni) tego przestępstwa już upłynął.

Sąd Najwyższy ostatecznie stwierdził, że skarżące były „urzędnikami”, a w związku z tym ich skazanie było słuszne (utrzymał w tym zakresie w mocy wyroki niższych instancji), ale zwolnił Skarżące (na podstawie art. 28 ust. 6 gruzińskiego kodeksu postępowania karnego) z obowiązku zapłacenia grzywien po 500 GEL. Tym samym skazania Skarżących zostały zatarte i usunięte z rejestru karnego (na podstawie art. 79 § 2 gruzińskiego kodeksu karnego).

Skarżące wniosły o odszkodowanie związane z ich zwolnieniem z pracy, ale sąd pracy uznał, że ich zwolnienie miało podstawę prawną, jako że Skarżące ostatecznie zostały skazane.

• Dochodzi do znaczącego uszczerbku (w rozumieniu art. 35 ust. 3 lit. b EKPCz), jeżeli Skarżące zostały wskutek oskarżenia w sprawie karnej zwolnione z pracy, a ich wyrok skazujący utrzymany w mocy, nawet jeżeli uchylono obowiązek zapłacenia grzywny wobec nich, a skazanie zostało zatarte (§ 31).

• Chociaż to do sądów krajowych należy przede wszystkim rozwiązywanie problemów interpretacyjnych związanych z prawem krajowym, Trybunał musi zbadać, czy w chwili popełnienia przestępstwa istniała w prawie krajowym podstawa prawna dla skazania i wymierzenia kary. Jednostka bowiem musi mieć możliwość zapoznania się z przepisami krajowymi (i ewentualnie odpowiednim orzecznictwem) tak, aby wiedzieć, jakie czyny doprowadzą ją do odpowiedzialności karnej (§ 36–37).

• Skoro przedawnienie może być ujmowane jako ustawowa „wolność” od postępowania karnego po upływie pewnego czasu od popełnienia przestępstwa, rolą Trybunału jest zbadanie, czy w chwili skazania istniała „ważna” podstawa prawna dla skazania w świetle ewentualnego upływu terminu przedawnienia (§ 39).

• Wydaje się, że jest dopuszczalne zrzeczenie się „prawa” do przedawnienia (poprzez żądanie dalszego postępowania, mającego – w realiach sprawy – doprowadzić albo do uniewinnienia, albo do skazania ze zwolnieniem z wykonania kary), jednakże takie „zrzeczenie się” powinno być dokonane wyraźne, a sąd powinien się do tego w uzasadnieniu swojego orzeczenia także odnieść. W odmiennym przypadku – a tak zdarzyło się w realiach sprawy – dochodzi do naruszenia art. 7 EKPCz z powodu skazania za przestępstwo już przedawnione (§ 40–42).

Kodeks karny (Gruzja)
– Art. 342 § 1
„Niewykonywanie lub nieprawidłowe wykonywanie obowiązków urzędowych przez urzędnika lub osobę o równorzędnym statusie, wynikające z niedbałego stosunku do takich obowiązków, które powoduje istotną szkodę w prawach osoby fizycznej lub prawnej lub w interesie publicznym lub państwowym (niedopełnienie obowiązków), podlega karze grzywny, ograniczenia wolności do 6 miesięcy lub pozbawienia wolności do lat 2.”
[Neglect of official duties, that is, the non-performance or improper performance of official duties by an official or a person of equivalent status, owing to a careless attitude towards such duties, which has resulted in a substantial breach of the rights of an individual [or] a legal entity, [or] of the lawful interests of the public or the State, shall be punished by a fine, limitation of freedom for up to six months, or imprisonment for up to two years.]
– Art. 71 § 1 lit. a
„Osoba fizyczna nie podlega odpowiedzialności karnej w zakresie przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą dwóch lat, jeżeli od popełnienia przestępstwa upłynęły dwa lata.
[An individual shall be exempted from criminal liability if … two years have elapsed since the commission of an offence for which the sentence prescribed by [this Code] does not exceed two years.]
– Art. 79 § 2
Oskarżony, którego skazanie zostało uchylone, jest uznawany za niekaranego.
[A person whose sentence is annulled is regarded as having no criminal record.]

Kodeks postępowania karnego (Gruzja)
– Art. 28
„1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:…
e) termin przedawnienia określony w Kodeksie Karnym Gruzji upłynął;…
6. Jeżeli oskarżony sprzeciwia się umorzeniu postępowania na podstawie ust. 1 lit. c, e, f, k, n, o, postępowanie nie może być umorzone, lecz toczy się w dalszym ciągu według zwyczajnej procedury i kończy się albo wyrokiem uniewinniającym, albo skazującym ze zwolnieniem oskarżonego z obowiązku odbywania kary.
[1. [Criminal proceedings] shall not be initiated, and if initiated, shall be terminated: …
(e) if the statute of limitations provided for by the Criminal Code of Georgia has expired; …
6. It is not permissible to terminate [criminal proceedings] under sub-paragraphs c, e, f, k, n and o of this Article if the accused is against such a termination. In such cases, [criminal proceedings] shall continue under the ordinary procedure and shall be terminated either by an acquittal, or by a conviction and the exemption of the convicted person from serving the sentence.]

Przedawnienie; podstawa prawna; nullum crimen sine lege; postępowanie karne

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-203003