Izba

Obowiązek spłaty kredytu we frankach szwajcarskich a prawo własności

Art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz
„Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z podstawowymi zasadami prawa międzynarodowego. Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa Państwa do wydawania takich ustaw, jakie uzna za konieczne dla uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z
interesem powszechnym lub w celu zapewnienia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych.”

Skarżąca w styczniu 2007 roku zaciągnęła w greckim banku kredyt we frankach szwajcarskich (ok. 240 000 CHF, wówczas ok. 140 000 EUR, stosunek euro do franka szwajcarskiego wynosił ok. 1:1,6) na zakup mieszkania. Skarżąca ubezpieczyła kredyt na wypadek śmierci lub całkowitej niezdolności do pracy oraz na okres trzyletni – na wypadek niekorzystnej zmiany kursu. Zgodnie z warunkami umowy, Skarżąca mogła w każdej chwili żądać przewalutowania kredytu na euro wg kursu z chwili żądania.

Skarżąca od 2011 roku nie pracowała zawodowo z powodu utraty wzroku, wobec czego kilkakrotnie aneksowała umowę zmieniając wysokość i termin płatności rat. W związku z niezdolnością do pracy ubezpieczenie pokryło raty kredytu od momentu nastąpienia niezdolności, ale bez uwzględnienia zmian warunków spłacania rat w aneksach. W 2015 roku, gdy stosunek obu walut był bliski 1:1, musiała spłacić jeszcze ok. 30 000 CHF.

W lutym 2015 roku Skarżąca zwróciła się do sądu I instancji z żądaniem uznania klauzuli umownej, która przewidywała konieczność spłaty rat kredytu we frankach lub w euro według kursu z dnia wymagalności raty, za abuzywną, a w konsekwencji nieważną. Sąd odrzucił pozew, zaś Skarżąca bezpośrednio wniosła skargę kasacyjną. W 2019 roku Sąd Kasacyjny oddalił skargę zwracając uwagę na to, że, tak jak wskazał Sąd I instancji, zgodnie z treścią Dyrektywy Rady 93/13/EWG (por. Akty Prawne) klauzule, które odzwierciedlają treść przepisów prawa („deklaratoryjne”) -w niniejszej sprawie art. 291 Kodeksu cywilnego- nie podlegają jej przepisom. Mimo że przepisy dyrektywy w tym zakresie nie zostały wprost transponowane do prawa krajowego, to prawo krajowe należy wykładać prounijnie i zgodnie z celami dyrektywy.

• Artykuł 1 Protokołu 1 do EKPCz nakłada na Państwo-Stronę pozytywny obowiązek zapewnienia w swoim wewnętrznym porządku prawnym wystarczającej ochrony prawa do poszanowania mienia oraz odpowiednich środków jego dochodzenia w przypadku naruszenia. Wobec tego, państwo może być zobowiązane do podjęcia środków zapobiegawczych lub środków zaradczych o charakterze proceduralnym. (§ 56-57)

• Biorąc pod uwagę, że Skarżąca poświęca większość argumentacji interpretacji prawa krajowego oraz unijnego, Trybunał przypomina, że w sprawach wynikających ze skargi indywidualnej, zadaniem Trybunału nie jest abstrakcyjna kontrola zaskarżonych przepisów; musi on jak najbardziej ograniczyć się do badania problemów prawnych w toczącej się przed nim sprawie. (§ 75)

• Skarżąca miała możliwość wejścia na drogę sądową z żądaniem uznania klauzuli za abuzywną, co uczyniła, lub skorzystania z klauzuli rebus sic stantibus przewidzianej w prawie krajowym. Co więcej Sąd Kasacyjny dokonał interpretacji przepisów prawa zgodnej z orzecznictwem TSUE w zakresie w jakim Dyrektywa Rady 93/13/EWG nie znajduje zastosowania do klauzul „deklaratoryjnych”. Wobec tego Państwo dopełniło swoich obowiązków pozytywnych wynikających z artykułu 1 Protokołu nr 1 do EKPCz. (§ 82-84)

Kodeks cywilny Republiki Grecji
-Art. 281
„Wykonywanie prawa jest zabronione, jeżeli wyraźnie przekracza granice nałożone przez dobrą wiarę lub dobre obyczaje albo przez cel społeczny lub gospodarczy.”
[L’exercice d’un droit est prohibé s’il dépasse manifestement les limites imposes par la bonne foi ou les bonnes moeurs ou par le but social ou économique du droit.]

-Art. 288
„Dłużnik jest zobowiązany do wykonania usługi zgodnie z wymogami dobrej wiary, biorąc pod uwagę praktyki przyjęte w stosunkach gospodarczych.”
[Le débiteur est tenu d’effectuer la prestation comme l’exige la bonne foi, compte tenu des usages admis dans les affaires.]
-Art. 291
„W przypadku zadłużenia pieniężnego w walucie obcej, które ma zostać uregulowane w Grecji, dłużnik, o ile nie uzgodniono inaczej, ma prawo do zapłaty w walucie tego kraju na podstawie kursu walutowego obowiązującego w dniu i miejscu zapłaty.”
[Lorsqu’il s’agit d’une dette pécuniaire en devises devant être réglée en Grèce, le débiteur, à moins qu’il ne soit convenu autrement, a le droit de payer en la monnaie du pays sur la base du taux de change actuel de la devise à la date et au lieu du paiement.]
-Art. 388
„Jeżeli okoliczności, w których strony, mając na uwadze dobrą wiarę i przyjęte praktyki, polegały głównie na zawarciu umowy wzajemnej, uległy później zmianie z przyczyn nadzwyczajnych i nieprzewidywalnych, a w następstwie tej zmiany doręczenie dłużnik, biorąc pod uwagę wynagrodzenie, stał się nieproporcjonalnie uciążliwy, sąd może, na wniosek dłużnika, zmniejszyć je, zgodnie z jego orzeczeniem, w odpowiednim zakresie, a nawet zdecydować o rozwiązaniu całej umowy lub w swoim część jeszcze nie wykonanej.”
[Si les circonstances sur lesquelles, eu égard à la bonne foi et aux usages admis dans les affaires, les parties se sont principalement basées pour la conclusion d’un contrat synallagmatique, ont ultérieurement changé pour des raisons extraordinaires et imprévisibles, et qu’à la suite de ce changement, la prestation du débiteur, eu égard à la contre-prestation, soit devenue démesurément onéreuse, le tribunal peut, à la demande du débiteur, la ramener, suivant son appréciation, à la mesure convenable, ou même décider la résiliation du contrat tout entier ou dans sa partie non encore exécutée.]

Ustawa nr 2251/1994 o ochronie konsumentów
-Art. 2
„1. Klauzule, które zostały sporządzone z wyprzedzeniem dla przyszłych umów (warunki ogólne) nie wiążą konsumenta, jeżeli w chwili zawarcia umowy konsument nie był ich świadomy, zwłaszcza gdy ten, który się nimi posłużył nie poinformował go o ich istnieniu lub pozbawił go możliwości poznania ich zawartości.
(…)
6. Ogólne warunki zawierania transakcji skutkujących znaczącym zachwianiem równowagi praw i obowiązków stron umowy na niekorzyść konsumenta są zabronione i nieważne.
Niewłaściwy charakter warunku ogólnego zawartego w umowie ocenia się z uwzględnieniem charakteru towarów lub usług objętych umową, celu umowy, wszystkich szczególnych okoliczności w momencie jej zawarcia oraz wszystkich innych. umowy lub innej umowy, od której zależy.”
[1. Les clauses qui ont été rédigées à l’avance pour les contrats futurs (conditions générales) ne lient pas le consommateur si au moment de l’établissement du contrat, celui-ci les ignorait, sans qu’il en soit responsable, comme notamment lorsque le fournisseur ne lui a pas indiqué leur existence ou il l’a privé de la possibilité d’en
prendre effectivement connaissance de leur contenu.
(…)
6. Les conditions générales de transactions ayant pour effet la perturbation considérable de l’équilibre des droits et des obligations des parties contractantes au détriment du consommateur sont interdites et nulles.
Le caractère abusif d’une condition générale incorporée dans un contrat est apprécié en tenant compte de la nature des biens ou des services relevant du contrat, du but du contrat, de l’ensemble des circonstances spécifiques lors de sa conclusion et de toutes les autres clauses du contrat ou d’un autre contrat dont celui-ci dépend.]

Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r.w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich
– Motyw 13 Preambuły
„zakłada się, iż obowiązujące w Państwach Członkowskich przepisy ustawowe i wykonawcze, które bezpośrednio lub pośrednio ustalają warunki umów konsumenckich, nie zawierają nieuczciwych warunków; w związku z tym nie wydaje się konieczne rozpatrywanie warunków umowy, które są zgodne z obowiązującymi przepisami ustawowymi lub wykonawczymi oraz zgodne z zasadami lub postanowieniami konwencji międzynarodowych, których stronami są Państwa Członkowskie lub Wspólnota; użyte w art. 1 ust. 2 sformułowanie „obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze” obejmuje również zasady, które zgodnie z prawem będą stosowane między umawiającymi się stronami z zastrzeżeniem, że nie dokonano żadnych innych uzgodnień”
-Art. 1
„1. Celem niniejszej dyrektywy jest zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do nieuczciwych warunków umownych w umowach zawieranych pomiędzy sprzedawcą lub dostawcą a konsumentem.
2. Warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są Państwa Członkowskie lub Wspólnota, zwłaszcza w dziedzinie transportu, nie będą podlegały przepisom niniejszej dyrektywy.”
-Art. 8
„W celu zapewnienia wyższego stopnia ochrony konsumenta Państwa Członkowskie mogą przyjąć lub utrzymać bardziej rygorystyczne przepisy prawne zgodne z Traktatem w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą.”

Sąd Kasacyjny wyjaśnił, że klauzule umowy odtwarzające treść przepisów prawa, czyli tzw. Klauzule „deklaratoryjne” (naturalia negotii), są wyłączone spod kontroli o charakterze abuzywnym na podstawie art. 2 ust. 6 ustawy nr 2251/1994, gdy transakcja w pełni odpowiada modelowi umownemu regulowanemu przez prawo (sprzedaż, wynajem, umowa zobowiązania wyniku itp.). Taka wykładnia art. 2 ust. 6 wynika z art. 1 ust. 2 lit. a) ib) dyrektywy 93/13 / UE oraz z motywu trzynastego jej preambuły.
[La Cour de cassation a précisé que les clauses d’un contrat qui reprennent le contenu des dispositions législatives, à savoir les clauses dites « déclaratoires » (naturalia negotii), sont exclues du contrôle du caractère abusif, en application de l’article 2 § 6 de la loi no 2251/1994 lorsqu’une transaction répond pleinement au modèle contractuel réglementé par la loi (vente, location, contrat d’obligation de résultat etc.). Cette interprétation de l’article 2 § 6 découle de l’article 1 § 2 a) et b) de la directive 93/13/UE et du 13e considérant du préambule de celle-ci.]

Klauzula niedozwolona; klauzula abuzywna; frank szwajcarski; prawo własności; kredyt; zmiana okoliczności; rebus sic stantibus

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-208076