EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Baralija v. Bośnia i Hercegowina
30100/18

WYROK ETPCz z dnia 29-10-2019 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Brak organizacji wyborów samorządowych przez dwie kadencje w wydzielonej części kraju

wzorce kontroli:

Art. 1 Protokołu nr 12 do EKPCz

 

„1. Korzystanie z każdego prawa przewidzianego w prawie powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie lub z jakichkolwiek innych przyczyn.
2. Nikt nie może być dyskryminowany przez jakiekolwiek władze publiczne z któregokolwiek z powodów wymienionych w ustępie 1”

rozstrzygnięcie:

  • Naruszenie art. 1 Protokołu nr 12 do EKPCz [jednomyślnie]

stan faktyczny:

W Mostarze – największym mieście Hercegowiny – ostatnie wybory samorządowe odbyły się w 2008 r. W 2010 r. Sąd Konstytucyjny Bośni i Hercegowiny uznał przepisy dotyczące podziału Mostaru na okręgi wyborcze za niekonstytucyjne, albowiem bazowały one na podziale miasta przed wojną w Bośni, co w konsekwencji doprowadziło do zaburzenia proporcjonalności wyborów. Parlament Bośni i Hercegowiny miał sześć miesięcy na zmianę tych przepisów; po upływie tego okresu bez nowelizacji Sąd Konstytucyjny wydał postanowienie, w którym derogował niniejsze przepisy. Nowe przepisy dotyczące wyborów nie zostały uchwalone, co doprowadziło do tego, że w 2012 r. i w 2016 r. nie odbyły się w Mostarze wybory samorządowe, a w konsekwencji burmistrz wybrany w 2009 r. od 2012 r. sprawuje „mandat techniczny”, a rada miasta nie funkcjonuje od 2012 r. Parlament Bośni i Hercegowiny co roku ustawowo przyznaje „technicznemu” burmistrzowi kompetencje rady miasta w zakresie uchwalania budżetu.

 

Skarżąca jest przewodniczącą lokalnych struktur bośniackiej partii politycznej. W skardze twierdziła, że padła ofiarą dyskryminacji (pod względem możliwości biernego prawa wyborczego) ze względu na miejsce zamieszkania.

główne tezy:
  • Status ofiary przewidziany w art. 34 EKPCz oznacza, że skarżący musi być bezpośrednio dotknięty (directly affected) przez środek krajowy. Wykluczona jest zatem actio popularis na akty prawa krajowego, którymi jednostki subiektywnie czują się pokrzywdzone lub uważają je za niezgodne z EKPCz (§ 33).

 

  • Sytuacja skarżącej, która jest liderem lokalnego oddziału partii politycznej, sprawia, że w istocie jest ona ofiarą pozbawienia możliwości startowania w wyborach (§ 34).

 

  • Strona rządowa jest obciążona ciężarem dowodu na niewyczerpanie środków krajowych oraz ich dostępność w teorii i praktyce, jednakże w razie udowodnienia istnienia takiego środka, ciężar dowodu na wykazanie, że skorzystanie z tego środka nie było konieczne w danym przypadku, zostaje przerzucony na skarżącego (§ 36).

 

  • Art. 35 EKPCz (wymóg wyczerpania środków krajowych) musi być stosowany z pewnym stopniem elastyczności i bez zbędnego formalizmu oraz z dostosowaniem do okoliczności konkretnej sprawy (§ 38).

 

  • Skarga konstytucyjna nie byłaby środkiem efektywnym, jeżeli wcześniej Sąd Konstytucyjny derogował niekonstytucyjne przepisy (§ 39).

 

  • Pojęcie „dyskryminacji” należy rozumieć jednolicie na gruncie art. 14 EKPCz i art. 1 Protokołu nr 12 (§ 46).

 

  • Zagadnienie „dyskryminacji” pojawia się, jeżeli osoby są odmiennie traktowanie w relatywnie podobnej sytuacji, ale tylko ze względu na swoje cechy osobiste. Nie muszą to być jednak cechy przyrodzone. Odmienne traktowanie jest dyskryminujące, jeżeli nie ma racjonalnego i obiektywnego wyjaśnienia oraz nie jest proporcjonalne (§ 47–48).

 

  • Miejsce zamieszkania stanowi cechę osobistą objętą zakazem dyskryminacji (§ 47, 54).

 

  • W postępowaniu przed ETPCz skarżący musi wykazać jedynie nierówność w traktowaniu, a na stronie rządowej spoczywa ciężar racjonalnego uzasadnienia takiego traktowania (§ 49).

 

  • Trudności w osiągnięciu porozumienia między siłami politycznymi w parlamencie co do podziału na okręgi wyborcze nie stanowią racjonalnego i obiektywnego wyjaśnienia nierównego traktowania (§ 58).

 

  • ETPCz wskazuje sposób implementacji wyroku jedynie wyjątkowo, jednakże w realiach sprawy (naruszenie zasady rządów prawa przez nieorganizowanie wyborów oraz znaczną liczbę potencjalnych skarżących), nakazano w ciągu 6 miesięcy od publikacji orzeczenia ETPCz przyjęcie nowelizacji, dokonującej ponownego podziału Mostaru na okręgi wyborcze (§ 62).
odszkodowanie:

koszty postępowania:

5000 EUR

powiązane sprawy:

Sejdić i Finci v. Bośnia i Hercegowina (27996/06, 34386/06)

akty normatywne:
słowa kluczowe:

Wybory samorządowe; dyskryminacja; miejsce zamieszkania; prawo wyborcze; konstytucja

autor omówienia:

Emil Śliwiński