EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Ćwik v. Polska
31454/10

WYROK ETPCz z dnia 05-11-2020 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Doktryna owoców zatrutego drzewa na tle art. 6 EKPCz

wzorce kontroli:

Art. 6 ust. 1 EKPCz

„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.”

rozstrzygnięcie:

  • Naruszenie art. 6 ust. 1 EKPCz [5:2]

stan faktyczny:

W 2003 roku zostało wszczęte przeciw Skarżącemu, na podstawie materiałów zebranych przez amerykańskie organy ścigania, śledztwo w sprawie bycia członkiem międzynarodowej grupy zaangażowanej w handel narkotykami.

 

Akt oskarżenia został wniesiony trzy lata później.

 

Skarżącemu postawiono zarzuty: przemytu 3 kg kokainy z Hondurasu do Polski, przemytu ponad 50 kg kokainy z Kolumbii, przez Rosję do Polski oraz przemytu 20 kg kokainy ze Stanów Zjednoczonych do Polski. Wszystko odbywać się miało w latach 1995- 1997. W 1998 roku Skarżący został porwany przez przywódcę kolumbijskiego gangu, ponadto zlecono jego zamordowanie – jednakże udało mu się uciec. Łącznie za powyższe Skarżącemu groziło dwanaście lat pozbawienia wolności i grzywnę.

 

Skarżący nie przyznał się do popełnienia czynu i odmówił składania wyjaśnień oraz odpowiedzi na pytania prokuratora i sądu- mimo wiarygodnych zeznań złożonych przez jego współpracowników którzy zgodzili się współpracować z organami ścigania. Ponadto sąd dysponował dowodami potwierdzającymi winę Mężczyzny. Skarżący twierdził, że w Hondurasie przebywał na wakacjach i nie wiedział dlaczego go aresztowano.

 

Skarżący został uznany przez sąd I instancji winnym, jednak wniósł on apelację, powołując się na naruszenie przez sąd art.7 oraz 171 § 7 KPK. Co ważne, zarzucił on sądowi wykorzystywanie w sprawie dowodów uzyskanych w bezprawny sposób – bowiem transkrypcja nagrań potwierdzających winę Skarżącego w zeznaniach rzekomych współpracowników została uzyskana wskutek tortur. Ponadto Mężczyzna wykazał, że sąd nie miał wystarczająco wiarygodnych dowodów na potwierdzenie tego, że działał w zorganizowanej grupie przestępczej – i w tym aspekcie Sąd Apelacyjny przyznał mu rację, a kara została zmniejszona do jedenastu lat pozbawienia wolności. Pozostałe argumenty Skarżącego zostały jednak uznane za bezzasadne.

 

W kolejnym etapie Skarżący wniósł kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego, jednak Sąd Najwyższy oddalił ją jako oczywiście bezzasadną.

główne tezy:
  • Zakaz tortur jest podstawową wartością w społeczeństwach demokratycznych, dotyczy bezpośrednio godności ludzkiej i powinien być egzekwowany w każdym przypadku. (§ 60)

 

  • Zgodnie z doktryną owoców zatrutego drzewa dopuszczenie zeznań uzyskanych m.in. w wyniku tortur jako dowodu w celu ustalenia istotnych faktów w postępowaniu karnym czyni postępowanie jako całość niesprawiedliwym. (§ 75)
odszkodowanie:

koszty postępowania:

powiązane sprawy:

Gäfgen v. Niemcy (22978/05)

Bouyid v. Belgia (23380/09)

F.H. v. Szwecja (32621/06)

akty normatywne:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r.
-Art. 30
„Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.”.
[„The inherent and inalienable dignity of the person shall constitute a source of freedoms and rights of persons and citizens. It shall be inviolable. The respect and protection thereof shall be the obligation of public authorities.„]
-Art. 40
„Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.”.
[„No one may be subjected to torture or cruel, inhuman, or degrading treatment or punishment. The application of corporal punishment shall be prohibited.„]
-Art. 45 § 1
„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.”.
[„Everyone shall have the right to a fair and public hearing of his case, without undue delay, before a competent, impartial and independent court.„]

 

Kodeks Postępowania Karnego z 6 czerwca 1997r.
-Art. 7
„Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego ”.
[„The authorities conducting the proceedings shall make their decisions on the basis of their own conviction, which shall be founded upon all evidence taken and assessed freely, with due consideration to the principles of sound reasoning, knowledge and personal experience.„]
-Art. 171 § 1
„Osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero następnie można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi”.
[„The person being questioned shall be granted the opportunity to express himself or herself freely within the framework designated for the purpose of the action at issue, and only afterwards may questions be put to him or her with a view to completing, elucidating, or verifying the statement presented.„]
§ 5
„Niedopuszczalne jest:
1)  wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub
groźby bezprawnej;
2)  stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających
na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem.”.
[„It shall be inadmissible:
1)  to influence the statement of the examined person through coercion or unlawful threat,
2)  to apply hypnosis or chemical or technical means affecting the psychological processes of the examined person or aimed at influencing unconscious reactions of his body in connection with the examination.”
§ 7. Explanations of the accused, testimony or statements given or made under conditions precluding their free expression [by the person concerned], or obtained against the prohibitions specified in § 5, cannot constitute evidence.„]

 

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych
-Art. 7
„Nikt nie będzie poddawany torturom lub okrutnemu, nieludzkiemu albo poniżającemu traktowaniu lub karaniu. W szczególności nikt nie będzie poddawany, bez swej zgody swobodnie wyrażonej, doświadczeniom lekarskim lub naukowym.”
[„No one shall be subjected to torture or to cruel, inhuman or degrading treatment or punishment. In particular, no one shall be subjected without his free consent to medical or scientific experimentation.„]
-Art. 14 § 1
„Wszyscy ludzie są równi przed sądami i trybunałami. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny i bezstronny sąd, ustanowiony przez ustawę… ”
[„All persons shall be equal before the courts and tribunals. In the determination of any criminal charge against him, or of his rights and obligations in a suit at law, everyone shall be entitled to a fair and public hearing by a competent, independent and impartial tribunal established by law…„]

słowa kluczowe:

Handel narkotykami; art.6 ETPCz; nieludzkie traktowanie; tortury; owoce zatrutego drzewa

autor omówienia:

Wiktoria Dzioba