Izba

Brak racjonalnych usprawnień edukacyjnych dla niemego dziecka z autyzmem jako dyskryminacja

Art. 14 w zw. z art. 2 Protokołu nr 1 do EKPCz
„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn.”

Art. 2 Protokołu nr 1 do EKPCz
„Nikt nie może być pozbawiony prawa do nauki. Wykonując swoje funkcje w dziedzinie wychowania i nauczania, Państwo uznaje prawo rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania zgodnie z ich własnymi przekonaniami religijnymi i filozoficznymi.”

Art. 14 w zw. z art. 8 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.”

Skarżąca urodziła się w 2004 r., nie mówi i zostało u niej zdiagnozowane zaburzenie autystyczne. Podczas nauki w przedszkolu otrzymywała ona dodatkową pomoc i miała przydzielonego nauczyciela wspierającego. W trakcie pierwszych dwóch lat nauki w szkole podstawowej (2010/2011 i 2011/2012) nie była jej już zapewniona taka pomoc, a Skarżąca uczęszczała do klasy z innymi dziećmi (w roku szkolnym 2011/2012 powtarzała klasę).

Rodzice w latach 2011–2012 dwukrotnie wystąpili do mera miasta Eboli o przydzielenie specjalistycznej pomocy córce. Nie przydzielono jej specjalistycznej pomocy, ale według strony rządowej przewidziano wydatkowanie pewnych środków na rzecz integracji Skarżącej (nie wiadomo jednak, jakie konkretnie były to działania). W 2012 r. Sąd Administracyjny dla Kampanii oddalił skargę rodziców Skarżącej (uznając, że pomoc nie była przydzielona Skarżącej z racji braku odpowiednich środków budżetowych), a następnie tak samo w 2015 r. uczyniła Rada Stanu.

• Zgodnie z art. 47 ust. 6 lit. a Regulaminu ETPCz datą wniesienia skargi jest data nadania jej w urzędzie pocztowym państwa-strony, a zatem jeżeli skarga została nadana przed upływem 6 miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji, ale wpłynęła do ETPCz już po tym terminie, i tak będzie uważana za wniesioną zgodnie z art. 35 ust. 1 EKPCz. (§ 36–38)

• Prawo do edukacji z jednej strony musi się liczyć z realiami i ograniczonymi możliwościami ekonomicznymi państw-stron, ale z drugiej strony powinno być interpretowane w duchu wewnętrznej spójności Konwencji (tzn. np. przy uwzględnieniu art. 8 EKPCz) oraz w zgodzie z innymi normami prawa międzynarodowego publicznego zobowiązującymi państwa-strony Konwencji. Dlatego też w interpretacji obowiązków wynikających z art. 2 Protokołu nr 1 do EKPCz Trybunał może sięgnąć do Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych czy Europejskiej Karty Społecznej. (§ 49–51)

• Art. 14 EKPCz zabrania nierównego traktowania osób w podobnej sytuacji bez obiektywnego i racjonalnego uzasadnienia, tzn. gdy nie ma uprawnionego celu lub rozsądnego stosunku proporcjonalności między środkami a celem. Chociaż w tym zakresie państwa-strony Konwencji dysponują pewnym marginesem oceny, to jest on zależny od stopnia europejskiego i międzynarodowego konsensusu w tych sprawach, a z pewnością jest zawężony w przypadku kategorii osób szczególnie wrażliwych (takich jak niepełnosprawni). Niewątpliwie inkluzywna edukacja osób niepełnosprawnych jest przedmiotem ogólnego konsensusu międzynarodowego i europejskiego. (§ 52–54)

• W ramach marginesu oceny przysługującego państwom-stronom dopuszczalne jest, aby dzieci niepełnosprawne uczęszczały do szkół razem z innymi dziećmi niewykazującymi deficytów, ale konieczne jest zapewnienie – zgodnie z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych – racjonalnych usprawnień dla osób niepełnosprawnych. Odmowa zastosowania takich racjonalnych usprawnień może stanowić dyskryminację. (§ 60–62)

• Chociaż państwa-strony dysponują marginesem uznania co do tego, jakie konkretnie racjonalne usprawnienia są konieczne w danej sytuacji, to w realiach sprawy, strona rządowa nie była w stanie wykazać, że udzielona pomoc (i to niewiadomej natury) była w sytuacji Skarżącej racjonalna. (§ 63–66)

• Ograniczenia budżetowe mogą stanowić usprawiedliwienie dla braku oferty edukacyjnej dla niepełnosprawnych, ale zasada równości wymaga, aby niedostatki ekonomiczne w edukacji dotykały zarówno uczniów pełnosprawnych, jak i niepełnosprawnych. Sąd orzekający w tego typu sprawach powinien przeprowadzić stosowną kontrolę rozdzielania środków w edukacji, a nie zadowalać się ogólnikowym twierdzeniem o braku ekonomicznej możliwości dla wprowadzenia racjonalnych usprawnień. (§ 67–69)

• W konsekwencji więc, w realiach sprawy, władze krajowe nie udowodniły, że dochowały należytej staranności w rozpoznaniu potrzeb edukacyjnych Skarżącej lub że dokonały właściwego zbalansowania sprzecznych interesów (edukacji osób pełnosprawnych i niepełnosprawnych), co przełożyło się na naruszenie art. 2 Protokołu nr 1 do EKPCz. (§ 70–72)

Zgodnie z ustawą ramową nr 104 z 5 lutego 1992 r. o pomocy, integracji społecznej i ochronie praw osób niepełnosprawnych w szkołach wszystkich szczebli zapewniona jest pomoc osobom niepełnosprawnym (art. 12 ust. 2 i art. 13 ust. 1), także poprzez wyznaczenie odpowiedniego personelu (art. 8 lit. d), w celu zapobiegania wykluczeniu społecznemu (art. 3 ust. 1). (§ 18)

Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (ratyfikowana przez Włochy w 2009 r.) nakłada na państwa-strony obowiązek wprowadzenia racjonalnych usprawnień i niezbędnej pomocy w celu uczynienia edukacji osób niepełnosprawnych efektywną (art. 24 ust. 2 lit. c—d). Racjonalne usprawnienia to takie, które są konieczne i stosowne w danej sytuacji, w celu wykonywania praw człowieka osób niepełnosprawnych na zasadzie równości (art. 2). Podobne przepisy zawiera art. 15 Europejskiej Karty Społecznej, której treść jest dookreślana różnymi rekomendacjami Rady Europy: R (92)6, Rec(2006)5, Rec 2064 (2015). (§ 26–31)

Niepełnosprawni; edukacja; szkolnictwo; dyskryminacja; autyzm; nierówność

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-204322