EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Graner v. Francja
84536/17

WYROK ETPCz z dnia 28-05-2020 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Odmowa dostępu do archiwów państwowych

wzorce kontroli:

Art. 10 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej”

 

Art. 13 EKPCz
„Każdy, kogo prawa i wolności zawarte w niniejszej Konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”

rozstrzygnięcie:

  • Umorzenie postępowania w zakresie naruszenia art. 10 EKPCz

 

  • Umorzenie postępowania w zakresie naruszenia art. 13 EKPCz

stan faktyczny:

Pan Graner jest naukowcem, poza fizyką bada rolę Francji podczas i po ludobójstwie w Rwandzie. 7 kwietnia 2015 zdecydowano o odtajnieniu prezydenckich archiwów odnoszących się do sytuacji w Rwandzie w latach 1990-1995.

 

14 lipca 2015 pan Graner wystąpił do prezesa Archiwów Francuskich o dostęp do 18 tomów akt z czasów prezydencji Mitterranda. Administrator tych konkretnych archiwów wyraził zgodę na dostęp do dwóch folderów i odmówił w stosunku do pozostałych 16, tłumacząc decyzję prawnie chronionym interesem innych osób oraz kwestiami bezpieczeństwa.

 

Rok później, decyzją Ministra Kultury i Komunikacji, za zgodą administratora akt, uzyskał dostęp do pięciu z 18 tomów. Wówczas skarżący zdecydował się wnieść do paryskiego sądu administracyjnego o stwierdzenie nieważności pierwotnej decyzji oraz zasugerować pytanie prejudycjalne na temat zgodności przepisu, na podstawie którego mu odmówiono z Deklaracją Praw Człowieka i Obywatela.

 

Sąd administracyjny skierował pytanie do Rady Stanu, który z kolei zwrócił się do Rady Konstytucyjnej. Ta, 15 września 2017 nie dostrzegła niezgodności, wobec czego skarga została oddalona. Skarżący wniósł odwołanie do Rady Stanu, przed którym sprawa w dniu orzekania przez ETPCz nie została rozstrzygnięta.

 

Skarżący wskazywał, że konstytucyjny wzorzec kontroli odpowiadał w istocie powoływanym artykułom Konwencji oraz że wskutek uprzedniej kontroli konstytucyjności, jego odwołanie do Rady Stanu nie ma szans na powodzenie.

główne tezy:
  • Prawdopodobieństwo niepowodzenia środka krajowego nie usprawiedliwia nieskorzystania z niego – musiałoby to nastąpić „z całym prawdopodobieństwem”, sytuacją graniczącą z pewnością (§ 41)

 

  • Co do zasady, dla zapewnienia wyczerpania drogi krajowej zgodnie z art. 35 § 1 Konwencji, należy skorzystać z dostępnych środków kasacyjnych (§ 44)

 

  • Przegranie sprawy nie świadczy o nieefektywności wykorzystanego środka (§ 55)

 

  • O tyle, o ile sąd krajowy I instancji był związany niekorzystnym dla Skarżącego rozstrzygnięciem Rady Konstytucyjnej, nie można zakładać, że w postępowaniu odwoławczym sąd nie weźmie pod uwagę konwencyjnego wzorca kontroli ani nie orzeknie w inny sposób (§ 57-58)
odszkodowanie:

koszty postępowania:

powiązane sprawy:

Charron i Merle-Montet v. Francja (22612/15)

akty normatywne:

Konstytucja Republiki Francuskiej
– Artykuł 61-1
„Jeżeli w toku postępowania przed sądem zostanie postawiony zarzut, że przepis prawa narusza prawa i wolności zagwarantowane w Konstytucji, Rada Konstytucyjna może zająć się tą kwestią na wniosek Rady Stanu lub Sądu Kasacyjnego, wydając orzeczenie w określonym terminie. (…)”
[« Lorsque, à l’occasion d’une instance en cours devant une juridiction, il est soutenu qu’une disposition législative porte atteinte aux droits et libertés que la Constitution garantit, le Conseil constitutionnel peut être saisi de cette question sur renvoi du Conseil d’État ou de la Cour de cassation qui se prononce dans un délai déterminé.(…) »]

 

Kodeks o dziedzictwie narodowym
-Artykuł L. 213-4
„Dokumenty archiwalne wydane przez Prezydenta Republiki, Premiera i innych członków Rządu mogą być udostępniane za specjalnym porozumieniem pomiędzy wydającym a administracją archiwów państwowych, określającym warunki ich wykorzystywania i konserwacji”
[« Le versement des documents d’archives publiques émanant du Président de la République, du Premier ministre et des autres membres du Gouvernement peut être assorti de la signature entre la partie versante et l’administration des archives d’un protocole relatif aux conditions de traitement, de conservation, de valorisation ou de communication du fonds versé, pendant la durée des délais prévus à l’article L. 213-2. Les stipulations de ce protocole peuvent également s’appliquer aux documents d’archives publiques émanant des collaborateurs personnels de l’autorité signataire. »]

słowa kluczowe:

Wyczerpanie środków krajowych; Rada Konstytucyjna; Rada Stanu; pytanie prejudycjalne; subsydiarność

autor omówienia:

Aleksandra Kochman