Izba

Wpływ natężenia ruchu przy autostradzie na życie prywatne okolicznych mieszkańców

Art. 8 EKPCz

„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób.”

Skarżący to rodzina mieszkająca w Smolicach, kilka metrów obok drogi krajowej nr 14 i około kilometr od węzła Stryków II, gdzie autostrada A2 przecina tę drogę krajową.

Planowanie autostrady rozpoczęło się w 1996 roku. Pomimo sprzeciwu burmistrza, wojewoda łódzki wydał decyzję lokalizującą jej przebieg przez Stryków. W 2006 roku, gdy odcinek autostrady A2 pomiędzy Koninem a Strykowem został otwarty, natężenie ruchu wzrosło w znacznym stopniu, a jego połowę stanowiły samochody ciężarowe. Według raportów, normy hałasu były istotnie przekraczane. Opinie biegłych oraz prywatne ekspertyzy wskazywały, że wzmożony ruch utrudniał mieszkańcom Strykowa i okolic życie codzienne, a także przyczyniał się do zanieczyszczania środowiska i miał wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne. Wskutek budowy węzła komunikacyjnego w sąsiedztwie powstały nowe strefy przemysłowe i usługowe.

W wyniku protestów i skarg innych mieszkańców Strykowa, również w 2006 roku przedstawiono Radzie Miasta Strykowa plan szybkiej budowy obwodnicy łączącej autostradę A2 z drogą N14 poza jego granicami. Alternatywnie zaproponowano przedłużenie autostrady A2 o 1,7 km poza południowe granice miasta, aby połączyć ją z pobliską autostradą A1. Drugie z tych rozwiązań zostało zrealizowane w grudniu 2008 roku. Wiele rozwiązań stosowanych w celu doraźnego lub długofalowego obniżenia hałasu, takich jak ekrany akustyczne, nie było możliwych do zastosowania w tej lokalizacji ze względów przestrzennych lub budżetowych, inne nie przyniosły skutku.

W kwietniu 2009 roku skarżący pozwali Skarb Państwa za naruszenie ich zdrowia, prawa do życia prywatnego oraz poczucia bezpieczeństwa. Każdy z nich domagał się 15 000 PLN zadośćuczynienia. W kwietniu 2011 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił pozew wskazując, że prawo do mieszkania skarżących zostało naruszone, ale jednocześnie władze działały zgodnie z prawem ustawiając znaki drogowe wskazujące alternatywną trasę (która jednak nie przyczyniła się do obniżenia poziomu hałasu) oraz proponując przedłużenie autostrady.

Sąd Apelacyjny oddalił apelację, zaś skarga kasacyjna nie była dla skarżących dostępna z uwagi na zbyt niską wartość przedmiotu zaskarżenia.

• Bez względu na to, czy sprawa jest analizowana pod kątem pozytywnego obowiązku Państwa do podjęcia rozsądnych i właściwych środków w celu zabezpieczenia praw Skarżących zgodnie z ustępem 1 Artykułu 8 EKPCz, czy też pod kątem ingerencji władzy publicznej, która musi być uzasadniona zgodnie z ustępem 2, obowiązujące zasady są zasadniczo podobne. W obu przypadkach należy mieć na względzie sprawiedliwą równowagę, którą należy zachować między konkurującymi ze sobą interesami jednostki i wspólnoty jako całości. Ponadto, nawet w odniesieniu do pozytywnych obowiązków wynikających z pierwszego ustępu art. 8 EKPCz, przy ustalaniu wymaganej równowagi, cele wymienione w drugim ustępie mogą mieć pewne znaczenie. (§ 150)

• W przypadku, gdy hałas lub inne uciążliwości wykraczają poza zwykłe trudności związane ze współżyciem z sąsiadami, mogą one wpływać na spokojne korzystanie z mieszkania, niezależnie od tego, czy ich źródłem jest działalność osób prywatnych, gospodarcza czy władz publicznych. (§ 151)

• Trybunał zgadza się, że minimalizacja wydatków inwestycyjnych jest ważnym interesem ogólnym dla każdego budżetu państwa. Przyjmuje również do wiadomości informacje wskazujące, że obwodnica wokół Strykowa nie mogła zostać wybudowana z powodu braku środków finansowych. Trybunał ma jednak poważne wątpliwości, czy jest to wystarczający czynnik równoważący. (§ 163)

• Trybunał zauważa, że władze stanęły przed trudnym zadaniem złagodzenia problemu bardzo dużego natężenia ruchu. Miały one również bardzo ograniczony wybór możliwych środków dostosowawczych. Trybunał przyznaje zatem, że władze podjęły znaczne wysiłki, aby rozwiązać ten problem. Nie zmienia to jednak faktu, że wysiłki te pozostały w dużej mierze bezskuteczne, ponieważ połączenie autostrady A2 i drogi krajowej nr 14 było z wielu powodów trasą preferowaną przez kierowców. W związku z tym państwo stawiało użytkowników pojazdów w uprzywilejowanej pozycji w stosunku do mieszkańców dotkniętych ruchem drogowym. (§ 172)

• Nawet jeśli nie można powiedzieć, że postępowanie krajowe było niesprawiedliwe, wszystkie powyższe rozważania są wystarczające, aby Trybunał mógł stwierdzić, że w niniejszej sprawie nie zachowano właściwej równowagi. (§ 173)

• Podsumowując, przekierowanie ciężkiego ruchu drogowego przez drogę N14, która nie była przystosowana do tego celu i znajdowała się bardzo blisko domów skarżących, oraz brak terminowej i adekwatnej reakcji władz krajowych na problem dotykający mieszkańców ulicy Warszawskiej, pozwala Trybunałowi stwierdzić, że prawo skarżących do spokojnego korzystania z ich domów zostało naruszone w sposób, który wpłynął na ich prawa chronione przez Artykuł 8. (§ 174)

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej

-Art. 5

Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

-Art. 68 ust. 4

Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.

-Art. 74

1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.

2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.

3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.

4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.

Kodeks cywilny

– art. 23

Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

-art. 24 § 1

Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

-art. 144

Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

-art. 222 § 2

Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

-art. 415

Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

-art. 417 § 1

Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

– Art.  417¹

§ 1. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

§ 2. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

§ 3.  Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

§ 4.  Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.

–Art.  417²

Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności.

Wyrok SN z 23.02.2001 r., II CKN 394/00, LEX nr 52630.

„Tolerowanie przez organy samorządu terytorialnego przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu jest działaniem bezprawnym, mogącym naruszać dobra osobiste osób. Żądanie usunięcia skutków naruszenia tych dóbr, przez wybudowanie ekranów akustycznych, mieści się w dyspozycji art. 24 § 1 k.c.”

hałas; prawo dokorzystania z nieruchomości; immisje; prywatność; autostrada; dobra osobiste

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-212138