Izba

Obiektywnie uzasadnione wątpliwości co do bezstronności sędziego przewodniczącego

Art. 6 EKPCz ust. 1

„1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.”

Prokurator złożył do sądu wniosek o wyłączenie jednego z członków składu orzekającego ws. dokonania przez Skarżącego zabójstwa dwójki swoich dzieci, z uwagi na uzasadnione podejrzenie, że matka zmarłych dzieci była córką sędziego, który był kompetentny do rozpoznania ewentualnej apelacji. Sąd oddalił wniosek. W konsekwencji dalszego biegu postępowania, Skarżący został skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności.

Sąd wyższej instancji oddalił apelację wniesioną przez Skarżącego. W międzyczasie, Skarżący dowiedział się od – będącej stroną postępowania – matki dzieci, że przewodniczący składu wydającego jedno z orzeczeń wystąpił z inicjatywą, w tygodniu poprzedzającym rozpoczęcie procesu, telefonicznego umówienia się z nią w celu złożenia nieformalnej wizyty w jej domu oraz że wyraził jej przy tej okazji wyrazy swojego współczucia. Swoje wątpliwości co do bezstronności sędziego wyraził również powołany w sprawie biegły, który to zarzucił organowi niestosowne zachowanie m.in. w postaci wyśmiania jego opinii i wielokrotnego przerywania składanych przez niego zeznań.

Skarżący, jak się później okazało bezskutecznie, wniósł kasację, zarzucając naruszenie zasady rzetelności procesu. Przewodniczący złożył oświadczenie, w którym wyjaśnił, że wizyta w domu matki ofiar służyła zapoznaniu się z rozkładem pomieszczeń, a wypowiedziane podczas wizyty ,,powodzenia w procesie” nie stanowiło przejawu emocjonalnego zaangażowania w sytuację strony.

• Co do zasady użycie zwrotów grzecznościowych lub wyrażenie współczucia wobec strony nie może być utożsamiane z wyrazem stronniczości wobec oskarżonego. W niniejszej sprawie, należy stwierdzić, że brak świadków spotkania sędziego z matką dzieci, których zabójstwo było przedmiotem postępowania, uzasadnia powstałą u oskarżonego obawę braku bezstronności. (§ 35)

• Zgodnie z przepisami obowiązującymi w czasie procesu, ława przysięgłych obradowała samodzielnie w sprawie winy Skarżącego. Należy jednak zauważyć, że rola sędziego przewodniczącego w postępowaniu przeciwko Skarżącemu nie jest marginalna. Przewodniczący uczestniczył wraz z dwoma asesorami i ławą przysięgłych, najpierw w przygotowaniu decyzji zawierającej uzasadnienie werdyktu ławy przysięgłych, a następnie w naradzie nad wyrokiem i jego rozstrzygnięciem. Ponadto, miał on znaczną swobodę w sposobie organizacji postępowania w celu wspierania ustalenia prawdy. (§ 38)

• Zachowanie sędziego przewodniczącego mogło wywołać obiektywnie uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności i w ten sposób poddać w wątpliwość bezstronność całego sądu orzekającego o zasadności skazania Skarżącego. (§ 39)

Kodeks postępowania karnego

-art. 281

,,§1. Przewodniczący jest osobiście odpowiedzialny za udzielanie przysięgłym wskazówek dotyczących wykonywania przez nich obowiązków, za informowanie ich o organach, do których mogą się zwrócić o pomoc psychologiczną po zakończeniu postępowania, za przypominanie im o ich obowiązkach, w szczególności o obowiązku zachowania dyskrecji, oraz za nakłanianie ich do trzymania się z dala od mediów. Jest on również osobiście odpowiedzialny za przewodniczenie całemu posiedzeniu oraz za ustalanie kolejności udzielania głosu osobom, które o to wnioskują.

§ 2. Przewodniczący podejmuje, nawet z własnej inicjatywy, wszelkie użyteczne środki w celu zebrania wszystkich dowodów dla oskarżenia i obrony. Prowadzi on postępowanie w sposób obiektywny i bezstronny. Przewodniczący posiada władzę dyskrecjonalną, na mocy której może wziąć na siebie wszystko, co uzna za użyteczne dla odkrycia prawdy; prawo zobowiązuje go do użycia z honorem i sumieniem wszystkich swoich wysiłków, aby sprzyjać jej ujawnieniu.”

[,,§ 1. Le président est chargé personnellement de guider les jurés dans l’exercice de leurs fonctions, de les informer des instances auxquelles ils peuvent s’adresser pour obtenir un soutien psychologique au terme de leur mission, de leur rappeler leurs devoirs, en particulier leur devoir de discrétion, et de les exhorter à se tenir à l’écart des médias. Il est aussi chargé personnellement de présider à toute l’instruction et de déterminer l’ordre dans lequel la parole est donnée à ceux qui la demandent.

§ 2. Le président prend, même d’office, toute mesure utile pour recueillir toutes les preuves à charge et à décharge. Il mène les débats d’une manière objective et impartiale. Le président est investi d’un pouvoir discrétionnaire, en vertu duquel il peut prendre sur lui tout ce qu’il croit utile pour découvrir la vérité ; la loi le charge d’employer en honneur et conscience tous ses efforts pour en favoriser la manifestation.”]

-art. 542

,,W sprawach przestępstw i wykroczeń Sąd Kasacyjny może, na wniosek prokuratora tego sądu, przenieść rozpoznanie sprawy i przysięgłych z jednego sądu apelacyjnego do innego lub z jednego sądu ds. przestępstw lub wykroczeń do innego sądu tej samej instancji, […], ze względu na bezpieczeństwo publiczne lub uzasadnione podejrzenie. Przekazanie danych może również zostać zarządzone na wniosek zainteresowanych stron, ale wyłącznie w oparciu o uzasadnione podejrzenia.”

[,,En matière criminelle, correctionnelle et de police, la Cour de cassation peut, sur la réquisition du procureur général près cette Cour, renvoyer la connaissance d’une affaire d’une cour d’appel et d’une cour d’assises à une autre, d’un tribunal correctionnel ou de police à un autre tribunal de même qualité, […], pour cause de sûreté publique ou de suspicion légitime. Ce renvoi peut aussi être ordonné sur la réquisition des parties intéressées, mais seulement pour cause de suspicion légitime.”]

– art. 1140

,,Sędziowie mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności w następujących przypadkach:

1. 1.Jeżeli są winni oszustwa lub podstępu, zarówno w trakcie postępowania, jak i podczas wydawania wyroku”

[,,Les juges peuvent être pris à partie dans les cas suivants :

1. s’ils se sont rendus coupables de dol ou de fraude, soit dans le cours de l’instruction, soit lors des jugements.”]

bezstronność; rzetelność procesu sądowego; art. 6 ust. 1 EKPCz; sprawiedliwy proces; obiektywność

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-211597