Izba

Ciężar udowodnienia w sprawach dotyczących nieludzkiego traktowania

Art. 2 EKPCz

„1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego, skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę.

2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły:

a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;

b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z prawem,

c) w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania.”

Art. 3 EKPCz

„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.”

Art. 5 EKPCz

„1. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być pozbawiony wolności, z wyjątkiem następujących przypadków i w trybie ustalonym przez prawo:

a) zgodnego z prawem pozbawienia wolności w wyniku skazania przez właściwy sąd;

b) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w przypadku niepodporządkowania się wydanemu zgodnie z prawem orzeczeniu sądu lub w celu zapewnienia wykonania określonego w ustawie obowiązku;

c) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w celu postawienia przed właściwym organem, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego karą, lub, jeśli jest to konieczne, w celu zapobieżenia popełnieniu takiego czynu lub uniemożliwienia ucieczki po jego dokonaniu;

d) pozbawienia nieletniego wolności na podstawie zgodnego z prawem orzeczenia w celu ustanowienia nadzoru wychowawczego lub zgodnego z prawem pozbawienia nieletniego wolności w celu postawienia go przed właściwym organem;

e) zgodnego z prawem pozbawienia wolności osoby w celu zapobieżenia szerzeniu przez nią choroby zakaźnej, osoby umysłowo chorej, alkoholika, narkomana lub włóczęgi;

f) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania osoby, w celu zapobieżenia jej nielegalnemu wkroczeniu na terytorium państwa, lub osoby, przeciwko której toczy się postępowanie o wydalenie lub ekstradycję.

2. Każdy, kto został zatrzymany, powinien zostać niezwłocznie i w zrozumiałym dla niego języku poinformowany o przyczynach zatrzymania i o stawianych mu zarzutach.

3. Każdy zatrzymany lub aresztowany zgodnie z postanowieniami ustępu 1 lit. c) niniejszego artykułu powinien zostać niezwłocznie postawiony przed sędzią lub innym urzędnikiem uprawnionym przez ustawę do wykonywania władzy sądowej i ma prawo być sądzony w rozsądnym terminie albo zwolniony na czas postępowania. Zwolnienie może zostać uzależnione od udzielenia gwarancji zapewniających stawienie się na rozprawę.

4. Każdy, kto został pozbawiony wolności przez zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności i zarządzenia zwolnienia, jeżeli pozbawienie wolności jest niezgodne z prawem.

5. Każdy, kto został pokrzywdzony przez niezgodne z treścią tego artykułu zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo do odszkodowania.”

Art. 13 EKPCz

„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe.”

Art. 14 EKPCz

„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn.”

Okoliczności sprawy uznane za bezsporne:
Dnia 28 stycznia 2014 r. Mamikon Khojoyan (ojciec Skarżących) wyszedł z domu leżącego w miejscowości Werin Karmirachbjur znajdującej się w pobliżu granicy Armenii i Azerbejdżanu. Tego samego dnia ojciec Skarżących został uwieczniony na nagraniu, na którym klęczy on w środku ubranych w cywilne stroje ludzi i umundurowanego żołnierza.

Dnia 30 stycznia 2014 r. stacja telewizyjna ANS TV przeprowadziła wywiad z ojcem Skarżących. Przekazano informację, że przeprowadzał on sabotażystów przez granicę i w chwili ujęcia był uzbrojony.

Dnia 04 marca 2014 r., w wyniku mediacji z uczestnictwem Czerwonego Krzyża, ojciec Skarżących został wydany armeńskiej Policji. Dnia 05 marca 2014 r. nadany został komunikat, wedle którego ojciec Skarżących został ranny podczas zatrzymania, a następnie przewieziony do Baku, gdzie otrzymał pomoc medyczną.

Azerskie organy wymiaru sprawiedliwości nie wszczęły postępowania przygotowawczego mającego wyjaśnić czas powstania i inne okoliczności związane z uszkodzeniami ciała ojca Skarżących. Postępowanie wszczęte przez organy Armenii zostało zawieszone ze względu na brak możliwości prowadzenia czynności operacyjnych na terytorium Azerbejdżanu. Pomoc prawna nie została udzielona.

Mamikon Khojoyan zmarł dnia 20 kwietnia 2014 r.

Okoliczności sprawy w relacji Skarżących:
Skarżący tego dnia opuścił dom bez żadnych uszkodzeń ciała. W toku postępowania wszczętego przez prokuraturę w Erywaniu ustalono, że kilku świadków widziało go idącego z wiadrem w stronę sadu. Miał powiedzieć im, że zamierza zbierać owoce. Na nagraniu z 28 stycznia 2014 r. ubranie ojca Skarżących nie jest zakrwawione, porusza się swobodnie, nie ma ran. Natomiast w wywiadzie z dnia 30 stycznia 2014 r. ręka Skarżącego jest opatrzona. W relacji drugiej Skarżącej Mamikon Khojoyan po powrocie do domu był wystraszony i opowiadał o torturach, którym go poddano (bicie, postrzelenie, przypalanie skóry, dożylne podanie substancji psychotropowych i benzyny). Autopsja przeprowadzona w Erywaniu potwierdziła wszystkie wymienione uszkodzenia ciała.

Okoliczności sprawy w relacji rządu Azerbejdżanu:
Ojciec Skarżących został schwytany podczas ucieczki przed funkcjonariuszami Straży Granicznej i wtedy został postrzelony. Udzielono mu pomocy medycznej w szpitalu wojskowym.

• Art. 2 EKPCz znajdzie zastosowanie do sytuacji faktycznych, w których ofiara przeżyła. Istotnym warunkiem jest, aby traktowanie dawało ofierze podstawy do przypuszczania, że odniesione obrażenia są śmiertelne. Z punktu widzenia gwarancji EKPCz śmierć osoby nie musi też nastąpić bezpośrednio w wyniku odniesionych obrażeń. (§ 34)

• Ciężar udowodnienia w przypadku nadużyć związanych z pozbawieniem wolności przez służby spoczywa na państwie (§ 41). Ciężar udowodnienia rozkłada się w ten sam sposób w sprawach dotyczących naruszenia art. 3 EKPCz (§ 63), a także w zakresie uzasadnienia powodów, dla których jednostkę uznano za jeńca wojennego (§ 83).

• Skarżący nie wykazali, że doznali szkody przekraczającej zwykły zakres cierpień psychicznych związanych z byciem osobą bliską ofiary poważnych naruszeń praw człowieka. Nie można zatem uznać ich za ofiary w rozumieniu art. 3 EKPCz. (§ 74)

• Co do zasady roszczenia wynikające z art. 5 EKPCz nie mogą zostać przeniesione na spadkobiercę Skarżącego. W drodze wyjątku jest to jednak dopuszczalne jeżeli śmierć ofiary wynika z działania, za które odpowiedzialność ponosi państwo. (§ 76)

granica, przekroczenie granicy, sabotaż, konflikt zbrojny, jeniec wojenny, konwencja genewska, art. 2 EKPCz, tortury, śmierć w wyniku tortur

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-212964