EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Mugemangango v. Belgia
310/15


WYROK ETPCz z dnia 10-07-2020 r.
skład trybunału:

Wielka Izba

przedmiot:

Uchybienia w procedurze liczenia głosów w wyborach do Parlamentu Walonii

wzorce kontroli:

Art. 13 EKPCz
„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”

 

Art. 3 Protokołu nr 1 do EKPCz
„Wysokie Układające się Strony zobowiązują się organizować w rozsądnych odstępach czasu wolne wybory, oparte na tajnym głosowaniu, w warunkach zapewniających swobodę wyrażania opinii ludności w wyborze ciała ustawodawczego”

rozstrzygnięcie:

  • Naruszenie art. 13 EKPCz [jednomyślnie]
  • Naruszenie art. 3 Protokołu nr 1 do EKPCz [jednomyślnie]

stan faktyczny:

W chwili składania wniosku Skarżący był przewodniczącym oddziału w Partii Robotniczej Belgii.

 

W maju 2014 roku kandydował w wyborach do parlamentu regionu Walonii, a lista jego partii otrzymała 16 554 głosów, przekraczając tym samym próg 5% głosów ważnie oddanych w jego okręgu. Skarżący wyjaśnił, że aby zakwalifikować się do systemu „powiązanych list”, jego zgrupowanie musiało uzyskać 16 567,83 głosów w okręgu. Lista, na której znajdował się Skarżący zdobyła jednak o czternaście głosów za mało w stosunku do liczby potrzebnej do zdobycia miejsca w parlamencie Walonii. Dodatkowo, ponad 21 tysięcy kart do głosowania uznano za nieważne.

 

Dzień po wyborach Skarżący skontaktował się z główną komisją wyborczą (okręgu Charleroi) i centralną komisją wyborczą (Prowincji Hainaut), żądając ponownego sprawdzenia kart do głosowania uznanych za nieważne. Jednak jego wniosek został odrzucony ze względu na brak odpowiednich właściwości do podjęcia takich działań i skierowano go do parlamentu Walonii.

 

W czerwcu 2014 r. Skarżący złożył więc skargę do parlamentu Walonii i zażądał ponownego zbadania wspomnianych kart do głosowania uznanych za nieważne. Na poparcie swojego wniosku podniósł argumenty, że podczas liczenia głosów dopuszczono się wielu nieścisłości. Wyjaśnił, że wspomniane nieprawidłowości mogły mieć wpływ m.in. na podział mandatów między listy wyborcze, a w szczególności twierdził, że: osoby obecne przy liczeniu głosów skarżyły się na zmęczenie i długi dzień pracy (12-godzinny); panowały złe warunki w miejscu liczenia głosów; wystąpił brak odpowiedniego przeszkolenia przewodniczącego i innych funkcjonariuszy w komisjach wyborczych; niektóre karty do głosowania znaleziono kilka dni po wyborach i nie można było ustalić, czy zostały policzone, czy nie; karty do głosowania były zbyt duże w stosunku do niewielkich rozmiarów pól, które należało zaznaczyć, a czerwone ołówki rozdawane wyborcom nie pozostawiły wyraźnego śladu na różowych kartach do głosowania, gdy nie zostały wystarczająco mocno dociśnięte. Kilku świadków poinformowało, że wbrew obowiązującemu prawu, karty do głosowania zawierające znaki lub symbole, które nie identyfikują wyborcy, zostały uznane za nieważne, mimo że głosy zostały prawidłowo oddane. Skarżący przedstawił różne relacje świadków i artykuły prasowe na poparcie swoich zarzutów.

 

Skarga została rozpatrzona przez komisję parlamentu Walonii ds. Kontroli mandatów, a w czerwcu 2014 r. Skarżący i jego adwokat zostali przesłuchani na posiedzeniu publicznym.

 

Komisja ds. Poświadczeń przedstawiła swoje ustalenia na sesji parlamentu Walonii oraz przeprowadzono debatę oraz głosowanie. Wspomniane ustalenia zostały odrzucone czterdziestoma trzema głosami do trzydziestu dwóch. W głosowaniu wzięli udział wszyscy członkowie parlamentu, w tym ci wybrani w okręgu wyborczym skarżącego.

 

Tego samego dnia wszyscy członkowie parlamentu Walonii głosowali nad wnioskiem o zatwierdzenie mandatów wybranych przedstawicieli. Wniosek został przyjęty. Po głosowaniu w sprawie skargi skarżącego decyzja parlamentu Walonii została odnotowana w dokumencie oraz podano jej przyczyny. Opierając się na ustaleniach komisji ds. Mandatów, parlament Waloński zauważył przede wszystkim, że nota dołączona do sprawozdania komisji wskazuje, że rozkład miejsc mógłby ulec zmianie, jeżeli 21.385 kart do głosowania uznanych za nieważne uznano by jednak za ważne.

 

Parlament Waloński stwierdził, że większość skarg podniesionych przez wnioskodawcę dotyczyła nieodłącznych cech systemu wyborczego w ogóle, i że w kontekście procedury sprawdzania mandatów nie było jego celem kwestionowanie ważności prawnej wybranych przepisów. Niektóre ze skarg wynikały z ustaleń, które mogłyby zostać zgłoszone także podczas innych wyborów (i w zdecydowanej większości okręgów wyborczych).

 

Parlament Waloński zauważył, że liczba kart do głosowania uznanych za nieważne była niższa niż podczas poprzednich wyborów, zatem sama w sobie nie wzbudziła podejrzeń. Niemniej niektórzy członkowie parlamentu Walonii byli zaniepokojeni faktem, że głosy oddane przy użyciu czegokolwiek innego niż czerwony ołówek zostały uznane za nieważne. Skarżący został powiadomiony o decyzji parlamentu w czerwcu 2014 roku.

główne tezy:
  • Swoboda uznania przysługująca władzom krajowym nie jest nieograniczona, ale powinna być zgodna z pojęciami „skutecznej demokracji politycznej” i „praworządności”, do których preambuła konwencji się odnosi. (§ 74)

 

  • Przydział mandatu parlamentarnego jest kluczową kwestią, która ma bezpośredni wpływ na wyniki wyborów i jest to czynnik, na który Trybunał zwraca szczególną uwagę. (§ 76)

 

  • W przypadku gdy nieprawidłowości w liczeniu głosów lub w treści dokumentów wyborczych mogły wpłynąć na wynik wyborów, uczciwa procedura liczenia głosów jest ważną gwarancją uczciwości i powodzenia całego procesu wyborczego. (§ 77)

 

  • W przeciwieństwie do przypadków, w których właściwe władze krajowe stwierdziły, że domniemane nieprawidłowości nie wpłynęły w tej sprawie na wynik wyborów, w niniejszej sprawie ustalono, że w kilku przewidywanych scenariuszach rozkład mandatów w okręgu Charleroi mógłby rzeczywiście ulec zmianie, jeśli ostatecznie nieważne karty do głosowania zostałyby ostatecznie uznane za ważne. (§ 81)

 

  • Uprawnienia dyskrecjonalne władz krajowych powinny być zgodne z pojęciem „skutecznej demokracji politycznej” i „praworządności”, do których odnosi się preambuła EKPCz. Wynika z tego, że autonomię parlamentarną można sprawować zgodnie z prawem tylko nie łamiąc zasady praworządności. (§ 88)

 

  • Organy odpowiedzialne za rozpatrzenie skargi skarżącego powinny były zapewnić wystarczające gwarancje bezstronności. (§ 94)

 

  • Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem spory wyborcze nie wchodzą w zakres art. 6 Konwencji, ponieważ nie dotyczą ustalania „praw i obowiązków obywatelskich” czy „zarzutu karnego. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę fakt, że art. 3 protokołu nr 1 ma na celu zwiększenie zaufania obywateli do Parlamentu poprzez zagwarantowanie jego demokratycznej legitymacji, ​​niektóre wymogi wynikają również z tego artykułu – m.in. w zakresie bezstronności organu rozstrzygającego spory wyborcze. (§ 96)

 

  • Postępowanie w sprawach sporów wyborczych musi gwarantować rzetelne, obiektywne i wystarczająco uzasadnione wydanie decyzji. (§ 115)

 

  • Gwarancje zapewnione skarżącemu w trakcie postępowania były niewystarczające. Wobec braku procedury, zabezpieczenia te były po prostu wynikiem decyzji dyskrecjonalnych podjętych ad hoc przez komisję ds. Mandatów i parlament Walonii. (§ 116)
odszkodowanie:

2000 EUR z tytułu szkody niemajątkowej

koszty postępowania:

12 915,14 EUR

powiązane sprawy:

Grosaru v.Rumunia (78039/01)

Sitaropoulos and Giakoumopoulos v. Grecja ( 42202/07)

Riza I inni v. Bułgaria (48555/10 i 48377/10)

Cernea v. Rumunia (43609/10)

Muršić v. Chorwacja  ( 7334/13)

akty normatywne:

Konstytucja Belgii
-Art. 48
„Każda izba [federalna] bada mandaty swoich członków i orzeka w sprawie wszelkich sporów powstałych w tym zakresie.”
[Each <<Federal>> House shall examine the credentials of its members and shall adjudicate on any disputes arising in this regard.]

 

Ustawa z dnia 8 sierpnia 1980 r. O reformie instytucjonalnej
-Sekcja 31
„(1) Każdy parlament [podmiotów federalnych] określa ważność procedur wyborczych w odniesieniu do swoich członków i ich zastępców. wybory uznano za nieważne, wszystkie formalności muszą zostać wznowione, w tym nominacja kandydatów.
 (2) Wszelkie reklamacje dotyczące wyborów muszą, aby były ważne, być złożone na piśmie, podpisane przez jednego ze kandydatów i tożsamość skarżącego i adres domowy. Skargę należy złożyć w ciągu dziesięciu dni od opublikowania wyników, a w każdym razie przed sprawdzeniem mandatów, do urzędnika danego parlamentu, który potwierdzi otrzymanie. (3) Każdy parlament bada mandaty swoich członków i orzeka w sprawie wszelkich sporów powstałych w tym zakresie (4) Do celów egzaminu urzędnicy parlamentu Walonii i parlamentu flamandzkiego mogą: poświadczenia przez ich odpowiednie zgromadzenia wymagają od władz administracyjnych bezpłatnego przesłania im wszelkich dokumentów, które uznają za niezbędne… ”
[(1) Each Parliament [of the federated entities] shall determine the validity of election procedures as regards its members and their substitutes.
If an election is declared void, all the formalities must be recommenced, including the nomination of candidates.
(2) Any complaint concerning an election must, in order to be valid, be made in writing, be signed by one of the candidates standing and mention the complainant’s identity and home address.
The complaint must be submitted within ten days from the publication of the results, and in any event before the examination of credentials, to the clerk of the parliament in question, who shall acknowledge receipt.
(3) Each Parliament shall examine the credentials of its members and shall adjudicate on any dispute arising in that regard.
(4) The clerks of the Walloon Parliament and the Flemish Parliament may, for the purposes of the examination of credentials by their respective assemblies, require the administrative authorities to send them, free of charge, any documents they consider necessary.]

słowa kluczowe:

Spór wyborczy; głosowanie; wybory; art.13 EKPCz; liczenie głosów

autor omówienia:

Wiktoria Dzioba