EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Normantowicz v. Polska
65196/16

WYROK ETPCz z dnia 17-03-2022 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Zbyt długie oczekiwanie na operację w warunkach więziennych

wzorce kontroli:

Art. 3 EKPCz

„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”. 

 

Art. 6 ust. 1 EKPCz

„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości”.

rozstrzygnięcie:

  • Brak naruszenia art. 3 EKPCz [jednomyślnie]

 

  • Brak konieczności odrębnego badania naruszenia art. 6 EKPCz [jednomyślnie]

stan faktyczny:

Skarżący jest wielokrotnym recydywistą, który w latach 2008—2011 i od 2014 r. przebywał w zakładach karnych. W 2012 r. u Skarżącego zdiagnozowano dyskopatię, przemieszczenie kręgów oraz przewlekły zespół bólowy. Skarżący został wówczas zakwalifikowany do operacji neurochirurgicznej, która jednak się nie odbyła aż do ponownego osadzenia Skarżącego w zakładzie karnym. Po przyjęciu do zakładu karnego Skarżącemu przepisano środki przeciwbólowe na jego dolegliwości. Jesienią 2014 r. doszło u Skarżącego do pogorszenia stanu zdrowia, tj. nagłego nasilenia dolegliwości bólowych oraz epilepsji. W grudniu 2014 r. Skarżący przebywał w skrzydle szpitalnym ZK w Kamińsku. Następnie w marcu 2015 r. przeprowadzono u Skarżącego badanie rezonansem magnetycznym, natomiast w maju 2015 r. zdiagnozowano rwę kulszową. Szpital w Wałbrzychu zarekomendował, aby operacja neurochirurgiczna Skarżącego odbyła się w specjalistycznym ośrodku, tj. w szpitalu w Olsztynie. Badanie w olszyńskim szpitalu odbyło się w październiku 2015 r., ale operacja nie była możliwa z powodu złych wyników badań laboratoryjnych moczu. W grudniu 2015 r. Skarżący próbował popełnić samobójstwo. W wyniku tego zdarzenia dwóch biegłych sporządziło opinię, w której stwierdzono, że Skarżący może oczekiwać na operację w warunkach więziennych. W maju 2016 r. Skarżący odmówił zastosowania się do zaleceń mających na celu przygotowanie go do operacji i prawdopodobnie sabotował wiarygodność wyników badań krwi; w konsekwencji operacja nie mogła się odbyć ani w 2017 r., ani w 2018 r. Od 2016 r. Skarżący poruszał się na wózku inwalidzkim i wymagał pomocy współwięźniów w czynnościach higienicznych. W latach 2016—2017 trwało także postępowanie w przedmiocie udzielenia zgody na przerwę w wykonywaniu kary. Zgody nie udzielono ze względu na fakt, że schorzenie Skarżącego nie zagrażało życiu. 

główne tezy:
  • Postępowanie cywilne przeciwko lekarzom więziennym nie stanowi skutecznego środka, mogącego zapewnić Skarżącemu lepszą opiekę. Środki cywilnoprawne w kontekście warunków więziennych mogą być postrzegane jako skuteczne, jeżeli Skarżący został już zwolniony z zakładu karnego. (§ 71) W tym kontekście wniosek o przerwę w wykonywaniu kary stanowi skuteczny środek zaskarżenia, który został w realiach sprawy wyczerpany przez Skarżącego. (§ 72) 

 

  • Art. 3 EKPCz nie może być rozumiany jako nakazujący zwolnienie z zakładu karnego osoby cierpiącej na poważne schorzenie, natomiast obowiązkiem państw-stron jest zapewnienie odpowiedniej opieki medycznej w warunkach więziennych, aby jednostka nie ponosiła większego cierpienia niż to, które jest w sposób nieunikniony związany z odbywaniem kary pozbawienia wolności. (§ 79) W tym kontekście należy brać pod uwagę trzy czynniki: stan zdrowia więźnia, adekwatność opieki medycznej w warunkach więziennych oraz możliwość kontynuowania kary pozbawienia wolności w świetle stanu zdrowia więźnia. (§ 80) Opieka medyczna powinna być holistyczna i oparta na systematycznych kontrolach, a nie być jedynie reakcją na pojawiające się objawy. W przypadku izolacji osób z niepełnosprawnościami władze krajowe są zobowiązane do szczególnej ostrożności w postępowaniu. (§ 81) 

 

  • W realiach sprawy, władze więzienne w każdym zakładzie karnym podjęły działania w celu zapewnienia Skarżącemu operacji neurochirurgicznej. Opóźnienie w wykonaniu tej operacji wynikało ze schorzeń współistniejących oraz oporu samego Skarżącego. W międzyczasie zapewniono Skarżącemu odpowiednią opiekę, diagnostykę oraz leki. (§ 84–95)

 

  • Kwestia zwolnienia Skarżącego została rozpatrzona przez sądy krajowe, które wzięły pod uwagę opinie biegłych, których ustaleń ETPCz nie kwestionuje. (§ 96–100) Wątpliwości budzi jednak długość postępowania, tj. 14 miesięcy w jednej instancji, jednakże głównie wynikało to ze zmiany właściwości miejscowej ze względu na zmianę miejsca osadzenia Skarżącego. (§ 101—110) 

 

  • Skarżący otrzymał zatem adekwatną pomoc medyczną, która nie odbiegała poziomem od warunków dla ogółu populacji. Nie było także konieczności zwolnienia Skarżącego, a zatem nie doszło do naruszenia art. 3 EKPC. (§ 111—113)
odszkodowanie:

koszty postępowania:

powiązane sprawy:

Sławomir Musiał v. Polska (28300/06)

Kaprykowski v. Polska (23052/05)

akty normatywne:
słowa kluczowe:

zakład karny; tortury; nieludzkie traktowanie; traktowanie poniżające; niepełnosprawność

autor omówienia:

Emil Śliwiński