Izba

Flash mob jako forma zgromadzenia publicznego

Art. 11 EKPCz

„1. Każdy ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania się oraz do swobodnego
stowarzyszania się, włącznie z prawem tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich dla ochrony swoich interesów.
2. Wykonywanie tych praw nie może podlegać innym ograniczeniom niż te, które określa ustawa i które są konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa państwowego lub publicznego, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwu, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób. Niniejszy przepis nie stanowi przeszkody w nakładaniu zgodnych z prawem ograniczeń w korzystaniu z tych praw przez członków sił zbrojnych, policji lub administracji państwowej”

Skarżący wraz z szóstką innych osób zorganizowali 31.01.2019r. przed główną siedzibą rosyjskiego rządu (Dom pravitelstva Rossiiskoi Federatsii) tzw. flash mob

Wedle „wytycznych dotyczących wolności pokojowego zgromadzenia”, które są dokumentem Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, flash mob jest to: „krótkotrwałe zgromadzenie ludzi odbywające się w celu wykonania wspólnej czynności i szybkiego rozproszenia się. Często są planowane za pośrednictwem współczesnych środków komunikacji. Ich kluczową cechą jest element zaskoczenia obserwatorów” [źródło: https://www.osce.org/odihr/73405?download=true]

Zgromadzenie rozpoczęło się o godzinie 13:00. Każdy z biorących udział w wydarzeniu trzymał białą kartkę i miał zaklejone taśmą usta. O 13:20 funkcjonariusze Policji nakazali rozejście się osób uczestniczących w zdarzeniu. Skarżący spytał o podstawę prawną działania funkcjonariuszy. W odpowiedzi zastosowany został środek przymusu w postaci zatrzymania Skarżącego.

Skarżącemu postawiono zarzut naruszenia zasad organizacji zgromadzeń publicznych ze względu na brak poinformowania odpowiedniego organu państwowego o zamiarze organizacji zgromadzenia publicznego. Za ten czyn Skarżący został skazany na karę 1000 rubli grzywny.

W trakcie postępowania sądowego Skarżący podnosił, że flash mob nie wypełnia znamion statycznej demonstracji (piketirovaniye) regulowanej przepisami Kodeksu Wykroczeń Administracyjnych (w tym miejscu należy zaznaczyć, że prawo rosyjskie uznaje statyczną demonstrację za podtyp zgromadzenia publicznego). Stąd, zdaniem Skarżącego, brak było przepisów pozwalających na jego skazanie. Powołując się na definicję legalną zgromadzenia publicznego zawartą w ustawie o zgromadzeniach publicznych z 19.06.2004r. Skarżący wskazał, że celem flash mob’u nie było „wyrażenie opinii w sprawach politycznych, ekonomicznych, socjalnych, kulturowych, lub polityki międzynarodowej” tylko zrobienie zdjęć zabytkowego mostu znajdującego się w pobliżu.

Argumentów tych nie podzielił sąd odwoławczy utrzymując w mocy orzeczenie pierwszej instancji.

W kwestii sprzeciwu Rządu Rosji na podstawie art. 35 ust. 3 EKPCz (artykuł wyraża zasadę de minimis non curat praetor):

• Kryteriami oceny możliwości powołania się na niniejszy przepis są: (a) odniesienie „znaczącej niedogodności” przez Skarżącego, (b) stopień naruszenia standardów prawnoczłowieczych, (c) dostatecznie skrupulatne zbadanie sprawy przez sąd krajowy. (§ 27-29)

• Pojęcie „znaczących niedogodności” należy interpretować szeroko. Jeżeli z powodu naruszenia praw wynikających z EKPCz Skarżący został zmuszony do uiszczenia kary grzywny, chociażby jej wysokość nie była obiektywnie duża, to stał się on podmiotem doświadczającym „znaczącej niedogodności”. (§ 30, 31)

W kwestii zdarzenie będącego przedmiotem sporu:

• Flash mob wypełnia warunki niezbędne do określenia zdarzenia jako pokojowe zgromadzenie w rozumieniu art. 11 EKPCz. (§ 35)

• W tym świetle należy zbadać, zgodnie z ustaloną linią orzeczniczą ETPCz, czy ingerencja państwa była konieczna, proporcjonalna i niezbędna w demokratycznym państwie prawa. (§ 40, 45)

• Skoro flash mob nie miał agresywnego charakteru, ani nie miał na celu wzniecania niepokojów społecznych, to państwo nie mogło powoływać się na konieczność zapewnienia porządku publicznego jako powód wystarczający do uzasadnienia rozwiązania zgromadzenia. (§ 42)

• Wykonywanie wolności zgromadzeń i zrzeszania się nie powinno być kryminalizowane jeżeli zgromadzenie jest zgodne z prawem. (§ 44)

Kodeks Wykroczeń Administracyjnych Federacji Rosyjskiej
– Art. 20.2
„Naruszenie zasad organizacji zgromadzenia publicznego, spotkania, demonstracji, marszu lub demonstracji statycznej podlega karze grzywny administracyjnej zawierającej się pomiędzy dziesięciokrotnością a dwudziestokrotnością minimalnego wynagrodzenia za płacę”
[Breaches of the established procedure for the organisation of public gatherings, meetings, demonstrations, marches or pickets shall be punishable by an administrative fine of between ten and twenty times the minimum wage, payable by the organisers]

Ustawa o zgromadzeniach publicznych z dnia 19.06.2004r.
– Sekcja 2 Art. 1
„Zgromadzeniem jest zgrupowanie osób na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób, zorganizowane przez obywateli Federacji Rosyjskiej, partie polityczne i inne stowarzyszenia oraz związki wyznaniowe w celu odbycia wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicznych takich jak: polityka, ekonomia, kwestie socjalne, kulturalne, lub polityki międzynarodowej”
[Section 2(1) defined a „public event” as an open, peaceful event accessible to all, organised at the initiative of citizens of the Russian Federation, political parties, other public associations, or religious associations with the aims of expressing or developing opinions freely and voicing demands on issues related to political, economic, social or cultural life in the country, and issues related to foreign policy]

W pozostałym zakresie ETPCz odwołał się do dokumentów wskazanych w sekcji „powiązane sprawy”.

Flash mob; zgromadzenie publiczne; art. 11 EKPCz; wolność zgromadzeń; kara administracyjna; znacząca niedogodność; Obote; Obote v. Rosja

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-198482