EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Parmak i Bakir v. Turcja
22429/07, 25195/07

WYROK ETPCz z dnia 03-12-2019 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Nieostrość definicji pojęcia „akt terrorystyczny” jako naruszenie zakazu karania bez podstawy prawnej

wzorce kontroli:

Art. 7 EKPCz
„1. Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony.
2. Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w sądzeniu i karaniu osoby winnej działania lub zaniechania, które w czasie popełnienia stanowiły czyn zagrożony karą według ogólnych zasad uznanych przez narody cywilizowane”

 

Art. 8 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób”

 

Art. 10 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej”

 

Art. 11 EKPCz
„ 1. Każdy ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania się oraz do swobodnego
stowarzyszania się, włącznie z prawem tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich dla ochrony swoich interesów.
2. Wykonywanie tych praw nie może podlegać innym ograniczeniom niż te, które określa ustawa i które są konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa państwowego lub publicznego, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwu, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób. Niniejszy przepis nie stanowi przeszkody w nakładaniu zgodnych z prawem ograniczeń w korzystaniu z tych praw przez członków sił zbrojnych, policji lub administracji państwowej”

rozstrzygnięcie:

  • Naruszenie art. 7 EKPCz w sprawach obu Skarżących [jednomyślnie]

 

  • Naruszenie art. 8 EKPCz w sprawie drugiego Skarżącego [jednomyślnie]

 

  • Umorzenie postępowania w sprawie naruszenia art. 10 EKPCz [jednomyślnie]

 

  • Umorzenie postępowania w sprawie naruszenia art. 11 EKPCz [jednomyślnie]

stan faktyczny:

Pomiędzy 30.01.2002 r. a 05.07.2002 r. funkcjonariusze Policji zgromadzili dowody wskazujące na to, że obaj Skarżący zajmowali się rozprzestrzenianiem ulotek propagujących komunizm i wzywających do obalenia rządu.

 

W dniach 09.07.2002 r. i 12.07.2002 r. kolejno drugi i pierwszy ze Skarżących zostali przesłuchani. Obaj zaprzeczyli jakimkolwiek związkom z Kurdyjską Partią Robotniczą i powiązanymi z nią organizacjami terrorystycznymi.

 

W toku postępowania sądowego Skarżący zostali zwolnieni z aresztu. Jednocześnie wydano zakaz opuszczenia terytorium kraju.

 

W wyniku zmiany przepisów definicja „aktu terrorystycznego” uwzględniała tylko czyny dokonane „z użyciem przemocy lub wymuszenia” (violence or coercion), czego sąd pierwszej instancji nie uwzględnił w orzeczeniu. Sąd odwoławczy nakazał uwzględnienie przepisów nowej ustawy (zatem korzystniejszych dla Skarżących). Kara została jednak orzeczona.

 

W toku postępowania odwoławczego drugi Skarżący wniósł o zniesienie wobec niego zakazu opuszczania terytorium państwa. Argumentował to w ten sposób, że całe życie spędził w Niemczech i nie ma w Turcji środków na życie. Sąd odrzucił ten wniosek bez uzasadnienia.

 

Obaj Skarżący odbyli swoje kary.

główne tezy:

W kwestii naruszenia art. 7 EKPCz:

 

  • Nie można uznać, że organizacja terrorystyczna działa „z użyciem przemocy” jeżeli nie dokonała jeszcze żadnego aktu terrorystycznego, a jedynie deklaruje użycie przemocy jako środek działania. (§ 56, 70)

 

  • Interpretacja rozszerzająca pojęcia „akt terrorystyczny” dokonana w niniejszej sprawie przez sąd krajowy jest sprzeczna z art. 7 EKPCz, ponieważ prowadzi do wniosku, że z samego faktu popierania określonej ideologii można wywieść „oparty na przemocy” model działania Skarżących. Rozumowanie to jest nadużyciem władzy dyskrecjonalnej przez sędziów. (§ 74, 76)

 

W kwestii naruszenia art. 8 EKPCz:

 

  • Jest uzasadnionym, w rozumieniu art. 8 ust. 2 EKPCz, ograniczenie swobody przemieszczania się w celu zapewnienia stawienia się oskarżonego na rozprawę. (§ 91)

 

  • Nieproporcjonalnym jest „automatyczne” (tj. oderwane od zbadania okoliczności osobistych sprawcy) przedłużanie przez sąd środka ograniczającego swobodę przemieszczania się. (§ 94)
odszkodowanie:

Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę: 7500 EUR dla pierwszego Skarżącego, 9750 EUR dla drugiego Skarżącego. Naprawienie szkody: 760 EUR dla drugiego Skarżącego.

koszty postępowania:

831 EUR (dla pierwszego Skarżącego)

powiązane sprawy:

Del Río Prada v. Hiszpania (42750/09)

Kafkaris v. Cypr (21906/04)

Alparslan Altan v. Turcja (12778/17)

Kononov v. Łotwa (36376/04)

Rohlena v. the Czechy (59552/08)

akty normatywne:

Kodeks Karny Republiki Turcji
– Art. 125
Kto, mając na celu pozbawienie lub ograniczenie niepodległości Państwa lub oderwanie części obszaru od Państwa podlega karze dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości orzeczenia warunkowego zwolnienia z wykonywania kary.
[It shall be an offence punishable by imprisonment for life without possibility of parole to commit any act aimed at subjecting the State or part of the State to domination by a foreign State, diminishing the State’s independence, breaking its unity or removing part of the national territory from the State’s control]
– Art. 168
Kto zakłada organizację lub uzbrojoną grupę w celu popełnienia czynu określonego w art. 125 Kodeksu Karnego Republiki Turcji (dalej KK) podlega karze conajmniej 15 lat pozbawienia wolności… Kto jest członkiem takiej grupy lub organizacji podlega karze od pięciu do piętnastu lat pozbawienia wolności.
[It shall be an offence punishable by at least fifteen years’ imprisonment to form an armed gang or organisation or to assume control or special responsibility within such a gang or organisation with the intention of committing any of the offences referred to in Articles 125 … It shall be an offence punishable by five to fifteen years’ imprisonment to belong to such an organisation]

 

Ustawa o przeciwdziałaniu terroryzmowi nr 3713 (the prevention of terrorism act, law no. 3713)
-Art. 3
Czyny określone w art. 168 KK są przestępstwami o charakterze terrorystycznym
[Offences defined in Articles … 168 … of the Turkish Criminal Code are terrorist offences]
-Art. 7 § 2
Kto prowadzi działalność propagującą stosowanie przemocy lub innych metod terrorystycznych podlega karze od roku do lat 5 pozbawienia wolności.
[Any person… who disseminates propaganda inciting others to violence or other methods of terrorism shall be liable to a term of imprisonment of one to five years…]

 

Ustawa o wydawaniu paszportów nr 5682 (the Passport Act, law no. 5682)
-Art. 22
Paszport lub inny dokument uprawniający do podróży nie jest wydawany osobom, wobec którym zapadł prawomocny wyrok zakazujący opuszczenia terytorium Państwa
[… no passport or other travel document shall be issued to any person prohibited from leaving the national territory by virtue of a judicial decision …]

słowa kluczowe:

Art. 7 EKPCz; Art. 8 EKPCz; interpretacja rozszerzająca; nullum crimen sine lege; swoboda przemieszczania się; zakaz opuszczenia terytorium państwa; Parmak i Bakir v. Turcja

autor omówienia:

Michał Macidłowski