EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Partia Polityczna „Patria” i Inni v. Mołdawia
5113/15 i in.

WYROK ETPCz z dnia 04-08-2020 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Unieważnienie rejestracji listy kandydatów w wyborach parlamentarnych z powodu korzystania z niezadeklarowanych środków zagranicznych

wzorce kontroli:

Art. 3 Protokołu nr 1 do EKPCz
„Wysokie Układające się Strony zobowiązują się organizować w rozsądnych odstępach czasu wolne wybory, oparte na tajnym głosowaniu, w warunkach zapewniających swobodę wyrażania opinii ludności w wyborze ciała ustawodawczego”

 

Art. 14 EKPCz w zw. z art. 3 Protokołu nr 1 do EKPCz
„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn”

rozstrzygnięcie:

  • Naruszenie art. 3 Protokołu nr 1 do EKPCz [jednomyślnie]

 

  • Brak konieczności oddzielnego badania naruszenia art. 14 EKPCz w związku z art. 3 Protokołu nr 1 do EKPCz [jednomyślnie]

stan faktyczny:

Skarżący to partia polityczna „Patria” oraz jej kandydaci na liście wyborczej w wyborach do mołdawskiego parlamentu, zaplanowanych na 30 listopada 2014 r. Inicjatorem założenia „Patrii” przed wyborami w 2014 r. był R. Usatîi, mołdawski przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą w Rosji. Zgodnie z sondażami „Patria” cieszyła się poparciem na poziomie około 9%. 26 listopada 2014 r. (trzy dni przed wyborami) komendant główny policji zawiadomił centralną komisję wyborczą, że konkretne czynności w ramach prowadzenia przez „Patrię” kampanii wyborczej były dokonywane z użyciem niezadeklarowanych środków („Patria” miała się posługiwać samochodami oraz telefonami należącymi do kandydatów lub spółek przez nich kontrolowanych) lub środków zagranicznych (miały pochodzić od R. Usatîiego). Centralna komisja wyborcza złożyła wniosek do Sądu Apelacyjnego w Kiszyniowie o unieważnienie rejestracji listy „Patrii”. Mimo że pismo komendanta głównego policji nie zawierało żadnych dowodów, a „Patria” przedstawiła w sądzie dowody na to, że nie doszło do naruszenia prawa, Sąd Apelacyjny 27 listopada 2014 r. unieważnił listę wyborczą „Patrii”. Sąd Najwyższy podtrzymał tę decyzję 29 listopada 2014 r.

główne tezy:
  • Skarżący ma obowiązek wyczerpania środków skutecznych, tzn. niosących rozsądną szansę wygrania sporu. W realiach sprawy, jeżeli Sąd Najwyższy oddalił apelację partii politycznej wystawiającej listę, trudno oczekiwać od poszczególnych kandydatów umieszczonych na liście wyczerpywania drogi sądowej. (§ 29–30)

 

  • Państwa-strony Konwencji dysponują szerokim marginesem oceny w kontekście formułowania warunków do korzystania z biernego prawa wyborczego. Warunki te nie mogą jednak naruszać istoty prawa gwarantowanego przez art. 3 Protokołu nr 1do EKPCz i muszą być oparte na podstawie prawnej realizującej słuszny cel, stosowanej w sposób proporcjonalny, niearbitralny i niedyskryminujący. (§ 32)

 

  • Przymusowa likwidacja partii politycznej, a także unieważnienie listy wyborczej, stanowi ingerencję prawo chronione przez art. 3 Protokołu nr 1 i to zarówno samej partii, jak i jej członków. (§ 33)

 

  • Pojęcie „słusznego celu” w rozumieniu art. 3 Protokołu nr 1 jest szersze od tego wyrażanego przez klauzule limitacyjne w art. 8–11 EKPCz. W konsekwencji państwo-strona może powoływać inne słuszne cele dla uzasadnienia ingerencji w prawo do wolnych wyborów, pod warunkiem, że te cele są zgodne z zasadą rządów prawa oraz duchem Konwencji. W konsekwencji, wykluczenie finansowania kampanii wyborczej przez zagraniczny kapitał realizujące zasadę równości wyborów może zostać uznane za „słuszny cel” w rozumieniu art. 3 Protokołu nr 1 do EKPCz. (§ 34)

 

  • Chociaż unieważnienie listy wyborczej było oparte na w zasadzie jasnej podstawie prawnej, to jednak zostało zastosowane w sposób arbitralny. Sądy krajowe bezrefleksyjnie uznały nieopartą o dowody wersję zdarzeń przedstawioną przez policję za wiarygodną, a z drugiej strony nie przeprowadziły jakiegokolwiek postępowania w celu wyjaśnienia okoliczności podnoszonych przez Skarżącą partię, a także w żaden sposób nie odniosły się do jej argumentów, co przełożyło się na naruszenie art. 3 Protokołu nr 1 do EKPCz. (§ 34–38)
odszkodowanie:

7500 EUR

koszty postępowania:

8000 EUR

powiązane sprawy:

Davydow i Inni v. Rosja (75974/11)

Ždanoka v. Łotwa (58278/00)

Rosyjska Zjednoczona Demokratyczna Partia „Yabloko” v. Rosja (18660/07)

akty normatywne:

Kodeks wyborczy (Republika Mołdawii)
– Art. 36
„1. Jest zakazane bezpośrednie lub pośrednie wsparcie materialne w jakiejkolwiek formie udzielane grupie wyborców, kampanii wyborczej lub komitetom wyborczym przez inne państwa, przedsiębiorstwa zagraniczne, międzynarodowe i z udziałami zagranicznymi, instytucje i organizacje zagraniczne lub osoby fizyczne niebędące obywatelami Mołdawii. Takie wsparcie materialne podlega przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa. […]
2. Jeżeli komitet wyborczy umyślnie używa funduszy zagranicznych, Centralna Komisja Wyborcza występuje do Sądu Apelacyjnego w Kiszyniowie o unieważnienie rejestracji [komitetu wyborczego]”
[„(1) It shall be unlawful for direct and/or indirect funding and material support of any kind to initiative groups, electoral campaigns rolled out by candidates and to electoral competitors to be provided by other countries, by foreign, international or joint enterprises, institutions, organisations, as well as by individuals who are not Moldovan citizens. Such funds are subject to seizure and shall be transferred to the state budget. […]
(2) If an electoral competitor has intentionally used money from abroad, the Central Election Commission shall submit to the Chișinău Court of Appeal a request to cancel its registration”]
– Art. 69 ust. 4
„Sąd, na wniosek Centralnej Komisji Wyborczej, unieważnia zarejestrowaną listę wyborczą, jeżeli:
a) komitet wyborczy umyślnie używa [w kampanii wyborczej] funduszy niezadeklarowanych lub przekraczających limit [dla komitetów wyborczych] o więcej niż 5%;
b) komitet wyborczy umyślnie używa [w kampanii wyborczej] funduszy zagranicznych; …
[„The cancellation of registration is applied at the request of the Central Electoral Commission, […], by a final court decision which finds:
a) the intentional use by the electoral competitor of undeclared funds or exceeding expenses above the ceiling of the means of the electoral fund, in all cases in considerable amounts (more than 5% of the limit);
b) the intentional use by an electoral competitor of funds from abroad; …”]

słowa kluczowe:

Prawo wyborcze; czynne prawo wyborcze; unieważnienie listy; deklaracja środków; sprawozdanie finansowe

autor omówienia:

Emil Śliwiński