EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Petrosyan v. Azerbejdżan
32427/16

WYROK ETPCz z dnia 04-11-2021 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Elementy rzetelnego postępowania przygotowawczego w przedmiocie nieludzkiego traktowania

wzorce kontroli:

Art. 2 EKPCz

„1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego, skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę.

2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły:

a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;

b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z prawem,

c) w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania.”

 

Art. 3 EKPCz

„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.”

 

Art. 5 EKPCz

„1. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być pozbawiony wolności, z wyjątkiem następujących przypadków i w trybie ustalonym przez prawo:

a) zgodnego z prawem pozbawienia wolności w wyniku skazania przez właściwy sąd;

b) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w przypadku niepodporządkowania się wydanemu zgodnie z prawem orzeczeniu sądu lub w celu zapewnienia wykonania określonego w ustawie obowiązku;

c) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania w celu postawienia przed właściwym organem, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego karą, lub, jeśli jest to konieczne, w celu zapobieżenia popełnieniu takiego czynu lub uniemożliwienia ucieczki po jego dokonaniu;

d) pozbawienia nieletniego wolności na podstawie zgodnego z prawem orzeczenia w celu ustanowienia nadzoru wychowawczego lub zgodnego z prawem pozbawienia nieletniego wolności w celu postawienia go przed właściwym organem;

e) zgodnego z prawem pozbawienia wolności osoby w celu zapobieżenia szerzeniu przez nią choroby zakaźnej, osoby umysłowo chorej, alkoholika, narkomana lub włóczęgi;

f) zgodnego z prawem zatrzymania lub aresztowania osoby, w celu zapobieżenia jej nielegalnemu wkroczeniu na terytorium państwa, lub osoby, przeciwko której toczy się postępowanie o wydalenie lub ekstradycję.

2. Każdy, kto został zatrzymany, powinien zostać niezwłocznie i w zrozumiałym dla niego języku poinformowany o przyczynach zatrzymania i o stawianych mu zarzutach.

3. Każdy zatrzymany lub aresztowany zgodnie z postanowieniami ustępu 1 lit. c) niniejszego artykułu powinien zostać niezwłocznie postawiony przed sędzią lub innym urzędnikiem uprawnionym przez ustawę do wykonywania władzy sądowej i ma prawo być sądzony w rozsądnym terminie albo zwolniony na czas postępowania. Zwolnienie może zostać uzależnione od udzielenia gwarancji zapewniających stawienie się na rozprawę.

4. Każdy, kto został pozbawiony wolności przez zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności i zarządzenia zwolnienia, jeżeli pozbawienie wolności jest niezgodne z prawem.

5. Każdy, kto został pokrzywdzony przez niezgodne z treścią tego artykułu zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo do odszkodowania.”

 

Art. 8 EKPCz

„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.”

 

Art. 13 EKPCz

„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe.”

 

Art. 14 EKPCz

„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn.”

rozstrzygnięcie:

  • Odrzucenie skargi w zakresie naruszenia art. 5 EKPCz i art. 8 EKPCz, ze względu na przekroczenie ram czasowych wyznaczonych do wniesienia skargi [większością]

 

  • Naruszenie art. 2 EKPCz w części materialnej i proceduralnej [6:1]

 

  • Naruszenie art. 3 EKPCz w odniesieniu do syna Skarżącego [6:1]

 

  • Naruszenie art. 3 EKPCz w odniesieniu do Skarżącego [6:1]

 

  • Umorzenie postępowania w zakresie naruszenia art. 13 EKPCz i art. 14 EKPCz [jednomyślnie]

stan faktyczny:

Okoliczności sprawy uznane za bezsporne:
Dnia 07 sierpnia 2014 r. syn Skarżącego nielegalnie przekroczył granicę Azerbejdżanu. Tego samego dnia syn Skarżącego pojawił się w dwóch relacjach telewizyjnych. W pierwszej był ubrany w odzież cywilną, rozmawiał z mieszkańcami wioski i pił z nimi herbatę. W drugiej był ubrany w mundur armeńskiej armii i klęczał podczas przesłuchania przez oficera wywiadu.

 

Dnia 08 sierpnia 2014 r. prasa podała informację o śmierci syna Skarżącego z przyczyn naturalnych.

 

Skarżący wniósł skargę do ETPCz dnia 19 września 2014 r. Skarga została odrzucona w trybie art. 37 EKPCz ze względu na brak udziału Skarżącego w postępowaniu.

 

Okoliczności sprawy w relacji Skarżącego:
Skarżący twierdzi, że wyniki postępowania przygotowawczego nie zostały mu nigdy przedstawione. Na wniosek Skarżącego przeprowadzono oględziny zwłok syna Skarżącego. Na ciele zmarłego zaobserwowano liczne uszkodzenia ciała zadane twardym, tępym narzędziem. Nie ustalono przyczyny śmierci syna Skarżącego.

 

Okoliczności sprawy w relacji rządu Azerbejdżanu:
Syn Skarżącego był jedynym z 5 żołnierzy, który nie został zastrzelony po przekroczeniu granicy. W dniu śmierci syna Skarżącego przeprowadzone zostały oględziny zwłok, które wykazały, że przyczyną zgonu było ostre zapalenie mięśnia sercowego.

główne tezy:
  • Okoliczność nieutrzymywania relacji dyplomatycznych nie zwalnia państwa z obowiązku udzielenia pomocy prawnej w sprawach dotyczących art. 2 EKPCz. (§ 36)

 

  • Nieścisłości językowe powstałe w trakcie procesu tłumaczenia skargi nie mogą być poczytane za działania stanowiące nadużycie prawa do skargi. (§ 41)
odszkodowanie:

40.000 EUR

koszty postępowania:

powiązane sprawy:

A.P. v. Azerbejdżan (61737/14)

Mocanu i Inni v. Rumunia (10865/09)

akty normatywne:
słowa kluczowe:

granica, przekroczenie granicy, konflikt zbrojny, art. 2 EKPCz, tortury, śmierć w wyniku tortur, postępowanie przygotowawcze, rzetelność procesu

autor omówienia:

Michał Macidłowski