EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

R.R. i R.D. v. Słowacja
20649/18

WYROK ETPCz z dnia 01-09-2020 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Zastosowanie środków przymusu bezpośredniego jako naruszenie art. 3 EKPCz

wzorce kontroli:

Art. 3 EKPCz
„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”

 

Art. 13 EKPCz
„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”

 

Art. 14 w zw. z art. 3 EKPCz
„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn”

rozstrzygnięcie:

  • Naruszenie art. 3 EKPCz w aspekcie formalnym i materialnym [jednomyślnie]

 

  • Naruszenie art. 14 w zw. z art. 3 EKPCz [jednomyślnie]

 

  • Umorzenie postępowania w sprawie naruszenia art. 13 w zw. z art. 3 EKPCz [jednomyślnie]

stan faktyczny:

Dnia 19.06.2013 r. Policja przeprowadziła szeroko zakrojoną operację, której formalnym celem było przeszukanie pomieszczeń zamieszkiwanych przez mniejszość romską. W akcji w miejscowości Bodvou wzięło udział 63 funkcjonariuszy przy wsparciu 23 pojazdów.

 

Zdaniem Skarżących funkcjonariusze użyli nadmiernej siły, czego dowód stanowią protokoły obdukcji Skarżących. Lekarze stwierdzili między innymi liczne złamania żeber i kości, rozległe siniaki w okolicach głowy, trwałe uszkodzenia nerwów spowodowane zbyt silnym zaciśnięciem kajdanek.

 

Zostało wszczęte postępowanie przygotowawcze, do którego na wczesnym etapie dołączył Rzecznik Praw Obywatelskich. Prokuratura umorzyła postępowanie, a Rzecznik Praw Obywatelskich poprzestał na stwierdzeniu, że faktyczne przyczyny przeprowadzenia operacji mogły być inne niż formalnie wskazane.

 

W wyniku postępowania odwoławczego decyzja o umorzeniu została utrzymana w mocy.

główne tezy:
  • Brak dochodzenia roszczeń w drodze powództwa cywilnego nie stanowi o braku wyczerpania krajowych środków odwoławczych, w przypadku gdy zarzut braku zapewnienia skutecznego środka odwoławczego dotyczy postępowania karnego. (§ 126, 128, 131)

 

  • Zakaz ustanowiony w art. 3 ma charakter bezwzględny. Nie wyklucza on jednak zastosowania środków przymusu bezpośredniego, jeżeli środek jest niezbędny w celu zatrzymania osoby i jednocześnie stopień dolegliwości zastosowanego środka nie jest nadmierny. (§ 146-147)

 

  • Ciężar dowodu w sprawach o naruszenie art. 3 EKPCz spoczywa na Państwie. (§ 146)

 

  • Czas trwania postępowania jest jednym z kryteriów oceny skuteczności środka odwoławczego. Musi on jednak być wystarczająco długi, aby zapewnić rzetelne zbadanie konkretnej sprawy. (§ 169)

 

  • Brak podjęcia prób ustalenia czy zachowania miało charakter dyskryminacyjny stanowi naruszenie pozytywnego obowiązku ciążącego na Państwie na podstawie art. 14 EKPCz. (§ 207)
odszkodowanie:

20000 EUR dla każdego ze Skarżących

koszty postępowania:

6500 EUR zasądzone na rzecz Skarżących łącznie

powiązane sprawy:

Ivan Vasilev v. Bułgaria (48130/99)

Eremiášová i Pechová v. Czechy (23944/04)

akty normatywne:

Ustawa o Policji
– Art. 50
Funkcjonariusz Policji wykonujący zadania związane z pełnieniem służby może w obronie osobistej zastosować środki w postaci chwytów, uderzeń, kopnięć i skucia w kajdanki. Środki te mogą zostać również wykorzystane jako środek przymusu bezpośredniego w celu przełamania oporu, lub odparcia bezpośredniego ataku. W charakterze środka przymusu bezpośredniego funkcjonariusze Policji mogą również używać pałek policyjnych i paralizatorów.
[The use of coercive measures (donucovacie prostriedky) by a police officer is addressed in Section (oddiel) 5 of Part (hlava) three. Under section 50(1), such measures include, among others, (a) holds (hmaty), grabs (chvaty), blows (údery) and kicks (kopy) in self-defence, (b) means for overcoming resistance and repulsing assault (prostriedky na prekonanie odporu a odvrátenie útoku) and (c) handcuffs.
111.  Section 50(2) sets down the means for overcoming resistance and repulsing assault as including, inter alia, batons (obušky) and electroshock weapons (elektrické paralyzátory)]
-Art. 51
Środki wymienione w poprzednim przepisie mogą również zostać wykorzystane w celu zapewnienia bezpieczeństwa osób trzecich, zapobieżenia bójce, zapobieżenia agresywnego zachowania zagrażającego porządkowi publicznemu, doprowadzenia osoby zatrzymanej do aresztu śledczego, więzienia, lub na komisariat Policji
[Under section 51(1) a police officer is empowered to apply the measures defined in section 50(1)(a) and (b) in order to, among other things: (a) ensure the safety of another or his or her own person from an assault; (b) prevent affray, a fight, wilful damage to property or other rough behaviour that disturbs the public peace; and (c) bring a person to a police station or secure, arrest, detain or bring an actively resisting person to jail for being remanded pending trial or for service of a sentence]

słowa kluczowe:

Tortury; przemoc; brutalność Policji; Policja; dyskryminacja; Słowacja; mniejszość narodowa; mniejszości etniczne; art. 3 EKPCz; art. 13 EKPCz; art. 14 EKPCz

autor omówienia:

Michał Macidłowski

Komentarz:

Jedynie na marginesie należy zauważyć, że sytuacja mniejszości romskiej w Słowacji jest przedmiotem licznych raportów m. in. Komisji Europejskiej (CRI[2014]37) i ONZ (CAT/C/SVK/CO/3). Wszystkie dokumenty stwierdzają istnienie zinstytucjonalizowanych form przemocy nakierowanych na wskazaną mniejszość, w tym brutalność Policji.