Komitet

Wznowienie postępowania w wyniku uwzględnienia skargi o uchylenie prawomocnego orzeczenia

Art. 6 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.
2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony – do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.”

Art. 4 Protokołu nr 7 do EKPCz
„1. Nikt nie może być ponownie sądzony lub ukarany w postępowaniu przed sądem tego samego państwa za przestępstwo, za które został uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem lub uniewinniony zgodnie z ustawą i zasadami postępowania karnego tego państwa.
2. Postanowienia poprzedniego ustępu nie stoją na przeszkodzie wznowieniu postępowania zgodnie z ustawą i zasadami postępowania karnego danego państwa, jeśli zaistnieją nowe lub nowo ujawnione fakty lub jeśli w poprzednim postępowaniu dopuszczono się rażącego uchybienia, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy.
3. Żadne z postanowień niniejszego artykułu nie może być uchylone na podstawie artykułu 15 konwencji.”

W 2014 r. Prezes rumuńskiego Sądu Kasacyjnego (L.D.S.) zawiadomiła prokuraturę, że Skarżąca dopuściła się wobec niej szantażu. Skarżąca została skazana w I instancji, ale uniewinniona w wyniku apelacji (w ramach której wyeliminowano większość dowodów, jako uzyskanych w wyniku działań sprzecznych z Konwencją). Prokuratura wniosła skargę o uchylenie prawomocnego wyroku z powodu zarzucanego braku bezstronności jednego z sędziów. Sędzia R.G. (orzekający w II instancji) – jak argumentowała prokuratura – miał być zrażony do pokrzywdzonej (sędzi L.D.S.) z powodu braku awansu do Sądu Kasacyjnego w czasie, kiedy L.D.S. była członkiem zespołu oceniającego wnioski sędziów o awans. Skargę o uchylenie – na etapie wstępnym i zasadniczym – rozpatrywał sędzia G.D.M. wraz z innymi sędziami. Skarżąca wniosła o jego wyłączenie, stwierdzając, że miał on do niej wrogi stosunek, bowiem przełożył posiedzenie na późniejszy termin (przez co wcześniej wylosowani sędziowie nie mogli brać udziału w tym posiedzeniu i musieli zostać zastąpieni przez sędziów z grafika dyżurów) i wbrew orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego (jeszcze nieopublikowanemu, ale już wydanemu) chciał rozpoznać tę kwestię na posiedzeniu niejawnym. Wniosek o wyłączenie sędziego oddalono, a skargę o uchylenie uwzględniono.

Sąd Apelacyjny (w składzie dwóch sędziów, w tym G.D.M.) przystąpił do ponownego rozpoznawania apelacji Skarżącej. Sąd oddalił apelację, co oznaczało, że wyrok trzech lat pozbawienia wolności w zawieszeniu (wydany w I instancji) został utrzymany. Od tego wyroku skargę o uchylenie wniosła Skarżąca, podnosząc m.in. manipulację składem sądu przez sędziego G.D.M., ujawnienie poglądu na sprawę przez G.D.M. w fazie wstępnej rozpoznania poprzedniej skargi o uchylenie oraz wybiórcze zbadanie zarzucanego braku bezstronności sędziego R.G. Skarga ta została zatem oddalona, podobnie jak późniejsze skargi do Sądu Kasacyjnego.

Skarżąca w skardze do ETPCz powołała się głównie na różne okoliczności, które – jej zdaniem – miały prowadzić do naruszenia art. 6 EKPCz, tj. m.in. manipulowanie składem sądu przez sędziego G.D.M., rozpoznanie skargi o uchylenie wyroku pod nieobecność Skarżącej, odmowę wyeliminowania z procesu dowodów uzyskanych sprzecznie z Konwencją (przez prowokatora) itp.

• Przełożenie posiedzenia na późniejszy termin wynikające z wypożyczenia akt i związana z tym niemożność rozpoznania sprawy przez sędziów uprzednio wylosowanych nie stanowią jeszcze o tym, że sąd przestał być niezależny. (§ 96–99) Żadne rażące naruszenie prawa krajowego nie zostało stwierdzone, a argumenty Skarżącej zawsze spotykały się z odpowiedzią sądów krajowych. (§ 102–104)

• Sam fakt, że dany sędzia orzeka na etapie wstępnym (np. w ramach postępowania przygotowawczego) i zasadniczym, nie uzasadnia jeszcze jego wyłączenia, ani nie przekłada się na naruszenie art. 6 EKPCz. (§ 111)

• Skoro Skarżąca nie została sprowokowana do popełnienia przestępstwa przez funkcjonariuszy państwa, to nie można mówić o naruszeniu art. 6 EKPCz. (§ 123) Kwestia legalności tego typu dowodów może być oceniana na wstępnym etapie postępowania sądowego i w toku późniejszego postępowania może mieć przymiot rzeczy osądzonej. (§ 119)

• Nawet przy założeniu, że w realiach sprawy doszło do powielenia postępowań karnych dotyczących tych samych faktów, to prawomocny wyrok uniewinniający Skarżącej został uchylony z powodu poważnego uchybienia proceduralnego – braku bezstronności sędziego. Przedmiotem nowego postępowania był ten sam zarzut karny, a uwzględnienie skargi o uchylenie prawomocnego wyroku można wówczas traktować jako wznowienie postępowania ze względu na zasadniczą wadę poprzedniego postępowania w rozumieniu art. 4 ust. 2 Protokołu nr 7 do EKPCz. (§ 130–131)

Wznowienie; res iudicata; ne bis in idem; bezstronność; niezawisłość

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-207979