EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Sadocha v. Ukraina
77508/11

WYROK ETPCz z dnia 11-07-2019 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Proporcjonalność przepadku niezgłoszonych do deklaracji celnej środków pieniężnych

wzorce kontroli:

Art. 6 EKPCz

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.
2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony – do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie”

 

Art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz

Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego.

Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa państwa do stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym lub w celu zabezpieczenia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych”

rozstrzygnięcie:

  • Naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 EKPCz [7/7]

 

  • Umorzenie postępowania w zakresie stwierdzenia naruszenia art. 6 EKPCz [7/7]

stan faktyczny:

W lipcu 2011 r. skarżący, obywatel czeski, podróżował z Ukrainy do Polski. Na lotnisku w Kijowie przeszedł tzw. zielonym korytarzem (oznaczającym brak konieczności składania deklaracji celnej), jednak podczas kontroli bagażu – na pytanie funkcjonariusza – stwierdził, że przewozi 41.000 EUR w bagażu podręcznym. 31.000 EUR zostało zajęte przez funkcjonariusza. Następnie w sierpniu 2011 r. w sądzie dzielnicowym odbyła się rozprawa; po jej przeprowadzeniu sąd nakazał przepadek 31.000 EUR. W ostatecznym i prawomocnym wyroku sąd apelacyjny podtrzymał wyrok sądu dzielnicowego. Według prawa krajowego sankcją za wykroczenie administracyjne polegające na przewozie towarów (środków pieniężnych) bez deklaracji był albo przepadek albo grzywna.
Skarżący twierdził w postępowaniu przed ETPCz, że sankcja taka była nieproporcjonalna, a sąd krajowy kwestii proporcjonalności nawet nie rozważał. Ponadto twierdził, że przepisy prawne regulujące te kwestie nie spełniały warunku dostępności i przewidywalności (albowiem obowiązek deklaracji środków pieniężnych wynikał z zarządzenia Banku Narodowego). Skarżący pobocznie powoływał się na art. 6 Konwencji w kontekście prowadzenia postępowania in absentia.

główne tezy:

1. Pojęcie „ustawy” (law) na gruncie art. 1 Protokołu nr 1 oznacza także akty podustawowe, w tym także rozporządzenia wykonawcze (§ 25).

2. W realiach sprawy obowiązek deklaracji celnej pieniędzy spełnia wymóg przewidywalności, jeżeli został przewidziany w akcie podustawowym, do którego odsyła przepis ustawowy oraz akt ten został ogłoszony w oficjalnym dzienniku urzędowym (§ 25).

3. Na mocy art. 1 Protokołu nr 1 organy decydujące o pozbawieniu własności muszą także ocenić proporcjonalność takiego środka (§ 27).

4. Proporcjonalność kary oddziałującej na sferę majątkową sprawcy należy oceniać przez pryzmat surowości ingerencji w sferę własności do ciężaru naruszenia prawa (§ 31).

5. Sądy krajowe nie uzasadniły dostatecznie w realiach sprawy potrzeby zastosowania tak surowego środka do tak nieznacznego naruszenia dla celów kary, jakimi jest odstraszanie i represja oraz dla chronionych dóbr prawnych (§ 31–34).

odszkodowanie:

29456,70 EUR

koszty postępowania:

powiązane sprawy:

Gyrlyan v. Rosja (35943/15)
Gabrić v. Chorwacja (9702/04)

akty normatywne:

Kodeks Celny Ukrainy
-Art. 339
„Kto przechodzi przez korytarz uproszczonej kontroli celnej posiadając przedmioty, których posiadanie jest zakazane lub ich przewożenie przez granicę celną Ukrainy jest ograniczone lub też posiada przedmioty w ilości przekraczającą zwolnienie celne (naruszenie procedury uproszczonej kontroli celnej), podlega karze grzywny od pięćdziesięciokrotności do stukrotności minimalnego wynagrodzenia netto lub przepadkowi tych przedmiotów.”
[„Violations of the customs control procedure in a simplified customs control area (corridor), as specified by this Code, that is when an individual who has chosen to go through such a corridor is carrying goods that are either forbidden from or restricted in respect of being carried across the customs border of Ukraine or in quantities exceeding the non-taxable norm set for such goods’ movement across the customs border of Ukraine, shall be punishable by a fine of between fifty and one hundred times the minimum tax-free income of a citizen or confiscation of the goods”]
– Art. 340
„Kto nie deklaruje przedmiotów lub pojazdów przekraczając granicę celną Ukrainy, jeżeli przedmioty (pojazdy) te podlegają obowiązkowej deklaracji, podlega grzywnie od stukrotności do tysiąckrotności minimalnego wynagrodzenia netto lub przepadkowi tych przedmiotów”
[The non-declaration of goods and vehicles being carried across the customs border of Ukraine … which are subject to mandatory declaration, shall be punishable by a fine of between one hundred and one thousand times the minimum tax-free income of a citizen or confiscation of the goods or vehicle”]

słowa kluczowe:

przepadek; konfiskata; przewidywalność; kontrola celna; deklaracja celna

autor omówienia:

Emil Śliwiński

Komentarz:

Kwestia zasądzenia odszkodowania w pierwotnym orzeczeniu nie została rozstrzygnięta, lecz odroczona na podstawie art. 75 Regulaminu ETPCz. Wyrokiem z dnia 7 maja 2020 r. Trybunał przychylił się do wniosku Skarżącego, aby od kwoty pieniędzy, które uległy przepadkowi (31000 EUR) odjąć kwotę maksymalnej grzywny, która mogła być orzeczona zamiast przepadku (tj. 1543,30 EUR) i w ten sposób uzyskać wysokość odszkodowania za szkodę majątkową (tj. 29456,70 EUR).