Izba

Możliwość odwołania w odniesieniu do przepadku celnego niezadeklarowanej kwoty pieniędzy przewożonej przez granicę

Art. 2 Protokołu nr 7 do EKPCz

„1. Każdy, kto został uznany przez sąd za winnego popełnienia przestępstwa, ma prawo do rozpatrzenia przez sąd wyższej instancji jego sprawy, tak w przedmiocie orzeczenia o winie, jak i co do kary. Korzystanie z tego prawa, a także jego podstawy, reguluje ustawa.
2. Wyjątki od tego prawa mogą być stosowane w przypadku drobnych przestępstw, określonych w ustawie, lub w przypadkach, gdy dana osoba była sądzona w pierwszej instancji przez Sąd Najwyższy lub została uznana za winną i skazana w wyniku zaskarżenia wyroku uniewinniającego sądu pierwszej instancji”

Skarżący jest obywatelem Hiszpanii i Argentyny. W 2011 r. zamierzał opuścić Hiszpanię lotem z Madrytu do Buenos Aires. Podczas kontroli bagażu celnicy odkryli kwotę 154.800 euro, których Skarżący nie zadeklarował. Komitet ds. zapobiegania praniu pieniędzy orzekł przepadek 153.800 euro należących do Skarżącego (były to niemal całe oszczędności Skarżącego, deklarowane przy wjeździe do Hiszpanii z Argentyny).

27 października 2011 r. Skarżący wniósł skargę na decyzję do Wyższego Sądu w Madrycie, która została oddalona w styczniu 2013 r. Sąd pokrótce uznał, że sankcja była proporcjonalna. W związku ze zmianą ustawy (wchodzącą w życie 10 października 2011 r.) Skarżącemu nie przysługiwała już skarga kasacyjna (albowiem została podniesiona wartość przedmiotu sporu – ze 150.000 do 600.000 EUR – uprawniająca do wniesienia takiego środka). Sąd Konstytucyjny oddalił skargę konstytucyjną Skarżącego jako niewystarczająco istotną.

• Pojęcie „oskarżenia w sprawie karnej” (z art. 6 ust. 1 EKPCz) i pojęcie „przestępstwa” (art. 2 Protokołu nr 7) są ze sobą powiązane, a zatem zastosowanie art. 2 Protokołu nr 7 należy oceniać przy użyciu tzw. kryteriów Engel, wypracowanych na gruncie art. 6 ust. 1 EKPCz, tj. przynależności naruszenia do danej gałęzi prawa krajowego, charakteru tego naruszenia oraz ewentualnej surowości sankcji (§ 22).

• Samo przypisanie danego naruszenia do reżimu wykroczeń administracyjnych (a nie przestępstw) nie dezaktualizuje zastosowania art. 2 Protokołu nr 7 (§ 23).

• W ramach drugiego kryterium Engel ETPCz bierze pod uwagę w szczególności krąg adresatów normy, typ chronionych prawnie interesów oraz prewencyjno-represyjny cel normy. W realiach sprawy drugie kryterium Engel zostało spełnione, mimo że prawnie chronione interesy miały w zasadzie charakter fiskalny, ale krąg adresatów miał charakter ogólny, a sama sankcja nie sprowadzała się wyłącznie do celów fiskalnych, lecz miała także cel odstraszająco-represyjny (§ 25, 27).

• W realiach sprawy także trzecie kryterium Engel zostało spełnione, jako że karę w wysokości 153.800 euro należy uznać za bardzo surową (§ 29).

• Przy ocenie, czy Skarżący dopuścił się „drobnego przestępstwa” (art. 2 ust. 2 Protokołu nr 7) należy brać pod uwagę przede wszystkim możliwość wymierzenia kary pozbawienia wolności (lub zamiany kary pieniężnej na pozbawienie wolności). Jednakże – mimo że w realiach sprawy Skarżącemu kara izolacyjna nie groziła – pozbawienie Skarżącego całości oszczędności (kwoty 153.800 euro) bez realnej kontroli proporcjonalności przez sąd sprawia, że surowość sankcji jest tak istotna, iż nie można mówić o „drobnym przestępstwie” (§ 36, 39, 41, 44).

• W rozumieniu art. 2 Protokołu nr 7 (a także art. 6 EKPCz) organ regulacyjny podlegający nadzorowi ministra nie stanowi „sądu” (§ 53).

• Trybunał Konstytucyjny – jeżeli jego rolą nie jest przesądzanie o winie i karze, a tylko o naruszeniach praw jednostki poprzez wydanie decyzji i orzeczeń – nie stanowi instancji odwoławczej w rozumieniu art. 2 Protokołu nr 7 (§ 54–57).

Ustawa nr 10/2010 o zapobieganiu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (Królestwa Hiszpanii)
– Art. 34 ust. 1
„Osoby fizyczne […] muszą przedstawić uprzednią deklarację zgodnie z warunkami przewidzianymi w tym rozdziale:
a) jeżeli wyjeżdżają lub opuszczają terytorium państwa z środkami pieniężnymi o wartości co najmniej 10 000 euro”.
[Les personnes physiques qui (…) réalisent les mouvements suivants devront présenter une déclaration préalable conformément aux conditions prévues par le présent chapitre:
a) Sortie ou entrée du territoire national de moyens de paiement pour un montant égal ou supérieur à 10 000 euros (…)]

– Art. 57 ust. 3
W razie niedopełnienia przewidzianego w art. 34 obowiązku złożenia deklaracji, nakłada się karę w wysokości od 600 euro do dwukrotności wartości przewożonych środków pieniężnych.
[En cas de non-respect de l’obligation de déclaration prévue à l’article 34, il conviendra d’imposer une sanction d’amende dont le montant minimum sera de 600 euros et dont le montant maximum pourra aller jusqu’au double de la valeur des moyens de paiement utilisés.]

Przepis art. 59 tej ustawy przewiduje nadto szeroki katalog dyrektyw wymiaru kary.

Ustawa nr 29/1998 o postępowaniu sądowo-administracyjnym (w brzmieniu ustalonym przez ustawę nr 37/2011)
– Art. 86 § 2 lit. b
„Nie mogą być przedmiotem skargi kasacyjnej orzeczenia w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu nie przekraczała 600.000 euro, z wyłączeniem postępowań specjalnych dotyczących obrony praw podstawowych, w ramach których [skarga kasacyjna] jest dopuszczalna niezależnie od wartości przedmiotu sporu.
[ne peuvent faire l’objet d’un pourvoi en cassation] les jugements, toutes matières confondues, qui concernent des sujets ne dépassant pas les 600.000€, à l’exception des procédures spéciales pour la défense des droits fondamentaux, pour lesquels le pourvoi sera possible indépendamment du montant du litige.]

Ustawa nr 37/2011(weszła w życie 10 października 2011 r.) zmieniła brzmienie ww. artykułu poprzez zastąpienie liczby „150.000” liczbą „600.000”. Zgodnie z przepisami przejściowymi sprawy wniesione przed wejściem do konkretnej instancji sądowej w życie nowelizacji toczą się według dawnych przepisów proceduralnych, aż do zakończenia sprawy w danej instancji.

Przepadek; prawo celne; odwołanie; apelacja; prawo karne; drobne przestępstwo

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-203315

Na marginesie ETPCz rozważa kwestię proporcjonalności przepadku pieniędzy w rozumieniu art. 1 Protokołu nr 1. Brak sądowej kontroli surowości przepadku w kontekście zasady proporcjonalności może prowadzić do naruszenia art. 1 Protokołu nr 1 (§ 42). Trybunał w niezbyt jasny sposób przekłada ten standard także na art. 2 Protokołu nr 7 i ocenę, czy przestępstwo miało charakter „drobny”. ETPCz zdaje się wymagać, aby sąd krajowy przeprowadził wnikliwą ocenę proporcjonalności w celu stwierdzenia, że in concreto zastosowana sankcja miała charakter proporcjonalny do „drobnego” charakteru przestępstwa. Wydaje się to wypływać z samego charakteru ocenianego w tej sprawie wykroczenia (i sankcji za nie), albowiem wraz z kwotą przewożonych pieniędzy rośnie także wysokość grzywny. Zapewne w tym kontekście przewożenie 11.000 euro bez deklaracji (zagrożone grzywną do 22.000 euro) mogłoby być uznane za „drobne” przestępstwo, natomiast w przypadku kwoty kilkanaście razy większej (tak w realiach sprawy) odpowiedź może być już inna, mimo że teoretycznie sprawcy realizują znamiona tego samego wykroczenia (inny jest jednak maksymalny pułap sankcji). W tej kwestii zob. także krytykę sędziego Lemmensa w jego votum separatum, który postuluje ocenę in abstracto (a nie in concreto) w odniesieniu do „drobnego” charakteru przestępstwa.