EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Saraç i Inni v. Turcja
23189/09

WYROK ETPCz z dnia 30-03-2021 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Obniżenie odszkodowania zasądzonego za szkodę na nieruchomości spowodowaną przez prywatną spółkę

wzorce kontroli:

Art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz
„Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z podstawowymi zasadami prawa międzynarodowego. Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa Państwa do wydawania takich ustaw, jakie uzna za konieczne dla uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym lub w celu zapewnienia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych.”

rozstrzygnięcie:

  • Naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz w zakresie odszkodowania [jednomyślnie]

 

  • Niedopuszczalność skargi o naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz w zakresie odsetek [jednomyślnie]

stan faktyczny:

Skarżący byli właścicielami nieruchomości w miejscowości Yalova. 17.08.1999 r. w regionie miało miejsce trzęsienie ziemi, które naruszyło konstrukcję wielu budynków. Nieruchomość skarżących została sklasyfikowana jako umiarkowanie uszkodzona, nieprzeznaczona do rozbiórki. Mimo tego, jedna z prywatnych firm zajmujących się rozbiórką zaczęła tego dokonywać. Zaalarmowani Skarżący interweniowali, jednak wobec dokonanych czynności nieruchomość przestała nadawać się do użytku.

 

21.10.1999 r. Skarżący wnieśli o odszkodowanie. 12.12.2006 r. sąd przyznał odszkodowanie Skarżącym. Z analiz biegłych wynikało, że wartość nieruchomości po odjęciu zmiany wartości przez trzęsienie ziemi wynosiła 141 031 lir tureckich. Sąd zdecydował jednak dyskrecjonalnie obniżyć tę sumę o 25% na podstawie art. 43 i 44 ówczesnego kodeksu cywilnego. Do sumy, zgodnie z jedną linią orzeczniczą, wykorzystał stopę procentową dla odsetek handlowych (wyższą niż dla odsetek ustawowych) jako że delikt wiązał się z działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa.

19.08.2008 r. Sąd Kasacyjny potwierdził orzeczenie sądu I instancji, natomiast wskazał, że do zasądzonej sumy powinny mieć zastosowanie odsetki ustawowe, ponieważ czyn niedozwolony nie miał miejsca między przedsiębiorcami.

główne tezy:
  • Naruszenie prawa do poszanowania mienia przez osobę trzecią stwarza dla państwa pozytywny obowiązek zagwarantowania w swoim porządku prawnym, że prawo własności będzie dostatecznie chronione przez przepisy prawa i że odpowiednie środki zaradcze umożliwią ofierze naruszenia możliwość dochodzenia swoich praw, w szczególności, w stosownych przypadkach, poprzez dochodzenie odszkodowania. Wynika z tego, że państwo może być zobowiązane do podjęcia środków zapobiegawczych lub środków zaradczych. (§ 73)

 

  • Obniżenie odszkodowania z powodów wskazanych w prawie krajowym samo w sobie nie stanowi naruszenia Konwencji. Niemniej w niniejszej sprawie zwięzła formuła przedstawiona przez sąd krajowy nie pozwala na precyzyjne określenie wystarczająco dokładnych powodów zastosowanej w ten sposób obniżki. Sąd zacytował okoliczności wskazane w przepisie prawa, bez podania powodów, dla których uznał, że hipotezy przepisów zostały spełnione, czego wymagało zastosowanie obniżki. Samo wskazanie pewnych kryteriów nie stanowi uzasadnienia decyzji sędziowskiej. (§ 85-87)

 

  • Prawo do oprocentowania określonej kwoty może w pewnych przypadkach stanowić dostatecznie uzasadniony interes majątkowy by zostać uznany za „mienie” w rozumieniu Konwencji. (§ 98)

 

  • Biorąc pod uwagę zmienną linię orzeczniczą Sądu Kasacyjnego w sprawie stosowania odsetek handlowych do deliktów wobec podmiotów niegospodarczych, Trybunał uważa, że ​​roszczenia Skarżących nie były wystarczająco pewne i potwierdzone, by móc mieć status „uzasadnionego oczekiwania” do uzyskania odsetek naliczonych według handlowej stopy procentowej, któremu przysługiwałaby Konwencyjna ochrona. (§104-105)
odszkodowanie:

koszty postępowania:

3000 EUR

powiązane sprawy:

Broniowski v. Polska (31443/96)

Kotov v. Rosja (54522/00)

akty normatywne:

Kodeks zobowiązań Republiki Tureckiej (w momencie wydarzeń opisanych w skardze)
-Art. 43
„Sędzia określa tryb i zakres odszkodowania, biorąc pod uwagę okoliczności i wagę naruszenia”

Le juge détermine le mode ainsi que l’étendue de la réparation, selon les
circonstances et le degré de gravité de la faute. (…) »]
-Art. 44
„Sędzia może zmniejszyć odszkodowanie, a nawet go nie przyznać, gdy pokrzywdzony wyraził zgodę na dokonanie szkody lub gdy fakty, za które jest on odpowiedzialny, przyczyniły się do powstania szkody lub jej zwiększenia lub pogorszenia sytuacji dłużnika. Jeżeli szkoda nie została spowodowana umyślnie ani w wyniku rażącego niedbalstwa lub lekkomyślności, a jej [pełne] naprawienie naraziłoby dłużnika na niedostatek, sędzia może obniżyć odszkodowanie.”
Le juge peut réduire les indemnités, ou même n’en point allouer, lorsque la partie lésée a consenti au préjudice ou lorsque des faits dont elle est responsable ont contribué à créer le dommage ou à l’augmenter, ou ont aggravé la situation du débiteur. Lorsque le préjudice n’a été causé ni intentionnellement ni par l’effet d’une grave négligence ou imprudence et que sa réparation [intégrale] exposerait le débiteur à l’indigence, le juge peut réduire le montant »]

słowa kluczowe:

Własność; wysokość odszkodowania; brak uzasadnienia; nieruchomość; odsetki

autor omówienia:

Aleksandra Kochman