Izba

Dostęp do danych telekomunikacyjnych dziennikarza w celu dotarcia do źródła dziennikarskiego

Art. 10 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.”

Art. 13 EKPCz
„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe.”

W 2015 r. ukraińska agencja antykorupcyjna (NABU) wszczęła postępowanie przygotowawcze przeciwko prokuratorowi prokuratury generalnej K. W listopadzie 2017 r. ukazał się artykuł prasowy, w którym opisywano spotkanie S., szefa NABU, z dziennikarzami śledczymi. Dziennikarze mieli odsłuchać nagranie podsłuchanej w lipcu 2016 r. przez NABU rozmowy telefonicznej N., konkubiny prokuratora K., z jej znajomym.

Po ukazaniu się artykułu N. zwróciła się do prokuratury generalnej o wszczęcie postępowania przeciwko S. w związku z ujawnieniem tajemnicy postępowania przygotowawczego oraz naruszeniem jej prywatności. W toku postępowania zabezpieczono nagranie spotkania S. z dziennikarzami, które poddano analizie fonoskopijnej. Ustalono, że jedną z osób obecnych na spotkaniu była Skarżąca – dziennikarka radiowa i telewizyjna, prowadząca programy dotyczące korupcji (w szczególności wśród polityków i prokuratorów). Skarżąca została wezwana na przesłuchanie, ale – powołując się na tajemnicę dziennikarską – odmówiła złożenia zeznań co do tego, czy spotkała się z S. oraz jakie informacje od niego uzyskała.

Prokuratura wniosła do sądu w Kijowie wniosek o nakazanie operatorowi telekomunikacyjnemu ujawnienie wszystkich danych telekomunikacyjnych dotyczących Skarżącej (daty, godziny i długości trwania połączeń, wysłane i otrzymane treści SMS i MMS oraz lokalizacja) w okresie od lipca 2016 r. (data zarejestrowanej rozmowy N.) do listopada 2017 r. (data ukazania się artykułu prasowego). Jeszcze tego samego dnia sędzia śledczy uwzględnił wniosek prokuratury, odstępując od wezwania Skarżącej na posiedzenie. W korespondencji służb z operatorem telekomunikacyjnym ograniczono zakres żądanych informacji do obszaru kilku ulic w Kijowie (wokół siedziby NABU). W późniejszym okresie zażalenie Skarżącej na postanowienie sądu I instancji częściowo uwzględniono i ograniczono żądanie danych telekomunikacyjnych do wskazanego obszaru w Kijowie.

• Art. 10 EKPCz obejmuje ochronę źródeł dziennikarskich, co przekłada się także na zasadniczą niedostępność dla władzy publicznej informacji mogącej doprowadzić do identyfikacji osób przekazujących informację prasie. (§ 54–55) Ingerencję stanowi nie tylko żądanie ujawnienia źródła dziennikarskiego, ale także dostęp władz publicznych do redakcji, domów dziennikarzy, czy ich danych telekomunikacyjnych. (§ 63) Ograniczenie prawa do ochrony źródeł dziennikarskich musi mieć charakter wyjątkowy, uzasadniony nie tylko potrzebą bieżącego postępowania, ale także istotnym interesem publicznym. (§ 62) Informacje co do źródła dziennikarskiego podlegają ochronie nawet jeżeli tożsamość źródła jest znana władzom publicznym. (§ 69)

• Postanowienie sądu, które nakazuje ujawnienie danych telekomunikacyjnych mogących doprowadzić do identyfikacji źródła dziennikarskiego, stanowi ingerencję w prawo przewidziane w art. 10 EKPCz i to nawet wówczas, gdy nie zostało wykonane. (§ 56) Ingerencja musi spełnić wymogi legalności, uzasadnionego celu oraz konieczności w demokratycznym społeczeństwie. (§ 57) Ingerencja miała podstawę prawną, a wymóg legalności został w zasadzie spełniony, skoro sąd odwoławczy zbadał argumenty Skarżącej, zapewniając w ten sposób minimalny standard proceduralny. (§ 59–60) Ingerencja miała uzasadniony cel, mianowicie zapobieganie przestępstwom oraz ochronę praw innych osób. (§ 58)

• Przy ocenie konieczności ingerencji Trybunał ogranicza się do sprawdzenia, czy organy krajowe wystarczająco uzasadniły ingerencję. (§ 61) W realiach sprawy sąd I instancji w ogóle nie uzasadnił dostępu do szerokiego zakresu danych. Nie można stwierdzić, że orzeczenie sądu II instancji naprawiło wszystkie błędy niższej instancji, skoro w międzyczasie organy śledcze wystąpiły do operatora telekomunikacyjnego o dane telekomunikacyjne i to nawet jeżeli organ śledczy z własnej inicjatywy ograniczył zakres danych. (§ 65–68) Ponadto Sąd II instancji nie wywiązał się ze swoich obowiązków, ponieważ nie rozważył alternatywnych źródeł uzyskania informacji oraz nie przeanalizował istotności uzyskania danych telekomunikacyjnych Skarżącej w stosunku do walki z poważną przestępczością. (§ 70–71) W konsekwencji ingerencja nie była konieczna, a zatem doszło do naruszenia art. 10 EKPCz. (§ 72–73)

Kodeks postępowania karnego Ukrainy
– Art. 65 ust. 2 pkt 6
„Następujące osoby nie mogą być przesłuchane jako świadkowie: … dziennikarze co do informacji objętych tajemnicą zawodową, tj. przekazanych pod warunkiem nieujawnienia autora i źródła.”
[„The following persons may not be interviewed as witnesses: … journalists, about confidential information of a professional nature provided on condition of non-disclosure of its author or source.”]
– Art. 163
„1. Sąd lub sędzia śledczy, który otrzymał wniosek o zabezpieczenie przedmiotów lub dokumentów, wzywa [na posiedzenie] osobę posiadającą te przedmioty lub dokumenty, z wyłączeniem przypadków określonych w ust. 2.
2. Jeżeli strona składająca wniosek uprawdopodobni istnienie groźby zniszczenia lub zmodyfikowania przedmiotów lub dokumentów, sąd lub sędzia śledczy mogą zaniechać wzywania osoby posiadającej przedmioty lub dokumenty.”
[„1. Upon receiving a request for provisional access to items and documents, the investigating judge or court shall summon the person in possession of the items and documents, except in the case specified in [paragraph 2] of this Article.
2. If the party to criminal proceedings that filed the request proves that there are sufficient grounds to believe that a real threat exists of the items and documents concerned being altered or destroyed, the request may be considered by the investigating judge or court without the person in possession of them being summoned.”]

Źródło dziennikarskie; tajemnica dziennikarska; dane telekomunikacyjne; podsłuch; ujawnienie danych

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-208882