EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA
Timurlenk v. Turcja
37758/08
Izba
Spadek wartości wypłaconego odszkodowania z powodu wysokości stopy odsetek ustawowych niższej niż średnia wysokość inflacji w danym czasie (brak waloryzacji)
art. 1 Protokołu nr 1 do EKPCz
„1. Każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swego mienia. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym i na warunkach przewidzianych przez ustawę oraz zgodnie z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego.
2. Powyższe postanowienia nie będą jednak w żaden sposób naruszać prawa państwa do stosowania takich ustaw, jakie uzna za konieczne do uregulowania sposobu korzystania z własności zgodnie z interesem powszechnym lub w celu zabezpieczenia uiszczania podatków bądź innych należności lub kar pieniężnych”
- Naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 do EKPC [jednomyślnie]
- Naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 do EKPC [jednomyślnie]
25 lipca 1996 r. Skarżąca udała się na oddział ginekologiczny szpitala wojskowego „GATA” w Ankarze i zgłosiła dolegliwości w postaci długotrwałego bólu macicy i obfitego krwawienia. Zespół lekarzy zdiagnozował u Skarżącej obecność mięśniaków macicy i przystąpił do zabiegu ich embolizacji. Zabieg ten polegający na wykonaniu angiografii służy tamowaniu przepływu krwi do tkanki mięśniaka w celu zmniejszenia jego rozmiaru w sposób nieoperacyjny. Przebieg zabiegu nie został Skarżącej objaśniony i był to dopiero czwarty zabieg tego rodzaju wykonywany w tym szpitalu. Po wykonaniu zabiegu Skarżąca pozostawała pod obserwacją w szpitalu przez 8 godzin, po czym wieczorem tego samego dnia została wypisana do domu.
Następnego dnia Skarżąca ponownie zgłosiła się do szpitala i zgłosiła dolegliwości w postaci bólu w nodze, w której wykonano wcześniej angiografię. Została zbadana przez lekarzy z różnych oddziałów i poinformowana, że może powrócić do domu. 29 lipca 1996 r. Skarżąca zgłosiła się do szpitala po raz kolejny z powodu nieustąpienia bólu. Została przebadana w oddziale ginekologicznym przez lekarza-stażystę, który nie dopatrzył się żadnych szczególnych dolegliwości. 1 sierpnia 1996 r. Skarżąca była hospitalizowana w oddziale ratunkowym szpitala wojskowego „GATA”. 8 sierpnia 1996 r. po kilku zabiegach chirurgicznych Skarżącej amputowano nogę. 16 września 1996 r. Skarżąca została wypisana ze szpitala.
19 listopada 1996 r. Skarżąca wytoczyła przed Sądem Cywilnym w Ankarze (Ankara Assize Court in Civil Matters) powództwo o zapłatę odszkodowania z tytułu zawinionego błędu w sztuce medycznej przeciwko Ministerstwu Obrony. 27 stycznia 1999 r. Sąd powództwo odrzucił z uwagi na właściwość sądów administracyjnych w tej sprawie. 26 maja 1999 r. Skarżąca wytoczyła powództwo o zapłatę przed Sądem Administracyjnym w Ankarze, domagając się odszkodowania za szkodę majątkową w wysokości 45 000 000 000 (czterdziestu pięciu miliardów) lir tureckich (TRL) oraz zadośćuczynienia w wysokości 5 000 000 000 (pięciu miliardów) TRL wraz z odsetkami od dnia zaistnienia szkody (wykonania zabiegu embolizacji).
17 marca 2008 r. Sąd Administracyjny w Ankarze uznał roszczenie Skarżącej w całości i zasądził na jej rzecz tytułem odszkodowania za szkodę majątkową i zadośćuczynienia łączną kwotę 50 000 nowych lir tureckich (TRY). Sąd zasądził również bazową stawkę odsetek ustawowych płatnych od dnia zaistnienia szkody. Apelację od tego wyroku złożyło Ministerstwo Obrony. 29 grudnia 2008 r. Ministerstwo Obrony wypłaciło Skarżącej bezsporną kwotę 330 373 TRY.
10 kwietnia 2009 r. Najwyższy Sąd Administracyjny po rozpatrzeniu apelacji uchylił wyrok Sądu Administracyjnego w Ankarze z 17 marca 2008 r. w części dotyczącej zasądzenia odsetek i w tej części przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez sąd pierwszej instancji. Najwyższy Sąd Administracyjny orzekł wydając wiążące wytyczne dla sądu pierwszej instancji, że termin wymagalności roszczenia odsetkowego rozpoczyna bieg z dniem wytoczenia powództwa przed sądem cywilnym, a nie z dniem zaistnienia szkody. 25 marca 2010 r. Sąd Administracyjny w Ankarze orzekł o zasądzeniu odsetek od dnia wytoczenia powództwa przed sądem cywilnym tj. od 19 listopada 1996 r.
10 czerwca 2010 r. Ministerstwo Obrony wezwało Skarżącą do zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w kwocie 28 620 TRY. 11 listopada 2011 r. Skarżąca tę kwotę zwróciła.
- Zarówno samo odszkodowanie, jak i właściwe odsetki przepisane prawem stanowią „mienie” w rozumieniu artykułu 1 Protokołu nr 1.
- Niewystarczające pokrycie spadku wartości pieniądza przez ustalenie wartości stopy odsetkowej na poziomie nieprzystającym do stopy inflacji w danej chwili stanowi naruszenie artykułu 1 Protokołu nr 1. Takie samo naruszenie powoduje niestworzenie przez Państwo-stronę instrumentu procesowego umożliwiającego dokonanie waloryzacji świadczeń, jeśli w przypadku wystąpienia niekorzystnych warunków ekonomicznych ktokolwiek poniósł szkodę z powodu spadku wartości tego świadczenia.
301250 EUR
Zob. sekcję „Powiązane sprawy” i orzeczenia w sprawach Okçu v. Turcja (pkt 19-31), Trugut i Inni v. Turcja (post., pkt 19-26) oraz Kaynar i Inni v. Turcja (pkt 24).
Odsetki; inflacja; waloryzacja
Maciej Gorazdowski
Trybunał nie różnicuje czy waloryzacja, której brak powoduje naruszenie prawa do poszanowania mienia, dotyczyć ma odszkodowań zasądzonych przez sąd krajowy czy też jakichkolwiek świadczeń. Tym niemniej z uwagi na obowiązek wyczerpania krajowych środków odwoławczych każde roszczenie o takie świadczenie, a także roszczenie o jego waloryzację, będzie musiało być dochodzone w pierwszej kolejności przed sądem krajowym.
Warto również zauważyć, że z uwagi na ogólną zasadę ne ultra petitum (in. pluris petitio) Trybunał w tej sprawie nie zasądził więcej niż żądane przez Skarżącą 300 tys. EUR odszkodowania za szkodę majątkową, pomimo iż wg jego własnych wyliczeń szkoda majątkowa wyniosła ponad 570 tys. EUR (zob. pkt 38 wyroku).
Pierwotnie skarga (złożona w 2008 r.) dotyczyła również przewlekłości postępowania przed sądami tureckimi. Zarzut przewlekłości został jednak przez Trybunał odrzucony jako niedopuszczalny z uwagi na istnienie nowego środka prawnego w prawie tureckim, który miał czynić zadość temu naruszeniu. Z tego powodu Trybunał odroczył także rozpatrywanie pozostałych zarzutów skargi. Okres rozpatrywania sprawy przez Trybunał (11 lat i 6 miesięcy) wydłużył się do tego stopnia, że stał się porównywalny do długości postępowania, którego przewlekłość pierwotnie skarżono (od 10 do 13 lat w zależności od uwzględnienia postępowania cywilnego przed niewłaściwym sądem i postępowania apelacyjnego).
***
Nowa lira turecka (TRY) zastąpiła lirę turecką (TRL) 1 stycznia 2005 r. w stosunku wymiany 1 TRY = 1 000 000 TRL. 1 stycznia 2009 r. nowe liry tureckie (TRY) zastąpiono ponownie lirami tureckimi (TL).
W latach 1996-2008 średnia roczna stopa inflacji w Turcji wahała się od 60% do 99%.