EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Vazagashvili i Shanava v. Gruzja
50375/07

WYROK ETPCz z dnia 18-07-2019 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Nierzetelne śledztwo jako naruszenie prawa do ochrony życia

wzorce kontroli:

Art. 2 EKPCz

„1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę.

2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnego koniecznego użycia siły:

a)  w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;

b)  w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z prawem;

c)  w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania”

 

Art. 6 EKPCz

„1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.
2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony – do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie”

 

Art. 13 EKPCz

„Każdy, kogo prawa i wolności zawarte w niniejszej Konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”

rozstrzygnięcie:

  • Naruszenie art. 2 EKPCz [jednomyślnie]

 

  • Umorzenie postępowania w zakresie naruszenia art.6 i art. 13 EKPCz [jednomyślnie]

stan faktyczny:

Dwudziestodwuletni syn Skarżącego i syn Skarżącej zostali zastrzeleni podczas działań operacyjnych, prowadzonych przez komisarza Policji w Tbilisi, dnia drugiego maja dwa tysiące szóstego roku.

   

Tego samego dnia, Policja podjęła działania mające wykazać, że zabici brali udział w napaści i byli w posiadaniu broni palnej. Sprawę prowadził jeden z oficerów biorących udział we wcześniejszych działaniach operacyjnych. Jednak w oświadczeniu wystosowanym przez komisarza Policji, wyraźnie stwierdzono, że sprawa dotyczy jedynie obrabowania lombardu, a funkcjonariusze otworzyli ogień w odpowiedzi na ostrzał ze strony synów Skarżących.

   

Podczas śledztwa wszczętego na wniosek Skarżącego przez tamtejszą prokuraturę, stwierdzono nieścisłości w materiałach dowodowych zebranych przez Policję. Ponadto, zeznania niezależnych świadków, którzy twierdzili, że jedyne strzały zostały oddane przez funkcjonariuszy Policji, zostały odrzucone przez prokuraturę, ze względu na sprzeczność z zeznaniami funkcjonariuszy Policji. Śledztwo zostało następnie umorzone, co odebrało Skarżącym możliwość dochodzenia swoich praw.

główne tezy:
  • Trybunał podkreślił, że prawo do efektywnego śledztwa w sprawach o nadużycie władzy, którego skutkiem jest śmierć, jest rudymentarnym elementem ochrony prawa do życia.

 

  • Przez „efektywność” śledztwa należy rozumieć jego zdolność do udokumentowania faktów relewantnych dla sprawy. Takie rozumienie „efektywności” odnosi się zatem do środków podejmowanych w czasie śledztwa, a nie rezultatów zastosowania procedury.

 

  • Śledztwo powinno być „dokładne, obiektywne i bezstronne”
odszkodowanie:

50000 EUR

koszty postępowania:

powiązane sprawy:

Brecknell v. Zjednoczone Królestwo (32457/04)

Aliyev and Gadzhiyeva v. Rosja (11059/12)

Velikova v. Bułgaria (41488/98)

akty normatywne:

Kodeks Postępowania Karnego Republiki Gruzji (dalej: KPK Gruzji)

Art. 57

„1. Poszkodowany ma prawo do:

a) zostania poinformowanym o zarzutach postawionych oskarżonemu;

b) zostania poinformowanym o czynnościach przewidzianych przez art. 58 KPK Gruzji;

c) złożenia zeznań na temat szkody poniesionej na skutek przestępstwa lub złożyć pisemną deklarację na temat szkody poniesionej na skutek przestępstwa…”   

[1. A victim shall have the right to:

(a) be informed about the nature of the charges brought against the accused;

(b) be informed about the procedural actions provided for by Article 58 of this Code;

(c) give a testimony concerning the damage he or she has incurred as a result of the offence, or submit, in writing, that information to the court during the hearing of a case on the merits …]

Art. 58

„1. Na żądanie poszkodowanego, prokurator informuje go z odpowiednim wyprzedzeniem o:

…c) dacie odbycia się posiedzenia sądu…”   

[1. Upon request of the victim, the public prosecutor shall inform the victim in advance of the place and time of the following procedural actions:

(c) main hearing…]

słowa kluczowe:

zadośćuczynienie; śmierć w wyniku działań operacyjnych; działania Policji; Policja; nierzetelne śledztwo

autor omówienia:

Michał Macidłowski