Izba

Prowadzący do poważnych obrażeń wybuch granatu na osiedlu mieszkaniowym

Art. 2 EKPCz
„1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego, skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę.
2. Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym artykułem, jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnie koniecznego użycia siły:
a) w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;
b) w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z prawem,
c) w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia zamieszek lub powstania”

Art. 6 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.
2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony – do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie”

Art. 13 EKPCz
„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”

Skarżący (w chwili zdarzenia w wieku 7 i 13 lat) w 2008 r. doznali obrażeń w wyniku wybuchu granatu podczas zabawy na osiedlu mieszkaniowym. W toku postępowania uznano, że obrażenia te poważnie zagrażają życiu. Ustalono, że dzień wcześniej drugi ze Skarżących znalazł granat w okolicach szkoły. Chciał pokazać znalezisko kolegom, lecz pierwszy Skarżący upuścił granat na asfalt, co doprowadziło do eksplozji. W toku postępowania ustalono, że najprawdopodobniej piach (w którym znajdował się granat) na pobliską budowę został przetransportowany z garnizonu wojskowego.

Postępowanie karne od tej pory toczyło się w związku z podejrzeniem przestępstwa braku należytego nadzoru nad bronią. W latach 2008–2011 śledztwo było kilkukrotnie umarzane z powodu niewykrycia sprawcy, a następnie podejmowane na nowo decyzją organu nadrzędnego. Ostatecznie śledztwo zostało umorzone w 2013 r. z powodu przedawnienia.

W 2009 r. matki Skarżących złożyły pozew do sądu przeciwko władzy publicznej o zadośćuczynienie. Twierdziły, że granaty tego typu (pochodzące z lat .70) zostały całkowicie wyłączone z obrotu cywilnego, a zatem za wybuch jest odpowiedzialne państwo, które nie zapewniło należytego nadzoru nad tego typu bronią. Sąd Dzielnicowy Czyta-Centrum, a następnie Zabajkalski Sąd Regionalny oddaliły powództwo, twierdząc, że nie ma podstawy prawnej do domagania się zadośćuczynienia od państwa za tego typu zdarzenie.

• W celu wyczerpania środków odwoławczych w postępowaniu karnym nie zawsze składanie zażalenia do sądu na umorzenie postępowania przygotowawczego jest konieczne. Dotyczy to sytuacji, gdy śledztwo jest kilkukrotnie podejmowane na nowo (lub decyzja o umorzeniu jest uchylana przez organ nadrzędny), a postanowienie sądu miałoby w zasadzie taki sam efekt (§ 75).

• Art. 2 EKPCz ma zastosowanie w przypadku uszkodzeń ciała skutkujących zagrożeniem życia, nawet jeżeli do śmierci nie doszło (§ 57).

• Państwo-strona EKPCz powinno powstrzymać się od umyślnego odbierania życia, ale także podjąć niezbędne kroki, aby zabezpieczyć życie wszystkich pod jurysdykcją tego państwa. Obowiązek materialny pozytywny z art. 2 EKPCz oznacza konieczność uchwalenia ustawodawstwa zapewniającego odpowiednie odstraszanie przed naruszeniami prawa do życia, a także istnienie systemu sądowego zdolnego do egzekwowania tych przepisów. Regulacja powinna obejmować „niebezpieczne” dziedziny życia, choć nie można też wymagać od władz publicznych nadmiernego samoobciążenia (§ 60–62).

• Jeżeli życie jednostki zostało narażone lub naruszone nieumyślnie art. 2 EKPCz wymaga w zasadzie jedynie drogi postępowania cywilnego. Jednakże w przypadku funkcjonariuszy państwa, którzy mimo wiedzy o niebezpieczeństwie, zignorowali problem, droga postępowania karnego także jest konieczna (§ 63–64).

• Postępowanie przygotowawcze w sprawach narażenia życia powinno być prowadzone sprawnie, tak aby zabezpieczyć dowody i nie przerzucać ciężaru ich zbierania na strony. Jakość postępowania przygotowawczego musi minimalizować ryzyko późniejszego uniknięcia odpowiedzialności przez winnych (§ 65–66).

• W przypadku aktywności wojskowej obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa osobom cywilnym spoczywa na władzach wojskowych (§ 69).

• Postępowanie przygotowawcze może być wadliwe, jeżeli – jak w realiach sprawy – skupia się tylko na niewykryciu sprawcy, a nie podejmuje kroków w celu ustalenia zawinienia organizacyjnego. Przeprowadzenie takich czynności mogłoby usprawiedliwiać decyzję o umorzeniu postępowania z powodu niewykrycia sprawców (§ 74–75).

Obowiązek pozytywny; prawo do życia; wojsko; efektywność postępowania karnego

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-200838