Izba

Wymogi formalne dotyczące środka odwoławczego

Art. 6 EKPCz

„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.”

Skarżący i inni współoskarżeni byli ścigani za różne przestępstwa związane z uchylaniem się od płacenia podatku dochodowego.

Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2016 r. Sąd uniewinnił Skarżących od niektórych zarzutów i wydał wyrok skazujący w odniesieniu do pozostałych postawionych im zarzutów. Orzeczono przepadek określonych kwot, wynoszących 70.668,33 EUR i 284.408,59 EUR. Wobec Skarżących, solidarnie z innymi skazanymi, orzeczono obowiązek uiszczenia nawiązki na rzecz belgijskiego Skarbu Państwa odpowiednio w kwotach 380.373 EUR i 374.950 EUR.

Obrońcy skarżących, którym w dniu 22 stycznia 2016 r. skład orzekający w sprawie kasacji karnych (na podstawie art. 425 § 1 pkt 2 k.p.k. Belgii, zob. Akty Prawne) wydał zaświadczenie, wnieśli skargi kasacyjne w dniu 10 lutego 2016 r.

W swoich twierdzeniach na poparcie apelacji, powołując się na art. 6 ust. 1 Konwencji, Skarżący zarzucili między innymi, że Sąd odrzucił podstawy, na których drugi Skarżący podnosił niedopuszczalność postępowania.

W wyroku z dnia 1 czerwca 2016 r. Sąd Kasacyjny odrzucił apelacje, ponieważ z dokumentów złożonych w terminie dwóch miesięcy przewidzianym w art. 429 ust. 2 k.p.k. Belgii (zob. Akty Prawne) nie wynikało, że adwokat posiadał wymagane świadectwo ukończenia szkolenia. Sąd Kasacyjny dodał, że z tego samego powodu nie ma potrzeby badania złożonych pism procesowych.

W kwestii wykreślenia skargi z listy spraw ETPCz:

• Trybunał, zgodnie z art. 37 ust. 1 lit. c EKPCz, ma możliwość wykreślenia skargi ze swojej listy spraw na podstawie jednostronnego oświadczenia Rządu, nawet jeśli Skarżący życzy sobie, aby sprawa była nadal rozpatrywana. (§ 47)

• Decyzja ta nie może być jednak arbitralna, a kryteria brane pod uwagę przez Trybunał, to: charakter podniesionych skarg; charakter i zakres wszelkich środków podjętych przez pozwany Rząd w wykonaniu wyroków Trybunału we wcześniejszych sprawach oraz wpływ tych środków na rozpatrywaną sprawę; charakter ustępstw poczynionych w jednostronnej deklaracji, w szczególności przyznanie się do naruszenia Konwencji oraz zobowiązanie do wypłaty odpowiedniego zadośćuczynienia za takie naruszenie; istnienie „jasnego i wyczerpującego” odpowiedniego orzecznictwa w tym zakresie – innymi słowy, czy podnoszone kwestie są podobne do tych, które zostały już rozstrzygnięte przez Trybunał w poprzednich sprawach;warunki ulgi, którą pozwany Rząd zamierza zaoferować skarżącemu oraz czy warunki te są w stanie zniwelować konsekwencje domniemanego naruszenia. (§ 48)

• Nawet w przypadku przyjęcia jednostronnego oświadczenia i podjęcia decyzji o wykreśleniu całości lub części skargi, Trybunał zastrzega sobie prawo do ponownego umieszczenia skargi (lub, w stosownych przypadkach, jej części) na liście spraw, zgodnie z art. 37 ust. 2 Konwencji. (§ 52)

W kwestii naruszenia art. 6 ust. 1 EKPCz:

• Prawo dostępu do sądu musi być konkretne i skuteczne, a nie teoretyczne i iluzoryczne. Skuteczność dostępu do sądu zakłada, że jednostka ma jasną i konkretną możliwość zakwestionowania aktu stanowiącego ingerencję w jej prawa. (§ 77)

• W odniesieniu do dostępu do sądu wyższej instancji Trybunał przypomniał, że art. 6 Konwencji nie wymaga od państw ustanowienia sądów apelacyjnych lub kasacyjnych. Niemniej jednak państwo, które ustanawia takie sądy, jest zobowiązane do zapewnienia, aby strony procesowe korzystały przed nimi z podstawowych gwarancji określonych w art. 6 EKPCz. W związku z tym, przy określaniu proporcjonalności ograniczeń prawnych w dostępie do sądów wyższej instancji, Trybunał zwraca szczególną uwagę na trzy kryteria, a mianowicie: (i) przewidywalność sposobu wniesienia odwołania, (ii) kto ma ponieść negatywne konsekwencje błędów popełnionych w toku postępowania oraz (iii) czy przedmiotowe ograniczenia mogą być uznane za ujawniające „nadmierny formalizm”. (§ 80)

• Rząd wskazał, że Skarżący w żaden sposób nie wykazali, że ich obrońcy mieli uprawnienia do wniesienia środka odwoławczego do Sądu Kasacyjnego. W tym względzie elementem, który ma duże znaczenie dla oceny proporcjonalności sankcji nałożonej na Skarżących za niespełnienie wspomnianego wymogu formalnego, jest fakt, że na stronie internetowej sądu kasacyjnego wyjaśniono, iż lista adwokatów posiadających zaświadczenie jest dostępna na stronach internetowych izb adwokackich i zawiera bezpośredni link do tych stron. Sąd Kasacyjny sam zapewnił sobie możliwość sprawdzenia za pośrednictwem własnej strony internetowej, czy nowo wprowadzony przepis dotyczący dostępu do jego biura był przestrzegany w tym przypadku. (§ 87)

Kodeks postępowania karnego Belgii (code d’instruction criminelle)

– Art. 425 § 1

„Z zastrzeżeniem § 2, środek odwoławczy wnosi prokurator lub obrońca w sekretariacie sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. Jest ono podpisywane przez prokuratora lub adwokata albo radcę prawnego oraz przez sekretarza i wpisywane do przeznaczonego do tego celu rejestru.

Adwokat musi posiadać świadectwo ukończenia szkolenia w zakresie postępowania kasacyjnego, o którym mowa w księdze II, tytuł III. Król określa kryteria, jakie musi spełniać szkolenie.”

[„Sans préjudice du § 2, la déclaration de pourvoi est faite par le ministère public ou l’avocat au greffe de la juridiction qui a rendu la décision attaquée. Elle est signée par le ministère public ou l’avocat ainsi que par le greffier et inscrite dans le registre destiné à cet effet.

L’avocat doit être titulaire d’une attestation de formation en procédure en cassation visée par le livre II, titre III. Le Roi fixe les critères auxquels la formation doit répondre.”]

– Art. 429

„Poza prokuraturą, wnioskodawca wnoszący o kontrolę sądową może przedstawić swoją sprawę jedynie w piśmie procesowym podpisanym przez adwokata posiadającego certyfikat, o którym mowa w art. 425 § 1 akapit drugi, i złożonym w kancelarii Sądu Kasacyjnego nie później niż piętnaście dni przed rozprawą.

Nie może on jednak przedstawiać pism procesowych lub dokumentów innych niż cofnięcia, akty wznowienia postępowania, akty ujawniające, że skarga stała się bezprzedmiotowa oraz notatki, o których mowa w art. 1107 Kodeksu sądowego, po upływie dwóch miesięcy od ogłoszenia skargi kasacyjnej.

Strona wnosząca skargę kasacyjną może przedstawić swoją odpowiedź wyłącznie w piśmie podpisanym przez adwokata lub radcę prawnego posiadającego certyfikat, o którym mowa w art. 425 § 1 ust. 2, złożonym w kancelarii Sądu Kasacyjnego najpóźniej osiem dni przed rozprawą.

Z wyjątkiem art. 427 § 1, pismo procesowe wnoszącego odwołanie jest przesyłane listem poleconym lub drogą elektroniczną do strony, przeciwko której wniesiono odwołanie, a pozwany przesyła w ten sam sposób swoje pismo procesowe. Dowód wysłania składa się w sekretariacie w terminach określonych w ust. 1-3. Formalności te są wymagane pod rygorem niedopuszczalności.

Sekretarz odnotowuje fakt złożenia przez strony pism procesowych lub dokumentów, wskazując datę ich wpływu.

Na żądanie deponenta wydaje mu pokwitowanie.”

[„Hormis le ministère public, le demandeur en cassation ne peut indiquer ses moyens que dans un mémoire signé par un avocat, titulaire de l’attestation visée à l’article 425, § 1er, alinéa 2, et remis au greffe de la Cour de Cassation, quinze jours au plus tard avant l’audience.

Il ne peut toutefois produire de mémoires ou de pièces autres que les désistements, les actes de reprise d’instance, les actes qui révèlent que le pourvoi est devenu sans objet et les notes visées à l’article 1107 du Code judiciaire, après les deux mois qui suivent la déclaration de pourvoi en cassation.

Le défendeur en cassation ne peut indiquer sa réponse que dans un mémoire signé par un avocat, titulaire de l’attestation visée à l’article 425, § 1er, alinéa 2 et remis au greffe de la Cour de Cassation, au plus tard huit jours avant l’audience.

Sauf l’exception visée à l’article 427, alinéa 1er, le mémoire du demandeur est communiqué par courrier recommandé ou par voie électronique à la partie contre laquelle le pourvoi est dirigé et le défendeur lui communique de la même manière son mémoire en réponse. La preuve de l’envoi est déposée au greffe dans les délais prévus aux alinéas 1er à 3. Ces formalités sont prescrites à peine d’irrecevabilité.

Le greffier constate la remise par les parties de mémoires ou de pièces en indiquant la date de réception.

Il délivre récépissé au déposant s’il en est requis.”]

Sprawozdanie roczne Sądu Kasacyjnego za 2016 r.

„Od 1 lutego 2016 r. adwokat występujący w apelacji w sprawach karnych musi posiadać świadectwo przeszkolenia w zakresie procedury kasacyjnej, którego kryteria określa Król (art. 425§ 1 ust. 2 k.p.k. Belgii). Szkolenie to jest uzasadnione „technicznym i specyficznym” charakterem postępowania kasacyjnego. Ten wymóg szkoleniowy nie został uznany za niekonstytucyjny. Prawo do korzystania z pomocy adwokata nie oznacza bowiem, że nie można ustanowić warunków dopuszczalności w sprawach bardzo złożonych, które uzasadniają wymóg posiadania szczególnego doświadczenia. Wprowadzając wymóg posiadania świadectwa ukończenia szkolenia w zakresie sporządzania kasacji, ustawodawca przyjął środek zgodny z uzasadnionymi celami reformy, którymi są zapobieganie napływowi oczywiście bezzasadnych skarg do Najwyższego Sądu Apelacyjnego w sprawach karnych oraz zagwarantowanie, w interesie strony procesowej i prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, wysokiej jakości postępowania pisemnego przed Najwyższym Sądem Apelacyjnym. Środek ten jest właściwy i nie prowadzi do żadnej dyskryminacji. Tak długo, jak szkolenie to jest otwarte dla każdego zainteresowanego prawnika i jak długo podejmowane są niezbędne środki w celu umożliwienia uczestnictwa w nim wystarczającej liczbie prawników, wymóg ten nie może być uznany za nieproporcjonalne ograniczenie dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Dekret królewski z dnia 10 października 2014 r. ustanawiający kryteria szkolenia przewidzianego w art. 425 § 1 ust. 2 k.p.k. Belgii określa treść szkolenia, jak również warunki wydania zaświadczenia przewidzianego w wyżej wymienionym art. 425 § 1 ust. 2.

Szkolenie jest organizowane co najmniej raz w roku sądowym przez Ordre des barreaux francophones et germanophone (zwaną dalej O.B.F.G.) oraz Orde van Vlaamse Balies (zwaną dalej O.V.B.). Dostęp do niego mają adwokaci, którzy są regularnie wpisani na listę, na listę adwokatów wykonujących zawód pod tytułem zawodowym innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub na listę aplikantów (art. 1 dekretu królewskiego z 10 października 2014 r.).

Trzy kategorie adwokatów uznaje się za posiadających certyfikat, o którym mowa w art. 425, § 1, ust. 2, Kodeksu postępowania karnego (art. 3 Dekretu Królewskiego z dnia 10 października 2014 r.):

– prawników, którzy otrzymali ten certyfikat;

– adwokatów w Sądzie Kasacyjnym;

– adwokaci, którzy pomyślnie zdadzą egzamin organizowany przez Izbę Adwokacką Sądu Kasacyjnego.

Trybunał uznaje za niedopuszczalną – a nawet oczywiście niedopuszczalną – apelację wniesioną po 31 stycznia 2016 r. przez adwokata, który, jak się wydaje, nie złożył dokumentów, które Trybunał może rozpatrzyć w dwumiesięcznym terminie przewidzianym w art. 429 § 2 kodeksu postępowania karnego, posiada zaświadczenie, o którym mowa w art. 425 § 1 ust. 2 tego samego kodeksu, lub jest zwolniony z tego zaświadczenia jako laureat egzaminu organizowanego przez Izbę Adwokacką przy Sądzie Kasacyjnym, zgodnie z art. 3 dekretu królewskiego z dnia 10 października 2014 r.

Nie ma obecnie jednolitego orzecznictwa co do tego, czy status adwokata posiadającego certyfikat powinien być widoczny zarówno u adwokata wnoszącego skargę kasacyjną jako obrońca powoda, jak i u adwokata podpisującego w jego zastępstwie („loco”) odpowiedź na skargę.

Trybunał orzekł, że nie można wywieść działania siły wyższej z faktu, że skarżący nie wiedział o szkoleniu, jakie przeszedł jego obrońca w ramach egzaminu organizowanego przez izbę adwokacką sądu kasacyjnego.

Obowiązek ten ma zastosowanie ogólne i dotyczy wszystkich postępowań, chyba że ustawa szczególna przewiduje odstępstwa od niego (co ma miejsce w przypadku aresztu tymczasowego)”

[„Depuis le 1er février 2016, l’avocat intervenant lors d’un pourvoi en matière répressive doit être titulaire d’une attestation de formation en procédure en cassation dont les critères sont fixés par le Roi (art. 425, § 1er, al. 2, C.i.cr.). Cette formation se justifie en raison du caractère « technique et spécifique » de la procédure en cassation. Cette exigence de formation n’a pas été jugée inconstitutionnelle. En effet, le droit d’être assisté par un avocat ne signifie pas que des conditions de recevabilité ne puissent être instaurées dans des matières très complexes justifiant l’exigence d’une expérience spécifique. En imposant l’exigence d’une attestation de formation en cassation, le législateur a adopté une mesure en rapport avec les objectifs légitimes de la réforme visant tant à empêcher l’afflux de pourvois en cassation manifestement non fondés en matière pénale, qu’à garantir, dans le souci des intérêts du justiciable et du bon fonctionnement de la justice, une haute qualité aux écrits de procédure devant la Cour de cassation. Cette mesure est pertinente et elle n’entraîne aucune discrimination. À partir du moment où cette formation est ouverte à tout avocat intéressé et que les mesures nécessaires sont prises afin de permettre à un nombre suffisant d’avocats de la suivre, cette exigence ne peut être considérée comme apportant une limitation disproportionnée à l’accès à la justice.

L’arrêté royal du 10 octobre 2014 fixant les critères de la formation prévue à l’article 425, § 1er, alinéa 2, du Code d’instruction criminelle détermine le contenu de la formation ainsi que les conditions pour délivrer l’attestation prévue par ledit article 425, § 1er, alinéa 2, précité.

La formation est organisée au moins une fois par année judiciaire par l’Ordre des barreaux francophones et germanophone (ci-après O.B.F.G.) et l’Orde van Vlaamse Balies (ci-après O.V.B.). Elle est accessible aux avocats inscrits régulièrement au tableau, sur la liste des avocats qui exercent leur profession sous le titre professionnel d’un autre État membre de l’Union européenne ou sur la liste des stagiaires (art. 1er de l’arrêté royal du 10 octobre 2014).

Trois catégories d’avocats sont réputées être titulaires de l’attestation visée à l’article 425, § 1er, alinéa 2, du Code d’instruction criminelle (art. 3 de l’arrêté royal du 10 octobre 2014) :

– les avocats qui se voient délivrer cette attestation ;

– les avocats à la Cour de cassation ;

– les avocats qui sont lauréats de l’examen organisé par l’Ordre des avocats à la Cour de cassation.

La Cour juge irrecevable – voire même manifestement irrecevable – le pourvoi formé après le 31 janvier 2016 par un avocat dont il n’apparaît pas des pièces auxquelles la Cour peut avoir égard, déposées dans le délai de deux mois prévu à l’article 429, alinéa 2, du Code d’instruction criminelle, qu’il soit titulaire de l’attestation visée à l’article 425, § 1er, alinéa 2, du même code, ou dispensé de cette attestation en qualité de lauréat de l’examen organisé par l’Ordre des avocats à la Cour de cassation, conformément à l’article 3 de l’arrêté royal du 10 octobre 2014.

Il n’existe pas actuellement de jurisprudence uniforme quant à la question de savoir si la qualité d’avocat titulaire de l’attestation doit apparaître tant dans le chef de l’avocat qui forme le pourvoi en cassation en qualité de conseil du demandeur que de celui qui signe la déclaration de pourvoi à sa place (« loco »).

La Cour a jugé qu’aucune force majeure ne pouvait être déduite de l’ignorance dans laquelle le demandeur se trouvait au regard de la formation suivie par son conseil dans le cadre de l’examen organisé par l’Ordre des avocats à la Cour de cassation.

Cette obligation a une portée générale et s’applique à toutes les procédures sauf si une loi particulière y déroge (ce qui est le cas en matière de détention préventive)”]

II instancja; środek zaskarżenia; Sąd Kasacyjny; kasacja; wniesienie apelacji; art. 6 ust. 1 EKPCz; certyfikat, szkolenie

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-212030