EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA
X v. Polska
20741/10
Izba
Ograniczenie władzy rodzicielskiej z uwagi na orientację seksualną rodzica
Art. 8 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób.”
Art. 14 EKPCz
„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej Konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn.”
- Naruszenie art. 14 EKPCz w zw. z art. 8 EKPCz [6:1]
- Naruszenie art. 14 EKPCz w zw. z art. 8 EKPCz [6:1]
Sąd, wyrokiem rozwiązującym związek małżeński zawarty między Skarżącą i jej mężem (Y.), ograniczył Y. władzę rodzicielską sprawowaną nad ich wspólnymi dziećmi (A, B, C i D). Rok po uprawomocnieniu się orzeczenia, Y. złożył do sądu wniosek o zmianę postanowień wyroku rozwodowego w zakresie dotyczącym dzieci. W trakcie postępowania biegli z Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno Konsultacyjnego w Głogowie (dalej: RODK) wydali opinię, w której stwierdzili, że Y. ma większe kompetencje wychowawcze. W trakcie przeprowadzania kolejnego wywiadu Skarżąca została bezpośrednio zapytana, czy odbyła stosunek seksualny ze swoją nową partnerką (Z.) i czy jest homoseksualistką. Sąd uwzględnił wniosek Y. i przyznał mu pełnię władzy rodzicielskiej, jednocześnie ograniczając ją Skarżącej. Przedmiotowe orzeczenie zostało wydane głównie w oparciu o opinię biegłych, która podważała kompetencje rodzicielskie Skarżącej i wielokrotnie nawiązywała do jej związku z inną kobietą.
W postępowaniu apelacyjnym Y. zaproponował, aby Skarżąca zachowała opiekę nad D, z uwagi na jego bliską więź z matką i wyrażaną niechęć zamieszkania z ojcem. Mimo to, sąd utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. Skarżąca wniosła o przyznanie jej władzy rodzicielskiej nad D. i ustanowienie przy niej jego miejsca zamieszkania. Kurator przeprowadzający wywiad środowiskowy pozytywnie wyraził się na temat sprawowania przez Skarżącą opieki nad D. Eksperci z RODK ponownie wydali opinię, w której stwierdzili, że mimo podobnych kompetencji wychowawczych stron, D. powinien zostać pod opieką ojca, z uwagi na potrzebę posiadania męskiego wzorca. Dalsze postanowienia w sprawie zawierały w swoich uzasadnieniach argumentację przedstawioną we wcześniejszych orzeczeniach, powtarzając ich główne motywy, czyli męski wzorzec dla D., potrzebę zapewnienia D. stabilizacji sytuacji rodzinnej oraz konieczność przebywania z rodzeństwem.
- Wobec faktu, że odniesienia do związku Skarżącej z inną kobietą pojawiały się we wszystkich postępowaniach, należy stwierdzić, że jej orientacja seksualna i jej homoseksualny związek były w centrum rozważań w sprawie i wszechobecne na każdym etapie postępowania sądowego. (§ 78)
- Sądy, podczas dokonywania oceny, które rozstrzygnięcie będzie zgodne z dobrem dziecka, nie uwzględniły silnej więzi, która, jak wyraźnie wykazano, łączyła D. ze Skarżącą. Zamiast tego, organy konsekwentnie nawiązywały do „męskiego wzorca” i wskazywały go jako istotny z perspektywy oceny dobra dziecka. Ten stereotypowy pogląd pozostawał natomiast w sprzeczności z wywiadem środowiskowym, który wykazał, że D. dobrze funkcjonował, gdy mieszkał z matką i uważał, że jego dom jest przy niej. Ponadto, ekspertyza RODK nie stwierdziła jakiejkolwiek rzeczywistej i udowodnionej krzywdy dziecka lub istnienia stanu zagrożenia jego dobra. Między dzieckiem a Skarżącą istniała silna więź, która została stwierdzona przez wszystkich biegłych, a nawet przez byłego męża Skarżącej. W niniejszej sprawie nie istniały żadne przesłanki, które uzasadniałyby obawę przed utrudnianiem przez Skarżącą kontaktu ojca z dzieckiem, a co więcej, biegli stwierdzili, że Skarżąca rozumiała potrzebę obecności obojga rodziców w życiu D. Dyskryminujące odniesienie do znaczenia męskiego wzorca w wychowaniu chłopca, którego potrzeba najwyraźniej wzrastała wraz z wiekiem dziecka, było czynnikiem decydującym o oddaleniu wniosków Skarżącej i przeważyło nad innymi, w pełni zbadanymi elementami tj. młodym wiekiem D., jego silną więzią z matką i jego dobrym samopoczuciem podczas mieszkania z nią. (§ 85, § 90)
- Organy na żadnym etapie postępowania nie zbadały wpływu partnerki Skarżącej na dzieci i roli, jaką odgrywała w ich życiu, mimo że to właśnie związek Skarżącej z Z. i jego rzekome oddziaływanie na zdolności rodzicielskie matki dzieci stanowił element, który przeważył na negatywnym rozpoznaniu wniosku Skarżącej. (§88)
- Pozytywna ocena Skarżącej jako głównego opiekuna dla jej dzieci zależała od zaprzestania przez nią związku z Z. Sądy określiły jej związek jako „nadmierne zaangażowanie” i „postawę”, która wymagała „korekty” oraz oczekiwały „porzucenia związku” i „wykluczenia Z. z życia rodzinnego”. Wprawdzie argumentacja ta, wszechobecna w pierwszym postępowaniu, nie została wprost przywołana w prawomocnym orzeczeniu, jednakże orzeczenie to nie odnosiło się do relacji D. z Z. i jej roli w gospodarstwie domowym wnioskodawczyni. W niniejszej sprawie nie ma żadnych dowodów na jakikolwiek negatywny wpływ, jaki Z. mogła mieć na rozwój i dobrobyt D. (§91)
- Co warto także odnotować, nowy związek byłego męża Skarżącej, w wyniku którego miał on kolejne dziecko, a także fakt, że D. był wychowywany z codzienną pomocą dziadków i pozostałego rodzeństwa, były w pełni akceptowane. (§91)
10.000 EUR
Konstytucja
– art. 47
,,Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.”
-art. 32
,,1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.”
Kodeks rodzinny i opiekuńczy
– art. 107
,,§ 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania.
§ 2. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.”
ograniczenie władzy rodzicielskiej; władza rodzicielska; dyskryminacja; orientacja seksualna; dobro dziecka; art. 14 EKPCz; art. 8 EKPCz
Julia Janus