Izba

Wzmianka o zmianie płci w odpisie zupełnym aktu stanu cywilnego

Art. 8 EKPCz

„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób”.

Art. 14 EKPCz

„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn”.

Skarżący jest obywatelem polskim żyjącym we Francji. Skarżący urodził się jako kobieta, ale przeszedł operację zmiany płci. 6 kwietnia 1992 r. Sąd Okręgowy w Warszawie nakazał umieszczenie wzmianki dodatkowej w akcie urodzenia Skarżącego o zmianie płci i imienia. Skarżący jako mężczyzna wszedł w 1993 r. w związek małżeński i w 2001 r. we Francji z tego małżeństwa urodziła mu się córka (w jej akcie urodzenia Skarżący jest wymieniony jako ojciec).

W 2005 r. pełnomocnik Skarżącego wystąpił do kierownika USC w Prudniku z żądaniem usunięcia wzmianki dodatkowej o wyroku SO w Warszawie z 1992 r. Kierownik USC odmówił, powołując się na art. 21 ustawy z dnia 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (dalej: p.a.s.c.), który przesądza, że wszelkie zdarzenia po sporządzeniu aktu stanu cywilnego są odwzorowywane w formie wzmianki dodatkowej. Decyzja została utrzymana w mocy przez wojewodę, a skarga i skarga kasacyjna oddalone (ostatecznie przez NSA w 2008 r.).

W 2011 r. Skarżący wystąpił z wnioskiem do Sądu Okręgowego w Warszawie o sporządzenie nowego aktu urodzenia, w oparciu o analogicznie stosowane art. 48 i 49 p.a.s.c., które dopuszczają taką możliwość w przypadku przysposobienia. Wniosek został oddalony. Sąd Apelacyjny oddalił apelację, a Sąd Najwyższy – postanowieniem z 28 maja 2014 r., I CSK 394/13 – także skargę kasacyjną.

• Skoro Skarżący wystąpił ze skargą w zakresie braku pełnego poszanowania tożsamości płciowej przez Polskę poprzez odmowę wydania nowego aktu urodzenia, to niewątpliwie Skarżący znajdował się pod polską jurysdykcją w tym zakresie. Zarzut strony rządowej, że spór dotyczy trudności Skarżącego, jakie miał on mieć we Francji z powodu ujawnienia w aktach stanu cywilnego zmiany płci i że w związku z tym pozostaje poza polską jurysdykcją, musi zostać oddalony. (§ 44) Przedmiotem skargi jest odmowa wydania nowego aktu urodzenia, a orzeczenia w tej sprawie zostały wydane w latach 2011–2014; w konsekwencji zarzut strony rządowej, że sprawa dotyczy zmiany płci stwierdzonej orzeczeniem sądu z 1992 r., a zatem jeszcze przed wejściem Konwencji w życie w stosunku do Polski, także musi zostać oddalony. (§ 45)

• W realiach sprawy nie było konieczne wykorzystywanie skargi konstytucyjnej, bowiem ta w warunkach polskich nie służy do wzruszania wadliwej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa przez sądy. Skarżący natomiast powoływał się na niezastosowanie art. 48 i 49 p.a.s.c., a więc skarga konstytucyjna nie byłaby efektywnym środkiem prawnym. (§ 51–52)

• Skarżący wniósł skargę w terminie sześciu miesięcy od doręczenia postanowienia SN z 2014 r. Zarzut strony rządowej, że powinien to zrobić w terminie sześciu miesięcy od zakończenia postępowania sądowo-administracyjnego przed NSA, musi zostać oddalony, jako że w ramach postępowania cywilnego Skarżący miał pewną szansę na naprawienie zarzucanego naruszenia. (§ 56)

• Celem art. 8 EKPCz jest efektywna ochrona życia prywatnego (w tym integralności fizycznej i psychicznej), co nakłada na państwa-strony obowiązki pozytywne, m.in. do stworzenia odpowiedniego otoczenia regulacyjnego. (§ 73) W realiach sprawy podstawowym zagadnieniem jest jednak to, czy na państwie ciąży obowiązek pozytywny usunięcia z odpisów zupełnych aktów urodzenia jakiejkolwiek wzmianki o płci przypisanej przy urodzeniu. (§ 74) W tym zakresie państwom-stronom przysługuje pewien margines oceny. (§ 75) Trybunał zauważa, że w zdecydowanej większości spraw Skarżący może posłużyć się dokumentami niezawierającymi wzmianki dodatkowej o zmianie płci (w tym odpisem skróconym aktu urodzenia). (§ 78) Pozostawienie wzmianki w odpisie zupełnym (który byłby Skarżącemu potrzebny tylko w wyjątkowych przypadkach) jest w interesie publicznym, w świetle konieczności historycznego odwzorowania zdarzeń związanych ze stanem cywilnym oraz ewentualnego badania okoliczności związanych ze zmianą płci, nawet jeżeli naraża to Skarżącego na pewien dyskomfort. (§ 79) Skarżący nie wykazał, że poniósł jakiekolwiek negatywne konsekwencje z powodu pozostawienia w aktach stanu cywilnego jego płci przypisanej przy urodzeniu. (§ 80) W konsekwencji polski system regulacji tych kwestii nie jest wadliwy w świetle pozytywnych obowiązków wynikających z art. 8 EKPCz. (§ 81–83)

• Sytuacja zmiany płci i przysposobienia pełnego nie są na tyle podobne, aby doszło także do naruszenia art. 14 EKPCz. (§ 88)

Ustawa z dnia 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jednolity Dz.U. z 2011 r., Nr 212, poz. 1264 ze zm.)

– Art. 21

„1. Jeżeli po sporządzeniu aktu stanu cywilnego nastąpią zdarzenia, które mają wpływ na jego treść lub ważność, zmiany z nich wynikające wpisuje się do aktu w formie wzmianki dodatkowej.

2. Podstawę do wpisania wzmianki, o której mowa w ust. 1, stanowią prawomocne orzeczenia sądów, ostateczne decyzje, odpisy z akt stanu cywilnego oraz inne dokumenty mające wpływ na treść lub ważność aktu.

3. Pod treścią aktu stanu cywilnego zamieszcza się przypiski zawierające informacje o innych aktach stanu cywilnego”.

[(1) If, after the drawing up of a civil status record, events occur affecting its content or validity, the changes resulting therefrom shall be entered in the record in the form of an additional annotation.

(2)  The basis for entering the information referred to in subsection 1 are final judicial decisions, final [administrative] decisions, extracts of civil status records and other documents having an impact on the content or validity of the record.

3)  Below the text of the civil status record shall be footnotes containing information on other civil status records relating to the same person.]

– Art. 48

„1. W razie orzeczenia przysposobienia, na które rodzice dziecka wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającej, sporządza się nowy akt urodzenia przysposobionego; w akcie tym jako rodziców wpisuje się przysposabiających.

…

3. O sporządzeniu nowego aktu urodzenia wpisuje się do dotychczasowego aktu urodzenia przysposobionego wzmiankę dodatkową; dotychczasowy akt urodzenia nie podlega ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów, chyba że zażąda tego sąd w związku ze sprawą, w której uzna to za konieczne”.

[(1) In the event of a decision on adoption to which the parents of the child have consented before a guardianship court without naming the adopter [adoptio plenissima], a new birth certificate shall be drawn up for the adoptee; in this certificate the adopters shall be entered as parents.

…

(3) Upon the drawing up of a new birth certificate, an additional annotation shall be recorded in the existing birth certificate of the adoptee; the existing birth certificate of the adoptee shall not be disclosed and no copies of it shall be issued, unless requested by the court in connection with a case in which it deems it necessary.]

transpłciowość; zmiana płci; akty stanu cywilnego; akt urodzenia; wzmianka dodatkowa; obowiązek pozytywny

https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-215604