Wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 2 pkt 11 i art. 11 ust. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.U. 2003, L 338, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 19, t. 6, s. 243; sprostowania: Dz.U. 2007, L 179, s. 56; Dz.U. 2009, L 70, s. 19; Dz.U. 2009, L 347, s. 32, Dz.U. 2016, L 99, s. 34, zwanego dalej „rozporządzeniem Bruksela II bis”), art. 13 akapit pierwszy lit. b) i art. 20 Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 r. (zwanej dalej „konwencją haską”) oraz art. 24 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą praw podstawowych”), złożony przez Korkein oikeus (sąd najwyższy, Finlandia).

Czy art. 2 pkt 11 rozporządzenia Bruksela II bis należy interpretować w ten sposób, że bezprawne uprowadzenie lub bezprawne zatrzymanie w rozumieniu tego przepisu może stanowić sytuacja, w której jedno z rodziców, bez zgody drugiego rodzica, zostaje – w ramach wykonania decyzji o przekazaniu wydanej przez pierwsze państwo członkowskie na podstawie rozporządzenia Dublin III – doprowadzone do zabrania dziecka z jego państwa zwykłego pobytu do innego państwa członkowskiego, a następnie do pozostania w tym drugim państwie członkowskim, gdy została stwierdzona nieważność decyzji o przekazaniu, a organy pierwszego państwa członkowskiego nie zdecydowały o wtórnym przejęciu przekazanych osób lub wydaniu im zezwolenia na pobyt?

Artykuł 2 pkt 11 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 należy interpretować w ten sposób, że bezprawnego uprowadzenia lub bezprawnego zatrzymania w rozumieniu tego przepisu nie może stanowić sytuacja, w której jedno z rodziców, bez zgody drugiego rodzica, zostaje – w ramach wykonania decyzji o przekazaniu wydanej przez pierwsze państwo członkowskie na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 604/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca – doprowadzone do zabrania dziecka z jego państwa zwykłego pobytu do innego państwa członkowskiego, a następnie do pozostania w tym drugim państwie członkowskim, gdy została stwierdzona nieważność decyzji o przekazaniu, a organy pierwszego państwa członkowskiego nie zdecydowały o wtórnym przejęciu przekazanych osób lub wydaniu im zezwolenia na pobyt.

A i B, obywatele państwa trzeciego mieszkający w Finlandii, postanowili przenieść się do Szwecji. Tam urodziło się ich dziecko, które tym samym miało prawo zwykłego pobytu w Szwecji, a rodzice wspólne prawo do pieczy do nad nim.

Organy szwedzkie na drodze decyzji umieściły dziecko wraz z matkę w szwedzkiej placówce dla kobiet w trudnej sytuacji do czasu przekazania ich do Finlandii, ze względu na realne zagrożenie dla rozwoju i zdrowia dziecka ze strony ojca. Opierając się na doznanych przez matkę aktach przemocy domowej, złożyła ona wniosek o udzielenie azylu w Szwecji, dla siebie i dla dziecka. Organy szwedzkie odrzuciły wniosek o azyl jako niedopuszczalny i nakazały przekazanie dziecka i jego matki do Finlandii. Do decyzji dobrowolnie zastosowała się matka.

W tym samym czasie toczyło się postępowanie o wydanie dokumentu pobytowego dla dziecka złożone przez ojca oraz o przekazaniu dziecka do Finlandii. Organy szwedzkie umorzyły postępowanie, od czego ojciec wniósł skargę. Sztokholmski sąd imigracyjny uchylił decyzję i nakazał szwedzkiemu organowi imigracyjnemu ponownie rozpatrzyć sprawę ze względu na brak wysłuchania ojca w toku postępowania. Obecnie sprawa ponownie jest w toku.

Na początku obecnego roku organy fińskie cofnęły zezwolenie na pobyt, które przysługiwało matce w Finlandii i obecnie sprawa rozpatrywania jej azylu również jest w toku.

Ojciec wniósł do Helsingin hovioikeus (sądu apelacyjnego w Helsinkach, Finlandia) środek prawny zmierzający do zarządzenia natychmiastowego powrotu dziecka do Szwecji. Po oddaleniu środka sprawa trafiła przed oblicze sądu pytającego. Sąd ten zastanawia się, czy w świetle rozporządzenia Bruksela II bis należy uznać za bezprawne uprowadzenie dziecka sytuację, kiedy jedno z rodziców pozostaje z dzieckiem w państwie członkowskim, do którego zostało przeniesione w drodze decyzji administracyjnej, mimo cofnięcia skutków prawnych tego rozstrzygnięcia.

Wątpliwości sądu poskutkowały pytaniem do Trybunału.

• Pojęcia „sprawy cywilne” na gruncie rozporządzenia Bruksela II bis nie należy postrzegać zbyt restrykcyjnie, lecz należy interpretować je jako pojęcie autonomiczne prawa Unii, obejmujące w szczególności wszystkie pozwy lub wnioski, środki i orzeczenia w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej” w rozumieniu tego rozporządzenia. (nb. 40)

• Pojęcie „odpowiedzialności rodzicielskiej” zostało w art. 2 ust. 7 rozporządzenia Bruksela II bis zdefiniowane szeroko, w tym znaczeniu, że oznacza ono ogół praw i obowiązków, które zostały przyznane osobie fizycznej lub prawnej orzeczeniem, z mocy prawa lub poprzez prawnie wiążące porozumienie, dotyczących osoby lub majątku dziecka. Ponadto, choć art. 1 ust. 2 owego rozporządzenia zawiera wyliczenie dziedzin objętych zakresem rozporządzenia jako należących do zakresu „odpowiedzialności rodzicielskiej”, wyliczenie to nie jest wyczerpujące, lecz ma charakter wyłącznie przykładowy, na co wskazuje użycie wyrażenia „w szczególności”. (nb. 41)

• Za bezprawne należy uznać uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka, do którego doszło z naruszeniem prawa do pieczy nad dzieckiem wynikającego z orzeczenia sądowego, z mocy prawa lub prawnie wiążącego porozumienia zgodnie z prawem państwa członkowskiego, w którym dziecko miało zwykły pobyt bezpośrednio przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem, pod warunkiem że prawo pieczy nad dzieckiem było, wspólnie lub samodzielnie, faktycznie wykonywane w czasie uprowadzenia lub zatrzymania dziecka lub byłoby wykonywane, gdyby uprowadzenie lub zatrzymanie nie nastąpiło. (nb. 44)

• Procedura powrotowa przewidziana w konwencji haskiej i w rozporządzeniu Bruksela II bis zmierza do tego, by jedno z rodziców nie mogło wzmocnić swej pozycji w zakresie pieczy nad dzieckiem, uchylając się, w drodze faktów dokonanych, od jurysdykcji sądów wyznaczonych co do zasady, zgodnie z regułami przewidzianymi w szczególności w tym rozporządzeniu, do orzekania w przedmiocie odpowiedzialności rodzicielskiej za dziecko. (nb. 47)

• Fakt, że rodzic, któremu przysługuje prawo do pieczy nad dzieckiem, przemieszcza się wraz z tym dzieckiem do państwa członkowskiego innego niż państwo, w którym dziecko miało zwykły pobyt, w celu zastosowania się do decyzji o przekazaniu dotyczącej zarówno tego rodzica, jak i jego dziecka, wydanej przez właściwe organy krajowe na podstawie rozporządzenia Dublin III, nie może zostać uznany za zachowanie bezprawne. Zastosowanie się do decyzji o przekazaniu, która była wiążąca dla rodzica i dziecka, którego sprawa dotyczy, jako że w dniu przekazania – w którym to dniu nie była ona ani zawieszona, ani uznana za nieważną – miała ona charakter wykonalny, należy bowiem uznać za zwykłą konsekwencję prawną tej decyzji, z której nie można czynić zarzutu temu rodzicowi. Nie jest w takiej sytuacji konieczne uprzednie zweryfikowanie, czy zostały spełnione przesłanki, o których mowa w art. 2 pkt 11 rozporządzenia Bruksela II bis, w szczególności przesłanka dotycząca przemieszczenia z naruszeniem faktycznie wykonywanego prawa do pieczy. (nb. 48-49)

• Nie można uznać, że pozostawanie na terytorium państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej stanowi niezgodne z prawem zachowanie, nawet po stwierdzeniu nieważności decyzji o przekazaniu, w sytuacji gdy wobec rodzica i dziecka, którego sprawa dotyczy, nie została wydana – przez organy państwa członkowskiego, które przeprowadziło przekazanie – decyzja o wtórnym przejęciu po dacie przekazania i gdy nie zezwolono im na przebywanie w tym ostatnim państwie członkowskim. W takiej sytuacji zatrzymanie dziecka stanowi bowiem zwykłą konsekwencję jego sytuacji administracyjnej, która wynika z wykonalnych decyzji państwa członkowskiego, w którym miało ono zwykły pobyt. (nb. 50-51)

• Wykładnia, zgodnie z którą osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową, taka jak matka w sporze w postępowaniu głównym, powinna powstrzymać się od zastosowania się do decyzji o przekazaniu ze względu na to, że jej zachowanie mogłoby zostać uznane za bezprawne w myśl rozporządzenia Bruksela II bis, naruszałoby zasadę pewności prawa i zagrażałoby realizacji celów rozporządzenia Dublin III. (nb. 52)

https://curia.europa.eu/juris/orzg 262/21…

Rozporządzenie Bruksela bis II

https://eur-lex.europa.eu/rozporzadzenie Bruksela bis II…

Motywy 5, 17 i 33

Artykuł 1 ust. 1 i 2

Artykuł 2

Artykuł 11 ust. 1 i 4

Rozporządzenie Dublin III

https://eur-lex.europa.eu/rozporzadzenie Dublin III

Artykuł 6 ust. 1

Artykuł 12 ust. 3

Artykuł 29 ust. 1 i 3

https://curia.europa.eu/C-262/21