Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (art. 267 TFUE) dotyczący wykładni art. 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów (dalej: „rozporządzenie nr 261/2004”) złożony przez  Attunda tingsrätt (sąd pierwszej instancji w Attundzie, Szwecja)

Czy art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że strajk rozpoczęty w związku z wezwaniem związku zawodowego pracowników obsługującego przewoźnika lotniczego z poszanowaniem warunków ustanowionych w przepisach krajowych, w szczególności z dochowaniem przewidzianego w nich terminu na jego zapowiedzenie, mający na celu dochodzenie żądań pracowników tego przewoźnika, podjęty przez jedną lub więcej kategorii pracowników, których obecność jest niezbędna do wykonania lotu, stanowi „nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu tego przepisu?

Artykuł 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91 należy interpretować w ten sposób, że strajk rozpoczęty w związku z wezwaniem związku zawodowego pracowników obsługującego przewoźnika lotniczego z poszanowaniem warunków ustanowionych w przepisach krajowych, w szczególności z dochowaniem przewidzianego w nich terminu zapowiedzenia, mający na celu dochodzenie żądań pracowników tego przewoźnika, podjęty przez kategorię pracowników, których obecność jest niezbędna do wykonania lotu, nie jest objęty zakresem pojęcia „nadzwyczajnych okoliczności” w rozumieniu tego przepisu.

Latem 2018 r. związki zawodowe pilotów postanowiły rozwiązać układ zbiorowy zawarty z liniami lotniczymi SAS na lata 2017-2020. Negocjacje zmierzające do zawarcia nowego układu zbiorowego rozpoczęły się w marcu 2019 r. Ze względu na ich niezadowalający przebieg związki zawodowe wezwały swoich członków do strajku, który rozpoczął się w dniu 26 kwietnia 2019 r., trwał do 2 maja 2019 r. i doprowadził do odwołania przez SAS ponad 4 tysięcy lotów, co dotyczyło około 380 tysięcy pasażerów.

Jedną z osób, która doświadczyła wskazanych konsekwencji strajku był S., który zarezerwował miejsce na lot wewnętrzny między dwoma miejscowościami w Szwecji, mający odbyć się w dniu 29 kwietnia 2019 r. S. swoje roszczenie wynikające z prawa do odszkodowania z tytułu odwołania jego lotu przeniósł na Airhelp, który wniósł do sądu pytającego powództwo o nakazanie SAS zapłaty na jego rzecz odszkodowania w wysokości 250 EUR, które przewidziane jest w art. 5 ust. 1 lit. c w zw. z art. 7 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 261/2004.

Linie lotnicze twierdzą jednak, że nie są one zobowiązane do wypłaty jakiegokolwiek odszkodowania, z uwagi na to, że strajk stanowił nadzwyczajną okoliczność, której nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie racjonalne środki. Z tezą tą, jak i przedstawioną do niej argumentacją nie zgadza się Airhelp, twierdząc, że strajk jest jedną z normalnych okoliczności, które występują w ramach zawierania układów zbiorowych pracy, a zatem również w ramach działalności przewoźnika lotniczego.

W świetle przedstawionych stanowisk sąd pytający powziął wątpliwość, czy pojęcie „nadzwyczajnych okoliczności” w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 obejmuje strajk, który został ogłoszony przez organizacje pracowników po wcześniejszym zapowiedzeniu i został rozpoczęty zgodnie z prawem.

• Art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 interpretowany świetle motywów 14 i 15 tego rozporządzenia zwalnia obsługującego przewoźnika lotniczego z obowiązku wypłaty odszkodowania, jeżeli może on dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem „nadzwyczajnych okoliczności”, których nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie racjonalne środki. Ponadto w razie zaistnienia takich okoliczności na obsługującym przewoźniku lotniczym spoczywa również obowiązek wykazania, że podjął środki dostosowane do sytuacji poprzez wykorzystanie wszelkich środków personalnych lub materiałowych oraz środków finansowych, którymi dysponował, aby uniknąć, by sytuacja ta doprowadziła do odwołania danego lotu. Nie można jednak oczekiwać od niego poświęceń, których nie można od niego wymagać, mając na uwadze możliwości jego przedsiębiorstwa w danym momencie. (nb. 22)
• Pojęcie „nadzwyczajnych okoliczności” w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 obejmuje zdarzenia, które ze względu na swój charakter lub źródło nie wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i nie pozwalają na panowanie nad nimi, przy czym te dwie przesłanki są kumulatywne i ich poszanowanie wymaga przeprowadzenia oceny każdego przypadku z osobna. Ponadto, mając na uwadze z jednej strony cel tego rozporządzenia wskazany w jego motywie 1, którym jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów, oraz z drugiej strony fakt, że art. 5 ust. 3 tego rozporządzenia stanowi odstępstwo od zasady prawa pasażerów do odszkodowania w przypadku odwołania lotu, pojęcie „nadzwyczajnych okoliczności” w rozumieniu tego przepisu należy poddawać ścisłej wykładni. (nb. 23-24)
• Prawo do prowadzenia działania zbiorowego, w tym strajku, stanowi prawo podstawowe przewidziane w art. 28 KPP, przy czym prawo to jest chronione zgodnie z prawem Unii oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi. Mimo że strajk stanowi okres konfliktu w stosunkach między pracownikami a pracodawcą, którego działalność ma na celu sparaliżować, pozostaje on jednym z możliwych wyrazów rokowań i w związku z tym należy go postrzegać jako zdarzenie wpisujące się w ramy normalnego wykonywania działalności danego pracodawcy, niezależnie od specyfiki danego rynku pracy lub ustawodawstwa krajowego mającego zastosowanie w odniesieniu do wprowadzenia w życie tego prawa podstawowego. (nb. 27-28)
• Ze względu na to, że strajk stanowi dla pracowników prawo zagwarantowane w art. 28 KPP, fakt, iż powołują się oni na to prawo i w konsekwencji podejmują działania w tym zakresie, należy uznać za część systemu przewidywalnego dla każdego pracodawcy, w szczególności gdy taki strajk został wcześniej zapowiedziany. Ponieważ zaś wystąpienie strajku stanowi zdarzenie przewidywalne dla pracodawcy, to ma on co do zasady możliwość przygotowania się na nie i, w razie potrzeby, złagodzenia jego konsekwencji, tak że zachowuje on w pewnym stopniu panowanie nad zdarzeniami. (nb. 32, 35)
• „Nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 mogą stanowić strajki podejmowane przez kontrolerów lotniczych lub pracowników portu lotniczego. Mają one bowiem charakter strajków zewnętrznych, które nie wchodzą w zakres działalności przewoźnika i tym samym nie pozwalają mu na skuteczne panowanie nad nimi, stanowią one „nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu art. 5 ust. 3 wspomnianego rozporządzenia. (nb. 42-43)
• Znaczenie, jakie ma cel ochrony konsumentów, w tym również pasażerów linii lotniczych, może uzasadniać negatywne skutki gospodarcze, nawet poważne, dla określonych podmiotów gospodarczych. (nb. 50)

Priita Pikamäe

https://curia.europa.eu/orzg_C-28/20…

Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz.U. 2004, L 46, s. 1)

https://eur-lex.europa.eu/rozporządzenie nr 261/2004…

Motywy 1, 14 i 15

Art. 2

Art. 5 ust. 1 i 3

Art. 7

https://curia.europa.eu/C-28/20…