Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczący wykładni art. 5 dyrektywy Rady 77/249/EWG z dnia 22 marca 1977 r. mającej na celu ułatwienie skutecznego korzystania przez prawników ze swobody świadczenia usług (dalej: „dyrektywa 77/249”), złożony przez irlandzki Supreme Court (Sąd Najwyższy)

Czy art. 5 dyrektywy 77/249 stoi na przeszkodzie temu, by wizytujący prawnik świadczący usługę polegającą na reprezentowaniu swojego klienta podlegał obowiązkowi współpracy z prawnikiem uprawnionym do występowania przed sądem rozpatrującym sprawę, który w razie potrzeby będzie odpowiadać przed tą instytucją, w ramach systemu nakładającego na prawników obowiązki z zakresu etyki zawodowej oraz obowiązki proceduralne wymagające przedstawienia sądowi rozpatrującemu sprawę wszystkich materiałów prawnych, legislacyjnych lub orzeczniczych, które mogą mieć wpływ na prawidłowy przebieg postępowania, z którego to obowiązku zwolniona jest jednostka, jeżeli zdecyduje się samodzielnie bronić swoich interesów?

Artykuł 5 dyrektywy 77/249 należy interpretować w ten sposób, że:

– z punktu widzenia celu prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości nie stoi on jako taki na przeszkodzie temu, by wizytujący prawnik świadczący usługę polegającą na reprezentowaniu swojego klienta podlegał obowiązkowi współpracy z prawnikiem uprawnionym do występowania przed sądem rozpatrującym sprawę, który w razie potrzeby będzie odpowiadać przed tą instytucją, w ramach systemu nakładającego na prawników obowiązki z zakresu etyki zawodowej oraz obowiązki proceduralne sprowadzające się do wymogu przedstawienia sądowi rozpatrującemu sprawę wszystkich materiałów prawnych, legislacyjnych lub orzeczniczych mogących mieć wpływ na prawidłowy przebieg postępowania, z którego to obowiązku zwolniona jest jednostka, która zdecydowała się samodzielnie bronić swoich interesów;

– z punktu widzenia celu prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości obowiązek współpracowania przez świadczącego usługę prawnika wizytującego z prawnikiem uprawnionym do występowania przed sądem rozpatrującym sprawę w ramach systemu, w którym prawnicy ci mają możliwość zdefiniowania ról każdego z nich, przy czym rola drugiego z nich polega zwykle na wspieraniu świadczącego usługę prawnika wizytującego w celu umożliwienia mu zapewnienia dobrej reprezentacji klienta i właściwego wykonania obowiązków ciążących na nim wobec rzeczonego sądu, nie jest nieproporcjonalny;

– ogólny obowiązek współpracy z prawnikiem uprawnionym do występowania przed sądem rozpoznającym sprawę, niepozwalający na wzięcie pod uwagę doświadczenia posiadanego przez świadczącego usługę prawnika wizytującego, wykraczałby poza to, co konieczne do realizacji celu prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości.

W dniu 17 października 2018 r. TSUE wydał wyrok w sprawie Klohn (C-167/17, EU:C:2018:833).Wniosek do TSUE w tej sprawie został złożony w ramach sporu pomiędzy Volkmarem Klohnem a An Bord Pleanála (irlandzką agencją ds. planowania przestrzennego) w przedmiocie kosztów postępowania sądowego wszczętego w związku z wydaniem zezwolenia na budowę ośrodka badania padłych zwierząt w pobliżu jego gospodarstwa. W następstwie wspomnianego wyroku, sprawa znalazła się w irlandzkim Sądzie Najwyższym, aby ten wypowiedział się w przedmiocie apelacji wniesionej przez VK w świetle wykładni odpowiednich przepisów prawa Unii wynikającej ze wspomnianego wyroku TSUE. Przed Trybunałem VK reprezentowany był przez B.O., adwokat z siedzibą w Niemczech, której VK chciał również powierzyć reprezentowanie swoich interesów przed irlandzkim Sądem Najwyższym. Rozważając tę kwestię, irlandzki sąd powziął wątpliwości co do zgodności z dyrektywą 77/249 art. 6 rozporządzenia z 1979 r, który zobowiązuje zagranicznego prawnika wizytującego do współpracy z prawnikiem krajowym w postępowaniu, w którym strona ma prawo reprezentować się samodzielnie. Sąd pytający podkreślił, że zakres obowiązkowej współpracy zależy od okoliczności każdej sprawy, zakładając, że niekorzystanie ze wsparcia prawnika uprawnionego do występowania przed sądem rozpatrującym sprawę, sprawi, że świadczący usługę prawnik wizytujący może nieumyślnie uchybić swoim obowiązkom wobec klienta lub sądu rozpatrującego sprawę.

Jednocześnie irlandzki Sąd Najwyższy podnosił, że jednym z obowiązków z zakresu etyki zawodowej prawników reprezentujących strony przed sądami irlandzkimi jest wymóg zbadania wszystkich istotnych obszarów prawa i zwrócenia uwagi sądu na wszelkie materiały prawne, legislacyjne lub orzecznicze, które mogą mieć wpływ na prawidłowy przebieg postępowania. Jednakże, w sprawach, w których strony bronią swoich interesów samodzielnie to sądy są odpowiedzialne za przeprowadzenie analizy zagadnień prawnych.

Wobec wątpliwości co do zastosowania przepisów art. 5 dyrektywy 77/249 Supreme Court zwrócił się do TSUE z pytaniami prejudycjalnym, które ten zdecydował się zbadać łącznie.

• Obciążenie jednostki, która zdecydowała się skorzystać z usług prawnika mającego siedzibę w innym państwie członkowskim dodatkowymi kosztami w porównaniu z sytuacją, gdyby osoba ta zdecydowała się skorzystać z usług prawnika mającego siedzibę w danym państwie członkowskim, stanowi ograniczenie swobody świadczenia usług przez prawników z innych państw członkowskich. Dyrektywa 77/249 powinna zaś być interpretowana zwłaszcza w świetle art. 56 TFUE gwarantującego swobodę świadczenia usług i brak dyskryminacji ze względu na przynależność państwową lub miejsce siedziby. Ponadto, wspomnianą dyrektywę należy postrzegać również w świetle art. 57 akapit trzeci TFUE, który stanowi o możliwości ograniczenia swobody świadczenia usług o ile uzasadnione jest to wymogiem imperatywnym i ma charakter uniwersalny. (nb. 19-21)
• Za nadrzędne względy interesu ogólnego mogące uzasadniać ograniczenie swobodnego świadczenia usług można uznać ochroną konsumentów (którymi są odbiorcy usług prawnych) jak i prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości. Ratio legis omawianych przepisów irlandzkich stanowią właśnie wyżej wymienione wartości. (nb. 22-23)
• Środki ograniczające swobodę świadczenia usług muszą być proporcjonalne, konieczne i służyć realizacji założonego celu. Wzgląd interesu ogólnego związany z prawidłowym administrowaniem wymiarem sprawiedliwości może uzasadnić nałożenie na świadczącego usługę prawnika wizytującego obowiązek współpracy z prawnikiem uprawnionym do występowania przed sądem rozpatrującym sprawę. Przy czym, zgodnie z orzecznictwem TSUE, współpraca ta ma być elastyczna, to prawnicy powinni odpowiednio do okoliczności sprawy określić zakres i podział zadań. (nb. 24-34)
• Okoliczność, że irlandzkie przepisy nie przewidują żadnego wyjątku od obowiązku współpracy z prawnikiem uprawnionym do występowania przed sądem rozpatrującym sprawę, nawet w sytuacjach, gdy zagraniczny prawnik jest w stanie reprezentować jednostkę w taki sam sposób jak prawnik uprawniony do występowania przed danym sądem krajowym, sprawia, że zasada ta może wykraczać poza to, co konieczne dla realizacji celu prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości.  Sąd rozpatrujący daną sprawę powinien ocenić możliwość wyłączenia obowiązku współpracy, gdy wskutek zaistnienia opisanych okoliczności, staje się ona bezużyteczna. (nb. 36-39)

Priita Pikamӓe

http://curia.europa.eu/orzg_C-739/19…

Dyrektywa Rady 77/249/EWG z dnia 22 marca 1977 r. mająca na celu ułatwienie skutecznego korzystania przez prawników ze swobody świadczenia usług (Dz.U. 1977, L 78, s. 17)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 77/249…

Art.1

Art.5

Prawo irlandzkie

Rozporządzenie o swobodnym świadczeniu usług przez prawników z 1979 r.

Art. 2 ust. 1 transponujące przepisy dyrektywy 77/249 do prawa irlandzkiego, definiuje „prawnika wizytującego” („visiting lawyer”) poprzez odwołanie do wykazu zawartego w art. 1 ust. 2 dyrektywy 77/249.

Art. 6

Jeżeli świadczący usługę prawnik wizytujący wykonuje na terytorium kraju czynności w zakresie reprezentowania oraz obrony klienta w postępowaniu sądowym, jest on zobowiązany do współpracy z prawnikiem uprawnionym do występowania przed danym organem sądowym, który, w razie potrzeby, będzie odpowiadać przed tym organem.

http://curia.europa.eu/C-739/19…