Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczący wykładni art. 1 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (dalej: dyrektywa 93/13) złożony przez Curtea de Apel Cluj (Sąd Apelacyjny w Kluż, Rumunia)

Czy art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że warunek umowny, który nie był indywidualnie negocjowany, lecz odzwierciedla zasadę, która zgodnie z prawem krajowym znajduje zastosowanie między umawiającymi się stronami z zastrzeżeniem, że nie dokonano żadnych innych uzgodnień w tym zakresie, jest objęty zakresem stosowania tej dyrektywy.

Artykuł 1 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że warunek umowny, który nie był indywidualnie negocjowany, lecz odzwierciedla zasadę, która zgodnie z prawem krajowym znajduje zastosowanie między umawiającymi się stronami z zastrzeżeniem, że nie dokonano żadnych innych uzgodnień w tym zakresie, nie jest objęty zakresem stosowania tej dyrektywy.

NG i OH zawarli w 2006 r. umowę kredytu konsumenckiego z SC Volksbank România SA (obecnie Banca Transilvania), na mocy której ten ostatni udzielił im kredytu na kwotę 90 000 RON (rumuńskich lei; około 18 930 EUR; dalej: pierwotna umowa). 15 października 2008 r. te same strony zawarły umowę kredytu denominowanego we frankach szwajcarskich (CHF), przeznaczoną na refinansowanie pierwotnej umowy (dalej: umowa refinansowania). Umowa ta dotyczyła kwoty 65 000 CHF (około 42 139 EUR), czyli około 159 126 RON według kursu wymiany obowiązującego między tymi walutami w dniu podpisania wspomnianej umowy. Na podstawie regulaminu wewnętrznego Banca Transilvania dopuszczalny maksymalny pułap zadłużenia wynosił 55 % zdolności finansowej kredytobiorców. W odniesieniu do NG i OH próg ten został obliczony z uwzględnieniem kursu wymiany franka szwajcarskiego w stosunku do rumuńskiego leja (dalej: kurs wymiany CHF/RON), który obowiązywał przed podpisaniem umowy refinansowania i stanowił w dniu zawarcia kredytu 35,04 % ich dochodów. Punkt 4 ust. 1 ogólnych warunków umowy refinansowania stanowił, że wszystkie płatności na jej podstawie są dokonywane w walucie, w której kredyt jest denominowany. Wyjaśniono również, że kredytobiorca może żądać od banku, pod pewnymi warunkami, aby kredyt był denominowany w nowej walucie, przy czym bank nie ma obowiązku uwzględnienia takiego wniosku. Przewidziano również, że bank jest upoważniony do dokonania wymiany w imieniu i na rachunek kredytobiorcy w celu wywiązania się z wymagalnych zobowiązań płatniczych przy wykorzystaniu własnego kursu wymiany.

Wahania kursu wymiany CHF/RON w okresie od października 2008 r. do kwietnia 2017 r. spowodowały zwiększenie o 117 760 RON (około 24 772 EUR) kwoty pożyczonej przez NG i OH. W 2017 r. NG i OH wniosły pozew do Tribunalul Specializat Cluj (Sądu Wyspecjalizowanego w Kluż, Rumunia), żądając stwierdzenia w szczególności, że pkt 4 ust. 1 ogólnych warunków umowy refinansowania ma nieuczciwy charakter. NG i OH utrzymywały również, że Banca Transilvania uchybił ciążącemu na nim obowiązkowi informowania, nie powiadamiając ich o ryzyku związanym z przeliczeniem pierwotnej umowy na walutę zagraniczną. W szczególności, ponieważ kredytobiorcy mają jedynie dochody uzyskane w lejach rumuńskich, Banca Transilvania powinien był zwrócić ich uwagę na skutki dewaluacji tej waluty w stosunku do waluty obcej, w której kredyt miał zostać spłacony. Ponadto warunek dotyczący spłaty w walucie obcej powoduje nierównowagę ze szkodą dla kredytobiorców, którzy jako jedyni ponoszą ryzyko kursowe. NG i OH wniosły więc o zablokowanie kursu wymiany CHF/RON stosowanego w dniu zawarcia umowy refinansowania oraz o zwrot kwot wypłaconych na podstawie mniej korzystnego kursu wymiany.

Sąd częściowo uwzględnił powództwo wniesione przez NG i OH. Oddalił jednak żądanie dotyczące stabilizacji kursu wymiany CHF/RON obowiązującego w dniu podpisania umowy refinansowania. Wspomniany sąd uznał, że mimo, iż warunek zawarty w pkt. 4 ust. 1 ogólnych warunków umowy refinansowania odzwierciedla zasadę „nominalizmu pieniężnego” przewidzianą w art. 1578 rumuńskiego kodeksu cywilnego, to jednak jest objęty zakresem stosowania dyrektywy 93/13 z uwagi na względnie obowiązujący, a nie bezwzględnie obowiązujący charakter takiego przepisu. Wspomniany sąd uznał zatem, że mógł zbadać nieuczciwy charakter tego warunku. Po drugie, w wyniku tej analizy stwierdził, że wspomniany warunek został zredagowany w sposób jasny i zrozumiały oraz że Banca Transilvania wypełnił swój obowiązek informowania, ponieważ nie mógł on przewidzieć istotnych wahań kursu wymiany CHF/RON.

Obie strony wniosły apelację od tego wyroku do sądu pytającego –  Curtea de Apel Cluj. Sąd ten, zwracając uwagę między innymi na różnicę terminologiczną między rumuńską wersją językową brzmienia art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13 a francuską wersją językową tego artykułu (rumuńska normă obligatorie – norma obligatoryjna a francuski disposition impérative – przepis obowiązujący), zwrócił się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi.

Trybunał wskazał, że ponieważ sąd pytający uważa, że rozpatrywany w postępowaniu głównym warunek umowny odzwierciedla przepis krajowy uznany za dyspozytywny, z rozważań wynika, że nie jest on objęty zakresem stosowania dyrektywy 93/13 na podstawie jej art. 1 ust. 2. W konsekwencji udzielił odpowiedzi jedynie na pytanie pierwsze.

• Okoliczność, że ustawodawca krajowy dokonał wyważenia ogółu praw i obowiązków stron niektórych umów, nie stanowi warunku zastosowania wyłączenia, o którym mowa w art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13, lecz uzasadnienie takiego wyłączenia. (27)
• Aby stwierdzić, czy są spełnione warunki wyłączenia, o którym mowa w art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13, sąd krajowy musi ustalić, czy dany warunek umowny odzwierciedla przepisy prawa krajowego, które znajdują zastosowanie w sposób bezwzględnie wiążący wobec stron umowy niezależnie od ich wyboru, czy też przepisy mające charakter dyspozytywny, a więc mające zastosowanie w braku odmiennych ustaleń między stronami w tym zakresie. (28)
• Sformułowania użytego w jednej z wersji językowych przepisu prawa Unii nie można traktować jako jedynej podstawy jego wykładni lub przyznawać mu w tym zakresie pierwszeństwa względem innych wersji językowych. Przepisy prawa Unii należy bowiem interpretować i stosować w sposób jednolity w świetle wersji sporządzonych we wszystkich językach urzędowych Unii. W przypadku wystąpienia rozbieżności między różnymi wersjami językowymi tekstu aktu prawnego Unii lub jeśli pozostają wątpliwości, dany przepis należy interpretować z uwzględnieniem ogólnej systematyki i celu uregulowania, którego stanowi część. (33)
• Okoliczność, że można odstąpić od dyspozytywnego przepisu krajowego, jest bez znaczenia dla weryfikacji, czy warunek umowny odzwierciedlający taki przepis jest wyłączony na podstawie art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13 z zakresu stosowania tej dyrektywy. (35)
• Fakt, że warunek umowny odzwierciedlający jeden z przepisów, o których mowa w art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13, nie był indywidualnie negocjowany, nie ma wpływu na jego wyłączenie z zakresu stosowania tej dyrektywy. Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 brak indywidualnych negocjacji jest przesłanką dotyczącą wszczęcia kontroli pod kątem nieuczciwego charakteru warunku, która to kontrola może mieć miejsce jedynie w przypadku, gdy warunek umowny nie jest objęty zakresem stosowania tej dyrektywy. (36)

Juliane Kokott

http://curia.europa.eu/orzg_C-81/19…

Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 93/13…

Art. 1 ust. 2

Warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są państwa członkowskie lub Wspólnota, zwłaszcza w dziedzinie transportu, nie będą podlegały przepisom niniejszej dyrektywy.

Art. 3 ust. 1 i 2

1. Warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta.

2. Warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Prawo rumuńskie:

Art. 1578 Cod Civil (kodeksu cywilnego), w brzmieniu obowiązującym w momencie wystąpienia okoliczności faktycznych sprawy w postępowaniu głównym (zwanego „kodeksem cywilnym”), stanowił:

Zobowiązanie wynikające z pożyczki jest zawsze ograniczone do tej samej kwoty liczbowej, jaką określono w umowie. W przypadku wzrostu lub spadku wartości waluty przed terminem płatności dłużnik musi zwrócić kwotę otrzymaną jako pożyczkę i jest zobowiązany do zwrotu tej kwoty wyłącznie w walucie użytej w momencie płatności.

http://curia.europa.eu/C-81/19…