Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, dotyczący wykładni art. 7 i 15 dyrektywy Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne (dalej: „dyrektywa 2000/43”) w związku z art. 47 KPP, złożony przez Högsta domstolen (Sąd Najwyższy, Szwecja)

Czy wykładni art. 7 i 15 dyrektywy 2000/43 w związku z art. 47 KPP należy dokonywać w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które uniemożliwiają sądowi rozpoznającemu powództwo o odszkodowanie, oparte na zarzucie zakazanej przez tę dyrektywę dyskryminacji, zbadanie żądania stwierdzenia istnienia tej dyskryminacji, w sytuacji gdy pozwany zgadza się na wypłatę żądanego odszkodowania, zaprzeczając jednak istnieniu tej dyskryminacji?

Wykładni art. 7 i 15 dyrektywy Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne w związku z art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej należy dokonywać w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które uniemożliwiają sądowi rozpoznającemu powództwo o odszkodowanie, oparte na zarzucie zakazanej przez tę dyrektywę dyskryminacji, zbadanie żądania stwierdzenia istnienia tej dyskryminacji, jeżeli pozwany zgadza się na wypłatę żądanego odszkodowania, nie przyznając jednak istnienia tej dyskryminacji. Do sądu krajowego, przed którym toczy się spór między jednostkami, należy zapewnienie, w ramach jego właściwości, ochrony prawnej wynikającej dla podmiotów prawa z art. 47 KPP, w razie potrzeby poprzez odstąpienie od stosowania wszelkich sprzecznych z nimi przepisów prawa krajowego.

W lipcu 2015 r. pasażera pochodzenia chilijskiego, zamieszkałego w Sztokholmie (Szwecja), posiadającego rezerwację na obsługiwany przez przewoźnika lotniczego Braathens szwedzki lot wewnętrzny, objęto na mocy decyzji kapitana samolotu dodatkową kontrolą bezpieczeństwa. Rzecznik ds. przeciwdziałania dyskryminacji wystąpił do Stockholms tingsrätt (sądu pierwszej instancji w Sztokholmie, Szwecja) z powództwem o zasądzenie od Braathens na rzecz wspomnianego pasażera odszkodowania w wysokości 10 000 koron szwedzkich (SEK) (około 1000 EUR) z powodu dyskryminującego zachowania przewoźnika lotniczego. W uzasadnieniu swojego pozwu rzecznik wskazał,  że z naruszeniem § 12 rozdziału 2 i § 4 rozdziału 1 ustawy o przeciwdziałaniu dyskryminacji wspomniany pasażer był obiektem dyskryminacji bezpośredniej ze strony spółki Braathens, która uznała go za osobę pochodzenia arabskiego i z tego powodu poddała go dodatkowej kontroli bezpieczeństwa. Braathens postawił zatem pasażera w niekorzystnej sytuacji ze względów związanych z wyglądem fizycznym i przynależnością etniczną, traktując go mniej przychylnie niż innych pasażerów znajdujących się w porównywalnej sytuacji.

Przed Stockholms tingsrätt Braathens zgodził się wypłacić żądaną kwotę z tytułu odszkodowania za dyskryminację, zaprzeczając jednak istnieniu takiego zachowania. Rzecznik ds. przeciwdziałania dyskryminacji sprzeciwił się wydaniu rozstrzygnięcia na podstawie uznania roszczenia przez Braathens bez badania istoty podnoszonej dyskryminacji. Sąd zasądził od Braathens zapłatę żądanej kwoty powiększonej o odsetki, a także obciążył tę spółkę kosztami postępowania. -Stwierdził przy tym, że spory dotyczące zobowiązań cywilnych i praw, jakimi strony swobodnie rozporządzają, takie jak spór rozpatrywany w postępowaniu głównym, należy w wypadku uznania roszczenia odszkodowawczego powoda rozstrzygać bez badania istoty sprawy oraz, że jest on związany uznaniem roszczenia przez Braathens. Ponadto sąd ten ze względu na uznanie roszczenia stwierdził niedopuszczalność wysuwanych przez rzecznika ds. przeciwdziałania dyskryminacji żądań wydania orzeczenia ustalającego tytułem głównym, że przewoźnik lotniczy był zobowiązany do zapłaty wspomnianej kwoty z uwagi na jego dyskryminujące zachowanie lub, tytułem żądania ewentualnego, że pasażer, którego dotyczy postępowanie główne, był dyskryminowany przez Braathens.

Po bezskutecznej apelacji od wyroku Stockholms tingsrätt do Svea hovrätt (sądu apelacyjnego z siedzibą w Sztokholmie, Szwecja) rzecznik ds. przeciwdziałania dyskryminacji wniósł skargę kasacyjną do sądu pytającego, Högsta domstolen (Sądu Najwyższego, Szwecja). Przedmiotem skargi był wniosek o uchylenie wyroku Svea hovrätt oraz wyroku Stockholms tingsrätt i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania w zakresie co najmniej jednego z dwóch żądań mających na celu uzyskanie orzeczenia ustalającego. Braathens wniósł o oddalenie żądań rzecznika ds. przeciwdziałania dyskryminacji.

Wobec wątpliwości w sprawie zgodności prawa krajowego z wymogami art. 15 dyrektywy 2000/43 w związku z art. 47 KPP, sąd pytający postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym.

• Art. 15 dyrektywy 2000/43  nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia do ich wewnętrznych porządków prawnych przepisów wystarczająco skutecznych dla osiągnięcia celu tej dyrektywy oraz zapewnienia, by przepisy te mogły być skutecznie powoływane przed sądami krajowymi, w tym przez stowarzyszenie, organizację lub osobę prawną, o których mowa w art. 7 ust. 2 tej dyrektywy, tak aby ochrona sądowa była efektywna i skuteczna, pozostawiając przy tym państwom członkowskim swobodę wyboru rozwiązań właściwych do realizacji tego celu. (nb. 37)
• Jeżeli odszkodowanie pieniężne jest środkiem przyjętym w przypadku stwierdzenia istnienia dyskryminacji, powinno ono być odpowiednie w tym znaczeniu, że powinno umożliwić pełne naprawienie szkód rzeczywiście poniesionych w wyniku rozpatrywanej dyskryminacji, zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi. (nb. 39)
• Przepisy krajowe, na mocy których powód w przypadku uznania przez pozwanego roszczenia o wypłatę żądanego odszkodowania, bez przyznania przez niego istnienia zarzucanej mu dyskryminacji, może uzyskać stwierdzenie istnienia wspomnianej dyskryminacji jedynie w postępowaniu cywilnym, naruszają wymogi ustanowione w art. 7 i 15 dyrektywy 2000/43 w związku z art. 47 KPP. (nb. 44-45)
• Procedury, o których mowa w art. 7 dyrektywy 2000/43, mają na celu umożliwienie dochodzenia praw wynikających z zasady równego traktowania każdej osoby, która uważa się za ofiarę dyskryminacji ze względu na pochodzenie rasowe lub etniczne, a także zagwarantowanie jej przestrzegania. W razie gdy pozwany nie przyzna istnienia zarzucanej mu dyskryminacji, osoba ta powinna mieć możliwość uzyskania od sądu orzeczenia w przedmiocie ewentualnego naruszenia praw, których poszanowanie takie procedury mają na celu. (nb. 46)
• Ustawodawstwo krajowe musi spełniać zarówno funkcję odszkodowawczą, jak i funkcję odstraszającą, jaką powinny realizować sankcje przewidziane przez państwa członkowskie na podstawie art. 15 dyrektywy 2000/43 w przypadku naruszenia przepisów krajowych transponujących tę dyrektywę. (nb. 48)
• Wypłata kwoty pieniężnej nie wystarcza do zaspokojenia roszczenia osoby, która zmierza przede wszystkim do uzyskania stwierdzenia, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, że była ofiarą dyskryminacji, wobec czego nie można przyjąć, że wypłata tej kwoty pełni funkcję zadowalającego odszkodowania. (nb. 49)
• Poszanowanie prawa Unii wymaga, aby sąd pytający odmówił zastosowania normy proceduralnej, na podstawie której sąd, do którego zgodnie z prawem krajowym osoba uważająca się za ofiarę dyskryminacji wniosła powództwo o odszkodowanie, nie może orzekać w przedmiocie istnienia tej dyskryminacji z tego tylko powodu, że pozwany zgodził się wypłacić powodowi kwotę żądanego odszkodowania, bez przyznania jednak istnienia omawianej dyskryminacji, z uwagi na niezgodność tej normy nie tylko z art. 7 i 15 dyrektywy 2000/43, lecz również z art. 47 KPP. (nb. 56)

Henrika Saugmandsgaarda Øe

https://curia.europa.eu/orzg_C-30/19…

Dyrektywa Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzająca w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne (Dz.U. 2000, L 180/22)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 2000/43…

Art. 1

Art. 2 ust. 1

Art. 3 ust. 1 lit. h)

Art. 7

Art. 8

Art. 15

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej

https://eur-lex.europa.eu/KPP…

Art. 47

Prawo szwedzkie: 

Ustawa o przeciwdziałaniu dyskryminacji

Zgodnie z § 4 ust. 1 rozdziału 1 dyskryminację stanowi w szczególności niekorzystna sytuacja, w której znalazła się dana osoba, ponieważ traktowana jest mniej przychylnie niż inna osoba jest, była lub byłaby traktowana w porównywalnej sytuacji, jeżeli powód tego gorszego traktowania jest związany z płcią, tożsamością lub ekspresją transgenderową, pochodzeniem etnicznym, religią lub światopoglądem, niepełnosprawnością, orientacją seksualną lub wiekiem.

Zgodnie z § 12 rozdziału 2 dyskryminacja jest zakazana między innymi ze strony osoby, która poza sferą prywatną i rodzinną dostarcza towary, usługi lub mieszkania dla ogółu społeczeństwa.

Rozdział 5 przewiduje kary, które mogą być egzekwowane w stosunku do każdego, kto dopuszcza się dyskryminacji względem innych, czyli naprawienie doznanej przez ofiarę krzywdy poprzez wypłatę „odszkodowania za dyskryminację” oraz zmianę i unieważnienie umów i innych czynności prawnych.

Z § 1 akapit drugi rozdziału 6 wynika, że sprawy dotyczące stosowania § 12 rozdziału 2 tej ustawy są rozpoznawane przez sądy powszechne zgodnie z przepisami kodeksu postępowania sądowego dotyczącymi postępowań cywilnych, w ramach których dopuszczalne jest polubowne rozstrzygnięcie sporu.

Kodeks postępowania sądowego

Na podstawie § 1 rozdziału 13 powód może, na warunkach określonych w tym przepisie, wystąpić z powództwem o zobowiązanie pozwanego do spełnienia określonego świadczenia, na przykład zapłaty na jego rzecz kwoty pieniężnej.

§ 2 rozdziału 13 reguluje powództwo o ustalenie. Akapit pierwszy tego paragrafu stanowi w tym względzie, że takie powództwo, zmierzające do stwierdzenia istnienia lub braku istnienia danego stosunku prawnego, może zostać rozpatrzone przez sąd, jeżeli w odniesieniu do danego stosunku prawnego istnieje niepewność wyrządzająca krzywdę powodowi,

§ 7 rozdziału 42 stanowi, że na rozprawie pozwany musi bezzwłocznie przedstawić swoją obronę. Alternatywnie pozwany może na tym etapie zdecydować o uznaniu roszczenia powoda.

Zgodnie z § 18 rozdziału 42, po uznaniu przez pozwanego roszczenia powoda sąd wydaje wyrok na podstawie tego uznania.

https://curia.europa.eu/C-30/19…