Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczący wykładni art. 75 rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (dalej: „rozporządzenie nr 4/2009”), złożony przez Court of Appeal in Northern Ireland (sąd apelacyjny Irlandii Północnej, Zjednoczone Królestwo)

Czy art. 75 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 4/2009 należy interpretować w ten sposób, że ma on zastosowanie wyłącznie do orzeczeń wydanych przez sądy krajowe w państwach, które były już członkami Unii w chwili wydania tych orzeczeń?

Artykuł 75 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych należy interpretować w ten sposób, że ma on zastosowanie wyłącznie do orzeczeń wydanych przez sądy krajowe w państwach, które były już członkami Unii Europejskiej w chwili wydania tych orzeczeń.

Czy rozporządzenie nr 4/2009 należy interpretować w ten sposób, że jego art. 75 lub jakikolwiek inny przepis tego rozporządzenia zezwala na to, aby orzeczenia w przedmiocie zobowiązań alimentacyjnych, wydane w jednym państwie przed jego przystąpieniem do Unii i przed datą rozpoczęcia stosowania owego rozporządzenia, były uznawane i wykonywane, po przystąpieniu tego państwa do Unii, w innym państwie członkowskim?

Rozporządzenie nr 4/2009 należy interpretować w ten sposób, że żaden przepis tego rozporządzenia nie zezwala na to, aby orzeczenia w przedmiocie zobowiązań alimentacyjnych, wydane w jednym państwie przed jego przystąpieniem do Unii i przed datą rozpoczęcia stosowania tego rozporządzenia, były uznawane i wykonywane, po przystąpieniu tego państwa do Unii, w innym państwie członkowskim.

W 1991 r. TKF i AKF, będący obywatelami polskimi, zawarli związek małżeński w Polsce. Ze związku tego urodziło się dwóch synów. W kwietniu 1999 r. polski sąd wydał orzeczenie uwzględniające żądanie AKF o zasądzenie świadczeń alimentacyjnych od TKF. W 2002 r. przed polskim sądem wszczęto nowe postępowania w sprawach alimentacyjnych, które doprowadziły do wydania w dniu 14 lutego 2003 r.  nowych orzeczeń, zmieniających orzeczenie z 1999 r. TKF i AKF rozwiedli się w 2004 r. W sierpniu 2006 r. TKF przybył do Irlandii Północnej, gdzie do tej pory mieszka.

Postanowieniami z dnia 24 października 2013 r. i z dnia 15 sierpnia 2014 r. sekretarz Magistrates’ Court for the Petty Sessions District of Belfast and Newtownabbey (sądu pierwszej instancji dla okręgu Belfastu i Newtownabbey, Zjednoczone Królestwo) zarejestrował oba orzeczenia w sprawach alimentacyjnych wydane przez polski sąd w dniu 14 lutego 2003 r. i stwierdził ich wykonalność. Postanowienia o dokonaniu rejestracji zostały wydane na podstawie art. 75 rozporządzenia nr 4/2009. W postanowieniach tych stwierdzono również, że zarejestrowane orzeczenia są wykonalne w rozumieniu sekcji 2 rozdziału IV tego rozporządzenia.

TKF zaskarżył postanowienia o dokonaniu rejestracji do High Court of Justice in Northern Ireland, Queen’s Bench Division (wysokiego sądu sprawiedliwości Irlandii Północnej, wydział Queen’s Bench, Zjednoczone Królestwo). Podniósł on, że ponieważ Rzeczpospolita Polska nie była państwem członkowskim w chwili wydawania wspomnianych orzeczeń w sprawach alimentacyjnych, sekcja 2 rozdziału IV rozporządzenia nr 4/2009 nie miała zastosowania do jego sprawy. Ponadto TKF podniósł, że art. 23 i 26 tego rozporządzenia nie mają zastosowania do wspomnianych orzeczeń i że w każdym razie orzeczenia te nie były zgodne z art. 24 owego rozporządzenia, ponieważ nie istniał żaden dowód na to, że TKF wiedział o postępowaniach prowadzących do wydania tych orzeczeń, ani na to, że stawił się na rozprawie lub był na niej reprezentowany.

Powództwo TKF zostało oddalone. Sąd uznał, że rozporządzenie nr 4/2009 nie zawiera przepisu ograniczającego jego zakres stosowania w czasie wyłącznie do orzeczeń w sprawach alimentacyjnych, które zostały wydane przez sąd państwa członkowskiego po dniu jego przystąpienia do Unii. Ponadto w opinii tego sądu, nawet jeśli art. 75 ust. 2 rozporządzenia nr 4/2009 nie znajduje zastosowania do rozpoznawanej sytuacji, to zważywszy na fakt, że Rzeczpospolita Polska jest sygnatariuszem protokołu haskiego, zastosowanie do niej ma, na mocy art. 75 ust. 3 tego rozporządzenia, jego rozdział VII. Sąd ten orzekł zatem, że orzeczenia polskiego sądu zostały, zgodnie z tym rozdziałem, prawidłowo zarejestrowane i wykonane.

TKF wniósł apelację od tego wyroku do sądu pytającego, który powziął wątpliwości co do możliwości zastosowania rozporządzenia nr 4/2009 do orzeczeń w przedmiocie zobowiązań alimentacyjnych, które zostały wydane w Polsce przed przystąpieniem tego państwa członkowskiego do Unii, a także co do właściwości Magistrates’ Court for the Petty Sessions District of Belfast and Newtownabbey w zakresie rejestracji wspomnianych orzeczeń na podstawie art. 75 tego rozporządzenia.  W tych okolicznościach Court of Appeal in Northern Ireland postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi.

• Łączne brzmienie art. 75 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 4/2009 oraz art. 2 ust. 1 pkt1 zdanie pierwsze tego rozporządzenia nie pozwala samo w sobie na uznanie, że orzeczenie w rozumieniu pierwszego z tych przepisów musi zostać wydane przez sąd państwa, które w chwili wydania tego orzeczenia było już członkiem Unii. O ile bowiem z brzmienia tych przepisów wynika, że konieczne jest, aby w chwili, w której przeprowadzane jest uznanie lub wykonanie orzeczenia, można było stwierdzić, że takie orzeczenie pochodzi od państwa mającego w takiej chwili status państwa członkowskiego Unii, o tyle wspomniane brzmienie nie przesądza, że taki status musi koniecznie mu przysługiwać w chwili wydania danego orzeczenia. (nb. 43)
• Z motywu 44 rozporządzenia nr 4/2009 wynika, że przepisy przejściowe zawarte w art. 75 tego rozporządzenia mają na celu zapewnienie przejścia od systemu przewidzianego w rozporządzeniu nr 44/2001 w zakresie zobowiązań alimentacyjnych do systemu przewidzianego w rozporządzeniu nr 4/2009, umożliwiając w ten sposób uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych wydanych pod rządami rozporządzenia nr 44/2001. (nb. 45)
• Orzeczenia w przedmiocie zobowiązań alimentacyjnych, wydane przez sąd państwa, które w dniu wydania tych orzeczeń nie było jeszcze członkiem Unii i w którym rozporządzenie nr 44/2001 nie weszło jeszcze w życie, nie są objęte zakresem stosowania tego rozporządzenia. Ponieważ orzeczenia wydane w państwach, które nie były członkami Unii, nie są objęte zakresem stosowania rozporządzenia nr 44/2001, nie należy rozciągać na nie korzyści wynikających z przepisów przejściowych zwartych w art. 75 rozporządzenia nr 4/2009, mających na celu zapewnienie uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych wydanych pod rządami tego pierwszego rozporządzenia. (nb. 50, 53)
• Orzeczenia w przedmiocie zobowiązań alimentacyjnych wydane w jednym państwie przed jego przystąpieniem do Unii i przed datą rozpoczęcia stosowania rozporządzenia nr 4/2009, nie mogą być uznawane i wykonywane po przystąpieniu tego państwa do Unii w innym państwie członkowskim na podstawie art. 75 ust. 3 tego rozporządzenia. (nb. 72)
• Wniosek o udzielenie pomocy skierowany do organów centralnych na podstawie przepisów zawartych w rozdziale VII rozporządzenia nr 4/2009 stanowi prawo, a nie obowiązek. Wniosek taki ma w związku z tym charakter fakultatywny i może być wykorzystywany wyłącznie, jeżeli wierzyciel alimentacyjny pragnie z niego skorzystać, na przykład w celu przezwyciężenia pewnych szczególnych trudności, takich jak ustalenie miejsca pobytu dłużnika alimentacyjnego. (nb. 73)
• Przyznanie, że uznanie i wykonanie orzeczenia wydanego przez sąd danego państwa przed jego przystąpieniem do Unii może zależeć od skorzystania bądź nie z różnych przysługujących wierzycielowi w ramach rozdziału VII rozporządzenia nr 4/2009 środków w celu wykonania orzeczenia w przedmiocie zobowiązań alimentacyjnych, prowadziłoby do dyskryminacji między wierzycielami, którzy zdecydują się przedstawić swój wniosek za pośrednictwem organów centralnych, a wierzycielami, którzy decydują się zwrócić bezpośrednio do właściwych organów. (nb. 74)

Gerarda Hogana

https://curia.europa.eu/orzg_C-729/19…

Rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz.U. 2009, L 7, s. 1; sprostowania: Dz.U. 2011, L 131, s. 26; Dz.U. 2013, L 8, s. 19).

https://eur-lex.europa.eu/rozporządzenie nr 4/2009…

Art. 1 ust. 2

Art. 2 ust. 1

Art. 23 ust. 1

Art. 24

Art. 26

Art. 51 ust. 1

Art. 55

Art. 56 ust. 1 i 2

Art. 75

Art. 76

Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1)

https://eur-lex.europa.eu/rozporządzenie nr 44/2001…

Art. 66

Decyzja 2009/451/WE: Decyzja Komisji z dnia 8 czerwca 2009 r. dotycząca zamiaru przyjęcia przez Zjednoczone Królestwo rozporządzenia Rady (WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (notyfikowana jako dokument nr C(2009) 4427)

https://eur-lex.europa.eu/decyzja 2009/451…

Zgodnie z art. 2 rozporządzenie nr 4/2009 weszło w życie w Zjednoczonym Królestwie w dniu 1 lipca 2009 r.

Decyzja 2009/941/WE: Decyzja Rady z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie zawarcia przez Wspólnotę Europejską Protokołu haskiego z dnia 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych (Dz.U. 2009, L 331, s. 17)

https://eur-lex.europa.eu/decyzja 2009/941…

Zgodnie z art. 4 ust. 1 postanowienia tego protokołu stosuje się w Unii tymczasowo od dnia 18 czerwca 2011 r.

Prawo Zjednoczonego Królestwa:

Rozporządzenie nr 4/2009 zostało wdrożone w Zjednoczonym Królestwie (w tym w Irlandii Północnej) na mocy Civil Jurisdiction and Judgments (Maintenance) Regulations (SI 2011/1484) [rozporządzenia nr 1484 z 2011 r. w sprawie jurysdykcji i orzeczeń w sprawach cywilnych (zobowiązania alimentacyjne)]

Art. 4 ust. 1A rozporządzenia z 1986 r. o sądach pokoju (ustawa z 1982 r. o jurysdykcji i orzeczeniach w sprawach cywilnych w Irlandii Północnej) stanowi:

W przypadku otrzymania, na podstawie art. 26 rozporządzenia nr 4/2009, wniosku o zarejestrowanie orzeczenia w przedmiocie świadczeń alimentacyjnych w celu jego wykonania, wydanego w państwie, do którego odnosi się to rozporządzenie, innym niż Zjednoczone Królestwo, sekretarz Magistrates’ Court for the Petty Sessions (sądu pierwszej instancji) rejestruje – z zastrzeżeniem art. 24 owego rozporządzenia oraz ust. 3 i 4 niniejszego artykułu – w tym sądzie orzeczenie w formie protokołu lub wzmianki, które wpisuje do repertorium orzeczeń i podpisuje.

https://curia.europa.eu/C-729/19…