TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ

Gavanozov
C-324/17

WYROK TSUE
z dnia 24-10-2019 r.
EU:C:2019:892
przedmiot:

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (art. 267 TFUE) dotyczący wykładni art. 1 ust. 4, art. 6 ust. 1 lit. a) i art. 14 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/41/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie europejskiego nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych (dalej: „dyrektywa 2014/41”), złożony przez Spetsializiran nakazatelen sad (Wyspecjalizowany sąd kary, Bułgaria)

rostrzygnięcie:

Czy art. 5 ust. 1 dyrektywy 2014/41 w związku z częścią J formularza, o którym mowa w załączniku A do tej dyrektywy, należy interpretować w ten sposób, że organ sądowy państwa członkowskiego, wydając europejski nakaz dochodzeniowy, powinien umieścić w tej części opis środków odwoławczych przewidzianych w stosownym przypadku w jego państwie członkowskim, przysługujących przeciwko wydaniu takiego nakazu?

Artykuł 5 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/41/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie europejskiego nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych w związku z częścią J formularza, o którym mowa w załączniku A do tej dyrektywy, należy interpretować w ten sposób, że organ sądowy państwa członkowskiego, wydając europejski nakaz dochodzeniowy, nie powinien umieszczać w tej części opisu środków odwoławczych przewidzianych, w stosownym przypadku, w jego państwie członkowskim, które przysługują przeciwko wydaniu takiego nakazu.

stan faktyczny:

Przed sądem pytającym toczy się postępowaniu, w którym Ivan Gavanozov oskarżony jest o udział w organizacji przestępczej utworzonej w celu popełniania przestępstw podatkowych. Zdaniem organów ścigania w swej działalności przestępczej współpracował on ze spółką z siedzibą w Republice Czeskiej, którą reprezentował Y. W tym kontekście Wyspecjalizowany sąd karny zdecydował się w dniu 11 maja 2017 r. na wydanie europejskiego nakazu dochodzeniowego (dalej: „END”), mającego na celu przeprowadzenie przez organy czeskie przeszukania i zajęcia zarówno w pomieszczeniach czeskiej spółki, jak i w miejscu zamieszkania Y, oraz przesłuchanie Y w charakterze świadka za pomocą wideokonferencji.

W związku jednak z wydaniem END sąd pytający napotkał trudności przy wypełnianiu części J formularza zawartego w załączniku A do dyrektywy 2014/41. Część ta dotyczy środków odwoławczych. Prawo bułgarskie nie przewiduje żadnego środka odwoławczego od decyzji nakazujących przeprowadzenie przeszukania, zajęcia lub przesłuchania świadków. Zdaniem sądu, państwa członkowskie są jednak zobowiązane do ustanowienia takich środków odwoławczych na mocy art. 14 dyrektywy 2014/41. Co więcej prawo bułgarskie nie przewiduje możliwości pociągnięcia państwa do odpowiedzialności w razie powstania szkody w wyniku orzeczeń sądowych nakazujących takie środki, jeżeli nie dotyczą one bezpośrednio oskarżonego.

Wobec powyższego bułgarski sąd zdecydował się na zadania Trybunałowi trzech pytań prejudycjalnych, które ten postanowił rozpatrzeć łącznie.

główne tezy:
  • W ramach ustanowionej w art. 267 TFUE procedury współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem do tego ostatniego należy udzielenie sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi, która umożliwi mu rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu. Mając to na uwadze, Trybunał powinien w razie potrzeby przeformułować przedłożone mu pytania. (23)
  • Użycie sformułowania „proszę podać bardziej szczegółowe informacje” w związku z opisem środków odwoławczych, który powinien w takiej sytuacji znajdować się w pkt. 1 części J formularza, o którym mowa w załączniku A do dyrektywy 2014/41, świadczy o tym, że prawodawca Unii chciał zapewnić, aby organ wykonujący został poinformowany o środkach odwoławczych wniesionych od END, który został mu przekazany, a nie, bardziej ogólnie, o środkach odwoławczych przewidzianych w stosownym przypadku w wydającym państwie członkowskim, przysługujących przeciwko wydaniu END. (26-29)
  • Wprowadzenie formularza takiego jak formularz przewidziany w załączniku A do dyrektywy 2014/41, który organ sądowy państwa członkowskiego, zamierzający wydać END, powinien wypełnić, wskazując konkretnie niezbędne informacje, ma na celu podanie do wiadomości organu wykonującego formalne informacje minimalne, niezbędne do umożliwienia mu wydania decyzji w sprawie uznania lub wykonania danego END, oraz, w stosownym przypadku, przeprowadzenia wnioskowanego środka dochodzeniowego w terminie określonym w art. 12 tej dyrektywy. (36)
opinia rzecznika generalnego:
powiązane sprawy:

  • Wyrok z dnia 6 grudnia 2018 r., IK, C-551/18 PPU, EU:C:2018:991
  • Wyrok z dnia 12 września 2019 r., A i in., C-347/17, EU:C:2019:720

akty prawne:

Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/41/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie europejskiego nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych (Dz.U. 2014, L 130, s. 1)

(https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa2014/41…)

Art. 1 ust. 4

Niniejsza dyrektywa nie ma wpływu na obowiązek poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawnych zapisanych w art. 6 TUE, w tym prawa do obrony osób objętych postępowaniem karnym, ani nie wpływa na obowiązki ciążące w tym względzie na organach wymiaru sprawiedliwości.

Art. 6 ust. 1

Organ wydający może wydać END jedynie wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:

a) wydanie END jest konieczne i proporcjonalne do celów postępowania, o którym mowa w art. 4, przy uwzględnieniu praw przysługujących podejrzanemu lub oskarżonemu; oraz

b) w podobnej sprawie krajowej zarządzenie przeprowadzenia czynności dochodzeniowej(-ych) wskazanej(-ych) w END jest dopuszczalne na tych samych warunkach.

Art. 14

1. Państwa członkowskie zapewniają, by w odniesieniu do czynności dochodzeniowych wskazanych w END przysługiwały środki odwoławcze równoważne środkom, które przysługiwałyby w podobnej sprawie krajowej.

2. Merytoryczne podstawy wydania END można kwestionować wyłącznie w drodze zarzutu w państwie wydającym, bez uszczerbku dla gwarancji dotyczących praw podstawowych w państwie wykonującym.

3. O ile nie podważy to poufności dochodzenia zgodnie z art. 19 ust. 1, organ wydający i organ wykonujący przedsiębiorą stosowne środki, by zapewnić przekazanie informacji o przewidzianych w prawie krajowym możliwościach skorzystania ze środków odwoławczych, gdy zaistnieje możliwość ich zastosowania, i w odpowiednim czasie, by umożliwić ich skuteczne wykonanie.

4. Państwa członkowskie zapewniają, by terminy na skorzystanie ze środka odwoławczego były takie same jak terminy obowiązujące w podobnych sprawach krajowych i by były stosowane w sposób gwarantujący możliwość skutecznego skorzystania z tych środków odwoławczych przez osoby, których to dotyczy.

5. Organ wydający i organ wykonujący informują się nawzajem o środkach odwoławczych, z których skorzystano przeciw wydaniu, uznaniu lub wykonaniu END.

6. Wniesienie środka odwoławczego nie wstrzymuje wykonania czynności dochodzeniowej, chyba że taki skutek przewidziano w odniesieniu do podobnych spraw krajowych.

7. Państwo wydające uwzględnia skuteczne zakwestionowanie na drodze prawnej uznania lub wykonania END zgodnie z prawem krajowym. Bez uszczerbku dla krajowych przepisów proceduralnych państwa członkowskie zapewniają, by w postępowaniu karnym w państwie wydającym przy ocenie materiału dowodowego uzyskanego za pomocą END przestrzegane było prawo do obrony i do rzetelnego postępowania.

Art. 36 ust. 1

Do dnia 22 maja 2017 r. państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki, by spełnić wymogi niniejszej dyrektywy.

Część J formularza znajdującego się w załączniku A do dyrektywy, zatytułowana „Środki odwoławcze”

1. Proszę wskazać, czy przeciwko wydaniu END wnoszono już środek odwoławczy, a jeżeli tak, proszę podać bardziej szczegółowe informacje (opis środka odwoławczego, w tym kroki, które należy podjąć, i terminy, których należy przestrzegać):

[…]

2. Organ w państwie wydającym, który może dostarczyć dalszych informacji o procedurach korzystania ze środków odwoławczych w państwie wydającym oraz o dostępności pomocy prawnej i tłumaczeń ustnych i pisemnych:

Nazwa: […]

Osoba kontaktowa (jeśli dotyczy): […]

Adres: […]

Numer telefonu: (nr kierunkowy kraju) (numer kierunkowy miejscowości) […]

Numer faksu: (numer kierunkowy kraju) (numer kierunkowy miejscowości) […]

Adres poczty elektronicznej: […].

słowa kluczowe:

END; europejski nakaz dochodzeniowy; postępowanie karne; środki odwoławcze; grupa przestępcza; pomoc prawna; pytanie prejudycjalne

autor omówienia:

Aleksander Leszczyński

Refleksje o konsekwencjach:

W związku z tym, że w części J formularza, o którym mowa w załączniku A do dyrektywy 2014/41 powinien znaleźć się tylko opis środków odwoławczych, które zostały już wniesione od wydanego END, nie zaś opis środków odwoławczych, które w stosownym przypadku istnieją w państwie wydającym END Trybunał nie zajął się, jak się wydaje, najciekawszą kwestią, czyli wykładnią art. 14 dyrektywy 2014/41, mającą na celu odpowiedź na pytanie, czy przepis ten stoi na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które nie przewiduje żadnego środka odwoławczego, pozwalającego na zakwestionowanie materialnoprawnych podstaw wydania END, którego celem jest przeprowadzenie przeszukania, zajęcia określonych przedmiotów lub przesłuchania świadka.