Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczący wykładni art. 9 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 97/7/WE z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość (dalej: “dyrektywa 97/7”), art. 27 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/44/WE oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (dalej: “dyrektywa 2011/83”) oraz art. 5 ust. 5 i pkt 29 załącznika I do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/29/WE z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (Dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych) (dalej: “dyrektywa 2005/29”), złożony przez Hoge Raad der Nederlanden (Sąd Najwyższy Niderlandów).

Czy art. 9 dyrektywy 97/7 i art. 27 dyrektywy 2011/83 w związku z art. 5 ust. 5 i pkt 29 załącznika I do dyrektywy 2005/29 regulują kwestię zawierania umów, a w szczególności czy należy je interpretować w ten sposób, że umowa może być uznana za zawartą między przedsiębiorstwem dostarczającym wodę pitną a konsumentem w sytuacji braku wyraźnej zgody tego ostatniego?

Artykuł 9 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 97/7/WE z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość, art. 27 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/44/WE oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 97/7/WE w związku z art. 5 ust. 5 i pkt 29 załącznika I do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/29/WE z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady nie regulują kwestii zawierania umów. Do sądu pytającego należy zatem dokonanie zgodnie z przepisami krajowymi oceny, czy umowa może zostać uznana za zawartą pomiędzy przedsiębiorstwem dostarczającym wodę pitną a konsumentem w sytuacji braku wyraźnej zgody tego ostatniego.

Czy pojęcie „dostawy niezamówionej” w rozumieniu pkt 29 załącznika I do dyrektywy 2005/29 należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono praktykę handlową polegającą na utrzymywaniu przyłączenia do publicznej sieci dystrybucyjnej wody pitnej na etapie, gdy konsument wprowadza się do uprzednio zamieszkanego mieszkania w sytuacji, gdy nie wystąpił on z odnośnym wnioskiem. Czy art. 9 dyrektywy 97/7 i art. 27 dyrektywy 2011/83 w związku z art. 5 ust. 5 i pkt 29 załącznika I do dyrektywy 2005/29 regulują kwestię zawierania umów, a w szczególności czy należy je interpretować w ten sposób, że umowa może być uznana za zawartą między przedsiębiorstwem dostarczającym wodę pitną a konsumentem w sytuacji braku wyraźnej zgody tego ostatniego?

Pojęcie „dostawy niezamówionej” w rozumieniu pkt 29 załącznika I do dyrektywy 2005/29 należy interpretować w ten sposób, że – z zastrzeżeniem weryfikacji, jakich powinien dokonać sąd pytający – nie obejmuje ono praktyki handlowej przedsiębiorstwa dostarczającego wodę pitną, polegającej na utrzymywaniu przyłączenia do publicznej sieci dystrybucyjnej wody pitnej na etapie, gdy konsument wprowadza się do uprzednio zamieszkanego mieszkania, w sytuacji gdy konsument ten nie ma możliwości dokonania wyboru dostawcy owej usługi, dostawca usługi fakturuje opłaty mające pokryć poniesione koszty, przejrzyste, niedyskryminacyjne i proporcjonalne do zużycia wody, a ów konsument wie, że mieszkanie jest przyłączone do publicznej sieci dystrybucji wody pitnej i że dostawa wody jest odpłatna.

Stichting Waternet jest przedsiębiorstwem dostarczającym wodę pitną, odpowiedzialnym na zasadzie wyłączności za dostawy wody pitnej w gminie Amsterdam (Niderlandy), w której położone jest mieszkanie zamieszkiwane przez MG od września 2012 r. MG nie poinformował Stichting Waternet o swojej przeprowadzce i fakcie zamieszkania jako nowy lokator w owym mieszkaniu. Poprzedni lokator nie zgłosił z kolei swojej wyprowadzki i kontynuował opłacanie faktur za dostawę wody do owego mieszkania do dnia 1 stycznia 2014 r.

W dniu 12 listopada 2014 r. Stichting Waternet wystosował do MG tzw. list powitalny i począwszy od dnia 18 listopada 2014 r. wysyłało mu faktury za dostawę wody pitnej za okres od dnia 1 stycznia 2014 r.

MG nie opłacił żadnej faktury za okres od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 18 listopada 2016 r., Stichting Waternet wytoczył zatem przed Kantonrechter (sądem pierwszej instancji w składzie jednoosobowym, Niderlandy) powództwo przeciwko MG, żądając zasądzenia od niego zapłaty kwoty 283,79 EUR oraz odsetek ustawowych i kosztów, a także, tytułem żądania ewentualnego, wydania pozwolenia na odcięcie tego mieszkania od wody. Sąd oddalił żądanie zapłaty wniesione przez Stichting Waternet, uznając, że dostawa wody pitnej stanowi „dostawę niezamówioną” w rozumieniu art. 7:7 ust. 2 Burgerlijk Wetboek (kodeks cywilny, dalej jako „BW”) w brzmieniu mającym zastosowanie od dnia 13 czerwca 2014 r.  Z przepisu tego wynika bowiem, że po stronie osoby fizycznej, która działa w celach niezwiązanych z jej działalnością handlową lub zawodową, nie powstaje żadne zobowiązanie do zapłaty w przypadku niezamówionego dostarczania m.in. wody. W takim przypadku niezamówionej dostawy lub niezamówionego świadczenia brak odpowiedzi ze strony osoby fizycznej nieprowadzącej działalności zawodowej lub handlowej nie jest równoznaczny z akceptacją. W przypadku gdy taki towar został jednak wysłany, stosuje się odpowiednio art. 7:7 ust. 1 BW w brzmieniu mającym zastosowanie od dnia 13 czerwca 2014 r., dotyczący prawa do nieodpłatnego przechowywania mienia. Ten ostatni przepis stosuje się niezależnie od tego, czy nadawca jest reprezentowany przez przedstawiciela. Sąd uwzględnił natomiast żądanie ewentualne, pod warunkiem że MG nie zadeklaruje wyraźnie w ciągu 14 dni od doręczenia mu orzeczenia zamiaru otrzymywania zaopatrzenia w wodę.

MG zawarł umowę o dostawę wody ze Stichting Waternet w dniu 18 listopada 2016 r.

Stichting Waternet wniósł apelację od wyroku Kantonrechter do Gerechtshof Amsterdam (sądu apelacyjnego w Amsterdamie, Niderlandy), który oddalił ją ze względu na to, że w okresie od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 18 listopada 2016 r. stron postępowania głównego nie łączyła umowa o dostawę wody. Zdaniem sądu dostawa wody w tym okresie stanowiła „dostawę niezamówioną” w rozumieniu art. 7:7 ust. 2 BW w brzmieniu mającym zastosowanie od dnia 13 czerwca 2014 r.. Sąd II instancji uznał także, iż fakt, że MG konsumował wodę, nie może w tym wypadku prowadzić do innego wniosku.

Stichting Waternet wniósł skargę kasacyjną od tego wyroku do sądu pytającego, Hoge Raad der Nederlanden (Sądu Najwyższego Niderlandów). Sąd ten, zastanawiając się nad możliwością uznania, że praktyka handlowa Stichting Waternet nie stanowi „niezamówionej dostawy” wody pitnej, zakazanej przez art. 5 ust. 5 i pkt 29 załącznika I do dyrektywy 2005/29, a także przez art. 9 dyrektywy 97/7 i art. 29 dyrektywy 2011/83, postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi.

• Dyrektywa 97/7 ma na celu ochronę konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość, a wszczególności określenie zakresu obowiązków ciążących na przedsiębiorcach w kontekście informacji, które mają zostać podane do wiadomości konsumentom, oraz praw konsumenta do odstąpienia od umowy. Dyrektywa ta nie obejmuje natomiast przepisów dotyczących zawierania umów na odległość. (nb. 40)
• Wobec braku harmonizacji na szczeblu Unii ogólnych aspektów prawa zobowiązań umownych, zawieranie i ważność umów są regulowane przez prawo krajowe. Do sądu pytającego należy zatem ustalenie w świetle prawa krajowego, czy umowa może zostać uznana za zawartą pomiędzy przedsiębiorstwem dostarczającym wodę pitną a konsumentem w sytuacji braku wyraźnej zgody tego ostatniego. (nb. 45)
• Art. 1 dyrektywy 2005/29 w związku z jej motywem 23 stanowi w szczególności, że celem owej dyrektywy jest przyczynienie się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego i osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do nieuczciwych praktyk handlowych szkodzących interesom gospodarczym konsumentów. W konsekwencji ustawodawstwo krajowe jest objęte zakresem stosowania tej dyrektywy tylko wtedy, gdy realizuje cele związane z ochroną konsumentów. (nb. 50-51)
• W przypadku, gdy cele przepisów krajowych rozpatrywanych w postępowaniu głównym nie wynikają jasno z postanowienia sądu pytającego ani z akt sprawy, do sądu tego należy zbadanie, czy praktyka podmiotu wynika z zastosowania przepisów krajowych, które realizują cele związane z ochroną interesów gospodarczych konsumentów i jest w związku z tym objęta zakresem stosowania dyrektywy 2005/29, czy też przeciwnie, ma ona na celu ochronę wyłącznie innych interesów publicznych, takich jak zdrowie publiczne. Jedynie przy założeniu, że zdaniem sądu pytającego praktyka podmiotu byłaby objęta zakresem stosowania dyrektywy 2005/29, musiałby on sprawdzić, czy praktyka ta stanowi „dostawę niezamówioną”. (nb. 52)
• „Dostawę niezamówioną” stanowi w szczególności zachowanie przedsiębiorcy polegające na żądaniu od konsumenta zapłaty za produkt lub usługę, które zostały dostarczone temu konsumentowi, przy czym konsument ten ich nie zamówił. (nb. 54)
• Art. 8 dyrektywy 2005/29 definiuje pojęcie „agresywnych praktyk handlowych” w szczególności jako: w znaczny sposób ograniczające lub mogące ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu. Z powyższego wynika, że zamówienie danej usługi musi polegać na wolnym wyborze ze strony konsumenta. Zakłada to w szczególności, że informacje przekazane przez przedsiębiorcę konsumentowi muszą być jasne i adekwatne. (nb. 55)
• Cena, która stanowi co do zasady element decydujący z punktu widzenia konsumenta przy podejmowaniu przez niego decyzji handlowej, powinna zostać uznana za informację konieczną dla umożliwienia konsumentowi podjęcia świadomej decyzji. (nb. 56)

brak

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 97/7/WE z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość (Dz.U. 1997, L 144, s. 19)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 97/7…

Art. 9

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. 2011, L 304, s. 64)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 2011/83…

Art. 3 ust. 5

Art. 27

Art. 31

Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniająca dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych) (Dz.U. 2005, L 149, s. 22)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 2005/29…

Art. 3

Art. 5 ust. 1 i 5

Art. 8

Art. 9

Punkt 29 załącznika I zatytułowanego „Praktyki handlowe uznawane za nieuczciwe w każdych okolicznościach”, znajdujący się w części zatytułowanej „Agresywne praktyki handlowe”:
Żądanie natychmiastowej lub odroczonej zapłaty za produkty bądź zwrotu lub przechowania produktów, które zostały dostarczone przez przedsiębiorcę, ale nie zostały zamówione przez konsumenta (dostawa niezamówiona), z wyjątkiem sytuacji, gdy produkt jest produktem zastępczym dostarczonym zgodnie z art. 7 ust. 3 dyrektywy 97/7.

Prawo niderlandzkie:

Burgerlijk Wetboek (kodeks cywilny)

Art. 7:7 ust. 2 w brzmieniu mającym zastosowanie od dnia 13 czerwca 2014 r.

Ustawa ustanawiająca nowe przepisy dotyczące produkcji i dystrybucji wody pitnej oraz zaopatrzenia ludności w wodę pitną z dnia 18 lipca 2009 r. (w tekście jako „ustawa o wodzie pitnej”)

Art. 3

Art. 5

Art. 8 ust. 1-3

Art. 9

Art. 11

Art. 12

Art. 13

Rozporządzenie sekretarza stanu ds. infrastruktury i środowiska z dnia 17 kwietnia 2012 r. nr IENM/BSK-2012/14677 ustanawiające zasady dotyczące odłączania drobnych odbiorców wody pitnej (rozporządzenie w sprawie polityki odłączania drobnych odbiorców wody pitnej)

Art. 2

Art. 3

Art. 4

Zarządzenie w sprawie przepisów dotyczących produkcji i dystrybucji wody pitnej oraz zaopatrzenia ludności w wodę pitną (zwane dalej „zarządzeniem w sprawie wody pitnej”) z dnia 23 maja 2011 r., przyjęte na podstawie ustawy o wodzie pitnej, oraz rozporządzenia sekretarza stanu ds. infrastruktury i środowiska z dnia 14 czerwca 2011 r. nr BJZ2011046947 ustanawiające szczegółowe zasady dotyczące niektórych aspektów zaopatrzenia w wodę pitną, ciepłą wodę użytkową oraz wodę dla gospodarstw domowych z dnia 14 czerwca 2011 r. zawiera szczegółowe przepisy regulujące sposób kalkulowania kosztów oraz precyzuje, jakie koszty mogą zostać odzwierciedlone w cenie i w jaki sposób. Właściwy minister czuwa nad przestrzeganiem tych przepisów. Przedsiębiorstwo dostarczające wodę pitną publikuje corocznie cennik dostawy wody w następnym roku kalendarzowym i określa jednocześnie sposób, w jaki ceny te są obliczane na podstawie kosztów.

http://curia.europa.eu/C-922/19…