TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ

Szpital Kliniczny im. dra J. Babińskiego – SPZOZ w Krakowie
C-16/19

WYROK WIELKIEJ IZBY TSUE
z dnia 26-01-2021 r.
EU:C:2021:64
przedmiot:

Wykładnia art. 2 dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (dalej: „dyrektywa 2000/78”) – wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym przedstawiony przez Sąd Okręgowy w Krakowie

rostrzygnięcie:

Czy art. 2 dyrektywy 2000/78 powinien być rozumiany w ten sposób, że jedną z form naruszenia zasady równego traktowania stanowi różnicowanie sytuacji poszczególnych osób należących do grupy wyróżnionej z uwagi na cechę chronioną (niepełnosprawność), jeśli dokonane przez pracodawcę zróżnicowanie wewnątrz grupy następuje w oparciu o pozornie neutralne kryterium, a kryterium to nie może być obiektywnie uzasadnione zgodnym z prawem celem, a środki podjęte do tego celu nie są właściwe i konieczne?

Wykładni art. 2 dyrektywy 2000/78/WE należy dokonywać w ten sposób, że:

– praktyka pracodawcy polegająca na wypłacie dodatku do wynagrodzenia pracownikom niepełnosprawnym, którzy przedłożyli orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność po wybranej przez tego pracodawcę dacie i nieuwzględniająca pracowników niepełnosprawnych, którzy przedłożyli takie orzeczenie przed tą datą, może stanowić bezpośrednią dyskryminację, jeżeli okaże się, że praktyka ta jest oparta na kryterium nierozerwalnie związanym z niepełnosprawnością, ponieważ jest ona w stanie definitywnie uniemożliwić spełnienie tego warunku czasowego wyraźnie określonej grupie pracowników, składającej się ze wszystkich pracowników niepełnosprawnych, o których niepełnosprawności pracodawca musiał wiedzieć w momencie wprowadzania tej praktyki;

– wspomniana praktyka, jakkolwiek pozornie neutralna, może stanowić dyskryminację pośrednio ze względu na niepełnosprawność, jeżeli okaże się, że prowadzi do postawienia w szczególnej niekorzystnej sytuacji pracowników niepełnosprawnych w zależności od rodzaju ich niepełnosprawności, w szczególności jej widocznego charakteru czy też powodowanej przez nią konieczności wprowadzenia racjonalnych usprawnień warunków pracy, w sytuacji gdy praktyka taka nie jest obiektywnie uzasadniona zasługującym na ochronę celem, a środki mające służyć osiągnięciu tego celu nie są właściwe i konieczne.

stan faktyczny:

Skarżąca VL była zatrudniona przez szpital na stanowisku psychologa, ostatnio w okresie od dnia 3 października 2011 r. do dnia 30 września 2016 r. W dniu 8 grudnia 2011 r. uzyskała orzeczenie potwierdzające trwałą niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym, które przekazała pracodawcy w dniu 21 grudnia 2011 r. W drugiej połowie 2013 r. dyrektor szpitala po spotkaniu z personelem podjął decyzję o przyznaniu miesięcznego dodatku do wynagrodzenia w wysokości 250 PLN tym pracownikom, którzy przedłożą mu po tym spotkaniu orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność. Celem takiego działania było obniżenie wysokości składek szpitala, którego dotyczy sprawa w postępowaniu głównym na rzecz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (dalej „PFRON”).

 

Na podstawie tej decyzji dodatek do wynagrodzenia został przyznany indywidualnie 13 pracownikom, którzy przedłożyli orzeczenia potwierdzające niepełnosprawność po wspomnianym spotkaniu. Pracownicy, którzy przekazali pracodawcy orzeczenia potwierdzające niepełnosprawność przed tym spotkaniem, w tym VL, nie skorzystali z tego dodatku. VL wytoczyła przeciwko pracodawcy przed sądem rejonowym powództwo, w którym twierdziła, że była ofiarą dyskryminacji w zakresie warunków wynagradzania. Ponieważ sąd ten oddalił powództwo, VL wniosła apelację do sądu pytającego.

 

VL podniosła, że pracodawca przyznał dodatek do wynagrodzenia grupie pracowników, którzy posiadali wspólną cechę, jaką jest niepełnosprawność, ale pod warunkiem przedłożenia przez nich orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność po dacie wybranej przez pracodawcę, co spowodowało wykluczenie z kręgu osób uprawnionych do tego dodatku do wynagrodzenia pracowników, którzy przedłożyli takie orzeczenie przed tą datą. VL uważa, że taka praktyka, mająca na celu zachęcenie niepełnosprawnych pracowników, którzy jeszcze nie przekazali orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, do uczynienia tego po to, aby obniżyć wysokość składek szpitala, którego dotyczy sprawa w postępowaniu głównym, na PFRON, jest sprzeczna z dyrektywą 2000/78, która zakazuje wszelkiej bezpośredniej lub pośredniej dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.

główne tezy:
  • Brzmienie art. 2 ust. 1 i 2 dyrektywy 2000/78 nie pozwala na stwierdzenie, że w odniesieniu do chronionej przyczyny, jaką jest niepełnosprawność przewidziany w omawianej dyrektywie zakaz dyskryminacji jest ograniczony jedynie do odmiennego traktowania osób dotkniętych niepełnosprawnością w stosunku do osób, które nie są dotknięte niepełnosprawnością. Z wyrażenia „z przyczyny” wynika natomiast, że dyskryminacja z powodu niepełnosprawności w rozumieniu dyrektywy 2000/78 może zostać stwierdzona tylko wtedy, gdy rozpatrywanego mniej przychylnego traktowania lub szczególnej niekorzystnej sytuacji doznaje się w związku z niepełnosprawnością. O ile bowiem art. 1 i art. 3 ust. 4, a także motywy 11 i 12 dyrektywy 2000/78 odnoszą się ogólnie do dyskryminacji „ze względu na” między innymi niepełnosprawność, o tyle nie zawierają one żadnych uściśleń co do osoby lub grupy osób mogących służyć za punkt odniesienia dla oceny ewentualnego istnienia takiej dyskryminacji. (nb. 29-30)
  • Gdy pracodawca traktuje pracownika mniej przychylnie niż traktuje, traktował lub traktowałby innego pracownika w porównywalnej sytuacji, a w świetle wszystkich istotnych okoliczności sprawy okazuje się, że przyczyną tego nieprzychylnego traktowania jest niepełnosprawność tego pierwszego pracownika, ponieważ traktowanie to opiera się na kryterium nierozerwalnie związanym z niepełnosprawnością, takie traktowanie jest sprzeczne z zakazem bezpośredniej dyskryminacji, ustanowionym w art. 2 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2000/78. (nb. 48)
  • W świetle celu dodatku do wynagrodzenia, który został ustanowiony po to, by obniżyć wysokość odprowadzanych do PFRON składek przez szpital poprzez zachęcanie tych z pracowników niepełnosprawnych już zatrudnionych przez szpital, którzy nie przekazali jeszcze orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, do jego przekazania, te dwie kategorie pracowników niepełnosprawnych znajdowały się w porównywalnej sytuacji. Pracownicy ci byli już zatrudnieni w szpitalu w chwili gdy szpital zdecydował się na ustanowienie takiego dodatku do wynagrodzenia, a zatem wszyscy przyczynili się do oszczędności, o które starał się ten pracodawca, niezależnie od dnia przekazania orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność. (nb. 50)
  • To głównie pracownicy z taką niepełnosprawnością, która ma widoczny charakter lub wymaga dostosowania stanowiska lub godzin pracy, byli w praktyce zobowiązani, przed datą wybraną przez szpital, którego dotyczy sprawa w postępowaniu głównym, do oficjalnego poinformowania tego szpitala o stanie zdrowia, poprzez przedłożenie orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność, podczas gdy inni pracownicy dotknięci niepełnosprawnością innego rodzaju, na przykład ze względu na to, że jest mniej dotkliwa lub nie wymaga natychmiastowych racjonalnych usprawnień zachowali wybór co do podjęcia lub zaniechania takiego działania. (nb. 57-58)
opinia rzecznika generalnego:

Giovanniego Pitruzzelli

http://curia.europa.eu/orzg_C-16/19…

powiązane sprawy:

  • Wyrok z dnia 2 czerwca 2016 r., C., C‑122/15, EU:C:2016:391
  • Wyrok z dnia 17 kwietnia 2018 r., Egenberger, C‑414/16, EU:C:2018:257
  • Wyrok z dnia 23 kwietnia 2020 r., Associazione Avvocatura per i diritti LGBTI, C‑507/18, EU:C:2020:289
  • Wyrok z dnia 17 lipca 2008 r., Coleman, C‑303/06, EU:C:2015:336
  • Wyrok z dnia 14 marca 2017 r., G4S Secure Solutions, C‑157/15, EU:C:2017:203
  • Wyrok z dnia 6 marca 2018 r., SEGRO i Horvath, C-52/16, C-113/16, EU:C:2018:157

akty prawne:

Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz.U. 2000, L 303, s. 16 – wyd. spec. w jęz. polskim: rozdz. 5, t. 4, s. 79)

https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa 2000/78…

Motywy 11 i 12

Art. 1

Art. 2 ust. 1 lit. a i b pkt. (i) i (ii) oraz ust. 5

Art. 3 ust. 1 lit. c oraz ust. 4

 

 

Prawo polskie:

Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)

https://isap.sejm.gov.pl/k.p….

Art. 113

Art. 183a

Art. 183b

 

Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776 ze zm.)

https://isap.sejm.gov.pl/Ustawa o rehabilitacji…

Art. 2a ust. 1

Art. 21

słowa kluczowe:

dyskryminacja bezpośrednia; dyskryminacja pośrednia; niepełnosprawność; wynagrodzenie; pytanie prejudycjalne

autor omówienia:

Maciej Gorazdowski

Refleksje o konsekwencjach:

Trybunał po raz kolejny wskazuje, że dyskryminacja pośrednia lub bezpośrednia mająca za przyczynę jakąś cechę człowieka lub jego status nie musi polegać na różnym traktowaniu osób posiadających taką cechę (status) w porównaniu do osób takiej cechy (statusu) nieposiadających. Traktowanie dyskryminacyjne może zachodzić również „wewnątrz” grupy wyodrębnionej ze względu na relewantną cechę.