TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ

Winterhoff i Eisenbeis
C-4/18 i C-5/18

WYROK TSUE
z dnia 16-10-2019 r.
EU:C:2019:860
przedmiot:

Dwa wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (art. 267 TFUE) dotyczący wykładni art. 2 pkt 13 i art. 3 Dyrektywy 97/67/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług (dalej: „dyrektywa 97/67”), w kontekście zwolnienia wymienionych w tych przepisach „operatorów świadczących usługę powszechną” z podatku VAT na mocy art. 132 ust. 1 lit. a) Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dalej: „dyrektywa 2006/112” lub „dyrektywa VAT”), złożone przez Bundesfinanzhof (Federalny Trybunał Finansowy, Niemcy)

rostrzygnięcie:

Czy art. 2 pkt 13 i art. 3 dyrektywy 97/67 należy interpretować w ten sposób, że operatorzy świadczący usługę doręczania listów, tacy jak będący przedmiotem postępowań głównych, którzy jako posiadacze koncesji krajowej upoważniającej ich do świadczenia tej usługi są zobowiązani, zgodnie z przepisami prawa krajowego do świadczenia usług formalnego doręczania pism organów sądowych lub administracyjnych, powinni być uznani za „operatorów świadczących usługę powszechną” w rozumieniu tych przepisów, co oznacza, że usługi te powinny być zwolnione z VAT na podstawie art. 132 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/112 jako usługi świadczone przez „publiczne służby pocztowe”?

Art. 2 pkt 13 i art. 3 Dyrektywy 97/67 należy interpretować w ten sposób, że operatorzy świadczący usługę doręczania listów, którzy jako posiadacze koncesji krajowej upoważniającej ich do świadczenia tej usługi są zobowiązani, zgodnie z przepisami prawa krajowego, do świadczenia usług formalnego doręczania pism organów sądowych lub administracyjnych, powinni być uznani za „operatorów świadczących usługę powszechną” w rozumieniu tych przepisów, co oznacza, że usługi te powinny być zwolnione z podatku VAT na podstawie art. 132 ust. 1 lit. a) Dyrektywy 2006/112 jako usługi świadczone przez „publiczne służby pocztowe”.

stan faktyczny:

Sprawa C-4/18, Winterhoff

Winterhoff został ustanowiony syndykiem w postępowaniu upadłościowym spółki DIREKTexpress Holding, świadczącej usługi pocztowe za pośrednictwem spółek zależnych rozmieszczonych na terenie całych Niemiec. Usługi te polegały na wykonywaniu zleceń na doręczanie pism zgodnie z przepisami niemieckiego prawa publicznego.

Postępowanie upadłościowe spółki, w którym M. Winterhoff został wyznaczony na syndyka rozpoczęło się, gdy wobec DIREKTexpress Holding, toczyło się postępowanie sądowe przed Finanzgericht Baden-Württemberg (sądem II instancji ds. finansowych w Badenii-Wirtembergii). Proces dotyczył skargi wniesionej przez DIREKTexpress Holding na decyzję organu podatkowego, na mocy której organ ten uznał, że dokonywane przez spółkę transakcje związane z doręczeniami powinny podlegać opodatkowaniu VAT. M. Winterhoff przystąpił do rzeczonego postępowania.

Sąd II instancji ds. finansowych oddalił skargę DIREKTexpress Holding uznając, że formalne doręczenia pism nie korzystają ze zwolnienia z podatku VAT. M. Winterhoff wniósł do sądu pytającego, skargę rewizyjną od tego orzeczenia.

W tych okolicznościach Bundesfinanzhof zawiesił postepowanie i skierował do TSUE następujące pytanie prejudycjalne: „Czy przedsiębiorca dokonujący formalnego doręczenia pism zgodnie z przepisami prawa publicznego jest »operatorem świadczącym usługi powszechne« w rozumieniu art. 2 pkt 13 dyrektywy 97/67 […] świadczącym powszechne usługi pocztowe lub wybrane powszechne usługi pocztowe, oraz czy rzeczone usługi są zwolnione z podatku na podstawie art. 132 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/112?”.

Sprawa C-5/18, Eisenbeis

Eisenbeis został ustanowiony syndykiem w postępowaniu upadłościowym spółki JUREX. Spółka ta realizowała w szczególności zlecenia w zakresie formalnego doręczania pism na terytorium Niemiec zgodnie z przepisami proceduralnymi i obowiązującymi przepisami prawa oraz odpowiednio do koncesji udzielonych w tym celu przez federalną agencję ds. sieci w Niemczech.

W 2010 r. JUREX wystąpiła do federalnego urzędu skarbowego o wydanie jej zaświadczenia dotyczącego zwolnienia z VAT w odniesieniu do tej usługi doręczania. Federalny urząd skarbowy odrzucił ten wniosek podnosząc, że rzeczona usługa nie wchodziła w zakres powszechnej usługi pocztowej.

W następstwie wniesionej przez J. Eisenbeisa skargi sąd wyższej instancji, Finanzgericht Köln (sąd ds. finansowych w Kolonii), utrzymał w mocy odmowę zwolnienia odnośnych usług z VAT z tych samych powodów, które przyjął federalny urząd skarbowy.

Eisenbeis wniósł do sądu pytającego skargę rewizyjną od tego orzeczenia. Podobnie jak w sprawie Winterhoff, Bundesfinanzhof postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z pytaniem, czy formalne doręczanie pism zgodnie z przepisami prawa publicznego stanowi pocztową usługę powszechną zgodnie z art. 3 ust. 4 Dyrektywy 97/67. W przypadku odpowiedzi twierdzącej Bundesfinanzhof zwrócił się do TSUE o udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy przedsiębiorca wykonujący te usługi jest „operatorem świadczącym usługi powszechne” w rozumieniu art. 2 pkt 13 Dyrektywy 97/67 i czy na tej podstawie rzeczone usługi korzystają ze zwolnienia z podatku VAT.

główne tezy:
  • Zwolnienia z podatku VAT przewidziane w art. 132 dyrektywy 2006/112 stanowią niezależne pojęcia prawa Unii, przez co muszą być definiowane w jednolity sposób na szczeblu Unii Europejskiej. W związku z tym, opodatkowanie określonej transakcji VAT lub jej zwolnienie z niego nie zależy od klasyfikacji tej transakcji w prawie krajowym.
  • Pojęcia użyte w celu zdefiniowania zwolnienia, określone w art. 132 dyrektywy 2006/112 muszą być interpretowane w sposób ścisły, ponieważ zwolnienie to stanowi odstępstwo od zasady ogólnej, zgodnie z którą podatkiem VAT jest objęta każda usługa świadczona odpłatnie przez podatnika. Niemniej, interpretacja tych pojęć musi spełniać dwa warunki:

1. Musi być zgodna z celami, do jakich dąży zwolnienie.

Podkreślić należy, że zwolnienia przewidziane w tym artykule mają na celu uprzywilejowanie niektórych rodzajów działalności wykonywanych w interesie publicznym, takich jak świadczenie usług przez publiczne służby. W związku z tym, zwolnienie z podatku VAT nie ma zastosowania do usług odpowiadających indywidualnym potrzebom podmiotów gospodarczych, które można oddzielić od usługi świadczonej w interesie ogólnym. Między innymi oznacza to, że nie mogą być zwolnione z podatku usługi świadczone przez publiczne służby pocztowe, których warunki zostały wynegocjowane indywidualnie.

2. Musi spełniać zasady neutralności podatkowej, na której zasadza się wspólny system podatku VAT.

  • „Publiczne służby pocztowe” w rozumieniu art. 132 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/112 należy rozumieć jako operatorów publicznych lub prywatnych, którzy zobowiążą się do świadczenia usług pocztowych odpowiadających podstawowym potrzebom społeczeństwa i w związku z tym, w praktyce, do zapewnienia całości lub części „powszechnych usług pocztowych” w danym państwie członkowskim.
  • Operatorzy, którzy zapewniają całość lub część pocztowej usługi powszechnej, są poddani szczególnemu reżimowi prawnemu obejmującemu specyficzne obowiązki. Różnica między „publicznymi służbami pocztowymi” a innymi operatorami polega nie na charakterze świadczonych usług, lecz na okoliczności, że operatorzy ci są poddani temu reżimowi.
  • Zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 97/67 świadczenie „powszechnych usług pocztowych” to ciągłe świadczenie usług pocztowych o określonej jakości we wszystkich punktach na swoich obszarach, po przystępnych cenach dla wszystkich użytkowników. Świadczenia, które co najmniej wchodzą w skład takiej usługi wymienione są w art. 3 ust. 4 i doprecyzowane w art. 2 pkt 4–6 i 9 tej dyrektywy.
  • Warunek świadczenia powszechnych usług pocztowych dla wszystkich użytkowników jest spełniony o tyle, o ile działalność podmiotów je świadczących nie ma na celu zaspokojenia ich własnych potrzeb, lecz zapewnienie prawidłowego funkcjonowania systemu sądownictwa lub systemu administracyjnego, którego są częścią. Działalność ta jest zatem prowadzona na rzecz wszystkich, których może dotyczyć doręczenie pisma zgodnie z procedurą obowiązującą w danym kraju. Ponadto, art. 2 pkt 17 dyrektywy 97/67 stanowi, że „użytkownikami” usług pocztowych są nie tylko osoby fizyczne lub prawne, które korzystają z takiej usługi jako nadawcy, ale również odbiorcy takich usług.
  • Usługa formalnego doręczania pism jest tylko jednym ze świadczeń w ramach usługi powszechnej, które powinno być zapewnione przez państwo członkowskie, które może również wyznaczyć, zgodnie z art. 4 ust. 2 dyrektywy 97/67, kilku operatorów realizujących wybrane świadczenia w ramach usługi powszechnej lub obejmujących różne części terytorium kraju.
  • Naruszenie obowiązku powiadomienia zawartego w art. 4 ust. 2 dyrektywy 97/67 nie może samo w sobie prowadzić do tego, że państwo członkowskie mogłoby według własnego uznania utrudniać stosowania zwolnienia przewidzianego w art. 132 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2006/112, w sytuacji gdy chodzi o świadczenia wchodzące w zakres powszechnej usługi pocztowej.
opinia rzecznika generalnego:

brak

powiązane sprawy:

  • Wyrok z dnia 5 marca 2019 r., Eesti Pagar, C 349/17, EU:C:2019:172
  • Wyrok z dnia 11 stycznia 2001 r., Komisja/Francja, C 76/99, EU:C:2001:12
  • Wyrok z dnia 26 maja 2005 r., Kingscrest Associates i Montecello, C 498/03, EU:C:2005:322
  • Wyrok z dnia 21 stycznia 2016 r., Les Jardins de Jouvence, C 335/14, EU:C:2016:36
  • Wyrok z dnia 14 czerwca 2007 r., Haderer, C 445/05, EU:C:2007:344
  • Wyrok z dnia 21 września 2017 r., Aviva, C 605/15, EU:C:2017:718
  • Wyrok z dnia 26 października 2017 r., The English Bridge Union, C 90/16, EU:C:2017:814
  • Wyrok z dnia 23 kwietnia 2009 r., TNT Post UK, C 357/07, EU:C:2009:248
  • Wyrok z dnia 21 kwietnia 2015 r., Komisja/Szwecja, C 114/14, EU:C:2015:249
  • Wyrok z dnia 28 czerwca 2007 r., JP Morgan Fleming Claverhouse Investment Trust i The Association of Investment Trust Companies, C 363/05, EU:C:2007:391

akty prawne:

Dyrektywa 97/67/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług (Dz.U. L 15 z 21.1.1998, str. 14 – 25)

(https://eur-lex.europa.eu/dyrektywa97/67…)

Art. 2

Do celów niniejszej dyrektywy będą stosowane następujące definicje:

1) „usługi pocztowe”: usługi obejmujące przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek pocztowych;

1a) „operator świadczący usługi pocztowe”: przedsiębiorstwo świadczące co najmniej jedną z wyżej wymienionych usług pocztowych;

[…]

4) „przyjmowanie”: czynność polegająca na wybieraniu przesyłek pocztowych przez operatora świadczącego usługi pocztowe;

5) „doręczanie”: proces od sortowania w centrum doręczeń do doręczenia przesyłek pocztowych do adresatów;

6) „przesyłka pocztowa”: przesyłka opatrzona adresem w ostatecznej formie, w której ma być przewieziona przez operatora świadczącego usługi pocztowe. Poza przesyłkami z korespondencją przesyłki takie obejmują także na przykład książki, katalogi, gazety, czasopisma i paczki pocztowe zawierające towar mający wartość handlową lub niemający takiej wartości;

[…]

9) „przesyłka polecona”: usługa polegająca na udzieleniu, na podstawie uiszczenia standardowej opłaty, gwarancji przeciw ryzyku zaginięcia, ubytku zawartości lub uszkodzenia oraz oferująca nadawcy, tam, gdzie właściwe, na żądanie, dowód nadania danej przesyłki pocztowej i/lub jej doręczenia do adresata;

[…]

13) „operator świadczący usługę powszechną”: publiczny lub prywatny operator świadczący usługi pocztowe, który świadczy powszechną usługę pocztową lub niektóre elementy tej usługi w państwie członkowskim, o tożsamości którego Komisja została powiadomiona zgodnie z art. 4;

[…]

17) „użytkownik”: jakakolwiek osoba fizyczna lub prawna korzystająca z usług pocztowych jako nadawca lub adresat;

[…]

Art. 3

1. Państwa członkowskie zapewnią, by użytkownicy korzystali z prawa do usług powszechnych obejmujących ciągłe świadczenie usług pocztowych o określonej jakości we wszystkich punktach na swoich obszarach, po przystępnych cenach dla wszystkich użytkowników.

[…]

4. Każde państwo członkowskie podejmie działania konieczne do zapewnienia, by usługi powszechne obejmowały przynajmniej następujące świadczenia:

– przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek pocztowych do dwóch kilogramów,

– przyjmowanie, sortowanie, przemieszczanie i doręczanie paczek pocztowych do 10 kilogramów,

– usługi obejmujące przesyłki polecone i przesyłki wartościowe.

[…]

7. Usługi powszechne zdefiniowane w niniejszym artykule obejmują usługi zarówno w obrocie krajowym, jak i zagranicznym.

Art. 4

1. Każde państwo członkowskie zapewnia, że świadczenie usługi powszechnej jest zagwarantowane, i powiadamia Komisję o działaniach, jakie podjęło w celu wypełnienia tego obowiązku. Komitet, o którym mowa w art. 21, jest informowany o środkach ustanowionych przez państwa członkowskie w celu zapewnienia świadczenia usługi powszechnej.

2. Państwa członkowskie mogą wyznaczyć jedno lub więcej przedsiębiorstw jako operatorów świadczących usługę powszechną, tak by zapewnić świadczenie usługi na całym terytorium kraju. Państwa członkowskie mogą wyznaczać różne przedsiębiorstwa do świadczenia różnych elementów usługi powszechnej lub do świadczenia tej usługi w różnych częściach terytorium kraju. […]

Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o tożsamości wyznaczonego(-ych) operatora(-ów) świadczącego(-ych) usługę powszechną. […].

Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.U. L 347 z 11.12.2006, s. 1)

(https://eur-lex.europa.eu/dyrektywaVAT…)

Art. 131

Zwolnienia przewidziane w rozdziałach 2–9 stosuje się bez uszczerbku dla innych przepisów [prawa Unii] i na warunkach ustalanych przez państwa członkowskie w celu zapewnienia prawidłowego i prostego stosowania tych zwolnień oraz zapobieżenia wszelkim możliwym przypadkom uchylania się od opodatkowania, unikania opodatkowania i nadużyć.

Art. 132 ust. 1:

Państwa członkowskie zwalniają następujące transakcje:

a) świadczenie usług przez pocztę państwową [publiczne służby pocztowe] i dostawa towarów z tymi usługami związana, z wyjątkiem przewozu osób i usług telekomunikacyjnych.

słowa kluczowe:

podatek VAT; wspólny system podatku od wartości dodanej (VAT); Dyrektywa 2006/112/WE; Dyrektywa 97/67/WE; zwolnienia dotyczące określonych czynności wykonywanych w interesie publicznym; publiczne służby pocztowe; powszechne usługi pocztowe; operator świadczący powszechną usługę pocztową; użytkownik usług pocztowych; formalne doręczenie pism; pytanie prejudycjalne

autor omówienia:

Marta Smoleńska