Izba

Dopuszczalność zakazu publikacji

Art. 6 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.
2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b)posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c)bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony – do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
d)przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
e)korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.”

Art. 10 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.”

Art. 13 EKPCz
„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe.”

W dniu 05.05.2014 r., w następstwie wniosku złożonego przez siedemdziesięciu siedmiu deputowanych, Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji postanowiło wszcząć dochodzenie parlamentarne i w tym celu powołać parlamentarną komisję śledczą (dalej: Komisja), której zadaniem będzie rozpatrzenie zarzutów dotyczących korupcji i promowania interesów postawionych czterem byłym ministrom. U podstaw tych zarzutów leżała zakrojona na szeroką skalę operacja przeprowadzona w okresie od 17 do 25 grudnia 2013 r. przez policję i prokuraturę w Stambule. Rząd wyjaśnił, że operacja ta nie była dochodzeniem w sprawie aktów korupcji, lecz miało związek z próbą zamachu stanu podjętą przeciwko rządowi przez członków organizacji określanej przez władze tureckie jako „FETÖ/PDY” („Fetullahist Terrorist Organisation/Parallel State Structure”), którzy przeniknęli do sądownictwa i działali jako sędziowie i prokuratorzy na polecenie wspomnianej organizacji. W związku z tym przedłożył Trybunałowi notę informacyjną dotyczącą struktury, funkcjonowania i działalności wspomnianej organizacji, a także wydarzeń, które miały miejsce w dniach 17-25 grudnia 2013 roku oraz próby zamachu stanu rozpoczętej w dniu 15.07. 2016 roku.

W dniu 09.07.2014 r., po powołaniu członków komisji, rozpoczęła ona swoje prace. W dniu 27.10.2014 r. mandat komisji został przedłużony o dwa miesiące i zakończył się 09.01.2015 r. z powodu przerw w pracach parlamentarnych. W trakcie dochodzenia komisja odbyła dwanaście posiedzeń, wezwała dwudziestu trzech świadków, przesłuchała byłych ministrów, których dotyczyły zarzuty, oraz zleciła przeprowadzenie ekspertyzy majątku tych ministrów. Przeanalizowała również akta dochodzeń karnych dotyczących następujących zarzutów: przemytu, handlu wpływami, korupcji, fałszowania dokumentów urzędowych i nadużyć stanowiska.

W dniu 21.11.2014 r. przewodniczący komisji wystąpił do prokuratury w Ankarze z wnioskiem o wydanie tymczasowego zakazu publikacji i rozpowszechniania informacji o śledztwie parlamentarnym w mediach drukowanych i nadawanych oraz w Internecie w interesie prawidłowego zarządzania śledztwem. W szczególności stwierdził, że dokonano licznych publikacji mogących podważyć tajemnicę śledztwa i reputację osób, których dotyczy postępowanie, z naruszeniem art. 38 Konstytucji, art. 110 Regulaminu Wielkiego Zgromadzenia Narodowego. Prokuratura postanowiła o zastosowaniu tymczasowego nakazu zakazu publikacji i rozpowszechniania informacji o śledztwie, a 25.11.2014 r. postanowienie to zostało utrzymane w mocy przez sąd. Inne zażalenia na postanowienie, a także apelacja od wyroku sądu okazały się nieskuteczne.

Na zakończenie swojego dochodzenia, w dniu 05.01.2015 r., Komisja stwierdziła, stosunkiem głosów dziewięć do pięciu, że zarzuty wobec wspomnianych ministrów są bezpodstawne. W związku z tym zaleciła Wielkiemu Zgromadzeniu Narodowemu, by nie wszczynało przeciwko nim postępowania karnego przed Sądem Najwyższym (Yüce Divan).

Skarżący wnieśli do Trybunału Konstytucyjnego Turcji skargę indywidualną w przedmiocie naruszenia wolności wypowiedzi. Argumentowali oni po pierwsze, na podstawie art. 10 Konwencji, że art. 3 § 2 ustawy prasowej, który określili jako ogólną zasadę wolności słowa, nie może służyć jako podstawa prawna zakazu publikacji. Twierdzili także, że środek ten stanowi cenzurę i poważnie narusza istotę ich prawa do wolności otrzymywania i przekazywania informacji. Następnie wskazali, że granice dopuszczalnej krytyki są, podobnie jak w przypadku polityków, szersze w przypadku funkcjonariuszy publicznych działających w ramach swoich obowiązków służbowych niż w przypadku osób prywatnych. Argumentowali oni zatem, że ochrona przyznana politykom przez kwestionowany środek nie spełnia żadnej istotnej potrzeby społecznej, a zastosowane środki nie są proporcjonalne do „ochrony dobrego imienia lub praw innych osób”, czyli celu tego środka. Wreszcie Skarżący twierdzili, że przedmiotowe informacje zostały już wcześniej podane do wiadomości publicznej poprzez szeroki obieg i że w związku z tym nie było potrzeby zapobiegania ich ujawnieniu. Skarga została jednak oddalona z powodu braku ratione personae.

Na podstawie art. 6 Konwencji twierdzili, że decyzje sądowe powinny w wystarczającym stopniu wskazywać podstawy, na których zostały oparte. Podnieśli, że orzeczenie o zakazie przyjęte przez sędziego pokoju nie było wystarczająco uzasadnione, aby usprawiedliwić ten środek. Ponadto podnieśli oni, że decyzja sędziego pokoju nie podlega skutecznej kontroli sądowej, ponieważ odwołanie od niej zostało, ich zdaniem, rozpatrzone przez innego sędziego pokoju.

W kwestii charakteru i zakresu zakazu publikacji:

• Trybunał podkreśla, że wymogi dotyczące tajności dochodzeń nie są nieznane jego orzecznictwu. Wymogi te mają na celu nie tylko zagwarantowanie prawa każdej osoby do rzetelnego procesu sądowego w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji, który w sprawach karnych obejmuje prawo do bezstronnego sądu (Bédat v. Szwajcaria (56925/08), ale także do zachowania, z punktu widzenia art. 8 EKPCz, prawa do poszanowania życia prywatnego oskarżonego w kontekście sprawy dotyczącej naruszenia tajemnicy śledztwa (Craxi v. Włochy (nr 2)(25337/94) (§ 58). Trybunał orzekł w tym względzie, że władze krajowe miały nie tylko negatywny obowiązek nieujawniania świadomie informacji chronionych przez art. 8 Konwencji, ale także musiały podjąć kroki w celu skutecznej ochrony prawa oskarżonego (§ 59).

• Środek polegający na zakazie publikacji i rozpowszechniania wszelkich informacji za pomocą wszelkich środków komunikacji sam w sobie budzi wątpliwości w odniesieniu do swobody wypowiedzi. Zauważyć należy, że rozpatrywany zakaz, który miał bardzo ogólny zakres i dotyczył nie tylko materiałów drukowanych i wizualnych, lecz także wszelkiego rodzaju informacji publikowanych w Internecie, stanowił uprzednie ograniczenie dostępu do informacji, przyjęte w ramach dochodzenia parlamentarnego (§ 62). W swej istocie zakaz ten stanowi zatem środek cenzury (§ 62-62).

W kwestii oceny zakazu publikacji:

• Trybunał przyjmuje szeroką interpretację pojęcia ofiary i uznaje, że dziennikarze i organy prasowe, jak również członkowie parlamentu, mogliby twierdzić, że są ofiarami ingerencji w korzystanie z ich prawa do wolności wypowiedzi, mając na uwadze w szczególności rolę takich osób w debacie publicznej na temat spraw o dużym znaczeniu dla społeczeństwa oraz w kontroli opinii publicznej w takich sprawach. (§ 67)

• Zakaz uniemożliwił komunikację i dzielenie się pomysłami lub informacjami na temat śledztwa, które miało duże znaczenie publiczne i było bardzo aktualne. (§ 69)

Konstytucja Republiki Francuskiej (w tłum. Biblioteki Sejmowej, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/francja.html)
-Art. 26
Żaden członek parlamentu nie może być ścigany, poszukiwany, zatrzymany, aresztowany bądź sądzony z powodu wyrażonych poglądów w związku z wykonywaniem swych funkcji lub z powodu głosowania. Żaden członek parlamentu nie może być aresztowany ani poddany pozbawieniu lub ograniczeniu wolności w sprawach dotyczących zbrodni lub występku bez zgody biura izby, do której należy. Zgoda taka nie jest wymagana w przypadku schwytania na gorącym uczynku lub skazania prawomocnym wyrokiem.

Uwięzienie, stosowanie środków pozbawienia lub ograniczenia wolności albo ściganie członka Parlamentu ulega zawieszeniu na okres trwania sesji, jeżeli zażąda tego izba, do której należy.
Właściwa izba zbiera się z mocy prawa na nadzwyczajne posiedzenie w celu zastosowania w określonych przypadkach postanowień poprzedniego ustępu.
-Art. 38
Rząd może w celu wykonania swego programu zwrócić się do parlamentu o upoważnienie na czas ograniczony do wydawania ordonansów w dziedzinach normalnie należących do zakresu ustawy.

Ordonanse są uchwalane na posiedzeniu Rady Ministrów po uzyskaniu opinii Rady Stanu.

Wchodzą w życie w momencie ich opublikowania, lecz tracą moc obowiązującą, jeżeli projekt ustawy zatwierdzającej je nie zostanie złożony w parlamencie przed upływem terminu określonego w ustawie upoważniającej.

Z upływem terminu określonego w ust. 1 niniejszego artykułu, ordonanse mogą być zmieniane, w zakresie należącym do materii ustawowej, tylko w drodze ustawy.

Ustawa o prasie (Loi sur la presse)
– Art. 3
„Prasa jest wolna. Wolność ta obejmuje prawo do otrzymywania i przekazywania informacji, jak również prawo do krytyki i tworzenia dzieł.
Na korzystanie z wolności prasy nie mogą być nakładane ograniczenia inne niż te, które są konieczne w społeczeństwie demokratycznym dla ochrony dobrego imienia i praw innych osób, ochrony zdrowia lub moralności publicznej, bezpieczeństwa narodowego, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i integralności terytorialnej oraz które mają na celu zapobieganie ujawnianiu tajemnic państwowych i przeciwdziałanie przestępstwom lub zapewnienie autorytetu i bezstronności władzy sądowniczej.”
[„La presse est libre. Cette liberté comprend le droit de recevoir et de diffuser des informations, ainsi que les droits de critiquer et de créer des œuvres.L’exercice de la liberté de la presse ne peut faire l’objet d’autres restrictions que celles qui constituent des mesures nécessaires dans une société démocratique à la protection de la réputation et des droits d’autrui, à la protection de la santé ou de la morale publique, à la sécurité nationale, à l’ordre public, à la sécurité publique et à l’intégrité territoriale, et qui visent à empêcher la divulgation des secrets d’État et à prévenir les infractions ou à garantir l’autorité et l’impartialité du pouvoir judiciaire.”]
– Art. 25
„2. W przypadku zwłoki, prokurator lub policja może przejąć do trzech egzemplarzy publikacji jako dowód w trakcie dochodzenia.
Wszystkie egzemplarze publikacji mogą zostać zajęte na mocy decyzji sędziego, pod warunkiem, że wszczęto już dochodzenie lub śledztwo w związku z jednym z następujących przestępstw przeciwko Atatürkowi (ustawa nr 5816 z dnia 25 lipca 1951 r.):
a) przestępstwo przeciwko ustawom reformatorskim (art. 174 Konstytucji),
b) przestępstwa z art. 146 § 2 (przestępstwa przeciwko siłom państwa),
c) 153 § 1 i 4 (przestępstwo przeciwko ustawom wojskowym),
d) 155 (podżeganie ludności do nieprzestrzegania prawa i nie odbywania służby wojskowej),
e) 311 § 1 i 2 (podżeganie do popełnienia przestępstwa),
f) 312 § 2 i 4 (podżeganie do nienawiści i wrogości) oraz 312/a (groźba publiczna w celu wywołania paniki wśród ludności) ustawy karnej nr 765,
g) art. 7 §§ 2 i 5 (propaganda na rzecz organizacji terrorystycznej) ustawy nr 3713 o zwalczaniu terroryzmu.
3.Jeżeli istnieją również uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że przestępstwa wymienione w ustępie drugim niniejszego artykułu zostały popełnione w periodykach, gazetach codziennych lub publikacjach wydawanych za granicą, Sędzia Pokoju może, na wniosek Prokuratora, zarządzić zakaz rozpowszechniania i sprzedaży takich publikacji w Turcji.”
[„En cas de retard préjudiciable, le procureur de la République ou la police peuvent dans le cadre d’une enquête saisir jusqu’à trois exemplaires d’une publication comme éléments de preuve.Tous les exemplaires d’une publication peuvent être saisis sur décision d’un juge à condition qu’une enquête ou qu’une poursuite pénale ait déjà été engagée dans le cadre de l’une des infractions suivantes : infraction commise contre d’Atatürk (loi no 5816 du 25 juillet 1951), infraction aux lois de réformes (article 174 de la Constitution), infractions aux articles 146 § 2 (infraction commise contre les forces de l’État), 153 §§ 1 et 4 (infraction commise contre les lois militaires), 155 (incitation du peuple à désobéir à la loi et à ne pas effectuer son service militaire), 311 §§ 1 et 2 (incitation à la commission d’une infraction), 312 §§ 2 et 4 (incitation du peuple à la haine et à l’hostilité), et 312/a (menace publique dans le but de créer une panique au sein de la population) de la loi pénale no 765 et à l’article 7 §§ 2 et 5 (propagande en faveur d’une organisation terroriste) de la loi no 3713 relative à la lutte contre le terrorisme. (…)
Lorsqu’il y a par ailleurs de bonnes raisons de croire que les infractions énumérées au second paragraphe de cet article sont commises dans les périodiques, les quotidiens ou les publications parues à l’étranger, le juge de paix peut, à la suite d’une demande du procureur de la République, ordonner l’interdiction de distribuer et de vendre ces publications en Turquie.”]

Regulamin Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji (Règlement intérieur de la Grande Assemblée Nationale)
– Art. 110 § 2
„Prace komitetów są poufne. Posłowie, z wyjątkiem tych, którzy są członkami komisji, nie mogą brać udziału w jej pracach.”
[„Les travaux des commissions sont confidentiels. Les députés, à l’exception de ceux qui sont membres d’une commission, ne peuvent pas participer [aux travaux] de celle-ci.”]

Orzecznictwo sądów krajowych
W wyrokach z dnia 2 kwietnia 2014 roku (nr 2014/3986) i 29 maja 2014 roku (nr 2014/4705) Trybunał Konstytucyjny Turcji uznał status ofiary Skarżących (pana Akdeniza i pana Altıparmaka) i zgodził się na rozpatrzenie ich skarg kwestionujących dwie decyzje o zablokowaniu dostępu do stron internetowych „twitter.com” i „youtube.com” (§ 27). Co do meritum, Trybunał Konstytucyjny uznał, że środek przewidziany przez prawo prasowe stanowi bezprawną ingerencję w korzystanie z wolności słowa i prasy, ponieważ akty państwa powinny podlegać kontroli prasy i opinii publicznej. W związku z tym stwierdził, że funkcję prasy w przekazywaniu informacji i idei dotyczących śledztwa w sprawie byłych ministrów uzupełnia prawo (społeczeństwa) do kontroli nad działaniami rządu (§ 28). W tym samym tonie Trybunał Konstytucyjny Turcji wypowiedział się w postępowaniu ze skargi indywidualnej spółki akcyjnej Yeni Gün Haber Ajansı Basım ve Yayıncılık (§ 29).

Wolność słowa; art. 10 EKPCz; prasa; komisja śledcza; informacja; zakaz publikacji; prawo prasowe; prasa

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-209674