Izba

Brak bezstronności arbitra w postępowaniu arbitrażowym uznanym przez władze krajowe

Art. 6 ust. 1 EKPCz
„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.”

Skarżąca, Beg S.p.a., jest spółką zarejestrowaną we Włoszech, która prowadzi działalność w sektorze budowy i utrzymywania elektrowni oraz instalacji dla odnawialnych źródeł energii. W 1996 r. skarżąca skontaktowała się z ENEL (dawniej państwowym dostawcą energii elektrycznej i gazu) by sprawdzić, czy ENEL byłaby zainteresowana dystrybucją energii wytworzonej z elektrowni wodnej budowanej przez Beg w Albanii. W tym czasie N.I. był wiceprezesem i zasiadał w zarządzie ENEL. ENEL wyraziła zainteresowanie współpracą i w 2000 roku skarżąca oraz ENELPOWER S.p.a., wcześniej dział ENEL, a wówczas już odrębna spółka w której 100% udziałów posiadał ENEL, podpisały umowę, w której zawarły również klauzulę arbitrażową o poddaniu sporów pod rozstrzygnięcie Sądu Arbitrażowego przy Rzymskiej Izbie Handlowej (ACR).

W kwietniu 2000 r. Beg wyraziła niezadowolenie metodologią i wynikami dokonanego na zlecenie ENELPOWER audytu elektrowni i zwątpiła w celowość wspólnego przedsięwzięcia. Skarżąca wszczęła postępowanie arbitrażowe w celu rozwiązania umowy i uzyskania odszkodowania. 28 grudnia 2000 r. ENELPOWER wyznaczył na arbitra N.I, który reprezentował wówczas ENEL w postępowaniu cywilnym. Zgodnie z zasadami ACR, arbitrzy zostali poproszeni o wskazanie możliwych konfliktów interesu. N.I. nie wskazał takiego, ale nie określił również wprost, że nie zachodzi żaden konflikt interesów.

15 grudnia 2002 r. upływał termin wydania orzeczenia. Według twierdzeń rządu, na posiedzeniu 25 listopada 2002 r. arbitrzy oddalili wszystkie zarzuty skarżącej, ale arbiter wyznaczony przez skarżącą, G.G., odmówił podpisania orzeczenia, zaś według skarżącej spółki nie podjęto żadnych decyzji i G.G. nigdy nie wyraził zamiaru niepodpisywania.

6 grudnia Beg dowiedziała się o pracy N.I. na rzecz ENEL oraz wcześniejszym zasiadaniu przez niego w zarządzie tej spółki, o czym poinformowała ACR oraz arbitrów. ACR wskazał, że orzeczenie wydano już 25 listopada 2002 r. oraz oddalalił późniejsze skargi G.G., w tym żądanie odsunięcia N.I. Sąd Okręgowy w Rzymie również dwukrotnie odrzucił wnioski o wyłączenie N.I. wskazując, że orzeczenie arbitrażowe jest już wiążące oraz nieprawdopodobne jest, że skarżąca nie wiedziała o aktywności zawodowej N.I.

W bliżej nieokreślonej dacie skarżąca wniosła pozew przeciwko ACR o zaniedbania w związku z przeprowadzonym postępowaniem. Sąd orzekł m.in, że ACR nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za niepowodzenie N.I. w stwierdzeniu konfliktu interesów.

W grudniu 2003 r. skarżąca spółka wniosła o unieważnienie wyroku sądu polubownego. Sąd Apelacyjny w Rzymie, a następnie, 15 listopada 2010 r. Sąd Kasacyjny, oddaliły wniosek. Ten ostatni sąd stwierdził że istnienie takiego związku między N.I. i ENELPOWER, który mógłby wpłynąć na wynik sporu nie został wykazany.

• Stosowanie szczególnie obraźliwego lub prowokacyjny języka przez Skarżącego może zostać uznane za nadużycie prawa do skargi w rozumieniu artykułu 35 ust. 3 lit. a) Konwencji. Jednak nie wystarczy, aby język wnioskodawcy był ostry, polemiczny lub sarkastyczny – by zostać uznany za nadużycie, musi przekraczać granice normalnej i uzasadnionej krytyki. (§ 71)

• W przypadku arbitrażu, na który dobrowolnie wyrażono zgodę, nie powstają wątpliwości na kanwie Artykułu 6. Podpisując klauzulę arbitrażową strony dobrowolnie zrzekają się niektórych praw gwarantowanych przez Konwencję. Takie zrzeczenie nie jest niezgodne z Konwencją pod warunkiem, że nastąpiło w sposób wolny, zgodny z prawem i jednoznaczny. (§127)

• Istnienie bezstronności musi być ustalane według subiektywnego testu, czyli na podstawie osobistych przekonań i postępowania konkretnego sędziego, sprawdzając, czy wykazał jakiekolwiek osobiste uprzedzenia lub stronniczość w danym przypadku, a także według obiektywnego testu, czyli czy sąd dawał, w szczególności poprzez swój skład, gwarancje wystarczające, aby wykluczyć wszelkie uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności. (§ 129)

• „Jednoznaczność” przy wyborze arbitrażu oznacza, że choć Skarżący znają podstawy podważenia niezależności i bezstronności arbitra, nie występują o jego wyłączenie w trakcie postępowania arbitrażowego. (§ 141)

• Nie można było uznać, że spółka jednoznacznie zrzekła się gwarancji bezstronności arbitrów biorąc pod uwagę oczekiwanie, że sądy krajowe zapewnią, że orzeczenie arbitrażowe będzie zgodne z odpowiednimi przepisami włoskiego KPC, w tym dotyczącymi bezstronności arbitrów. W konsekwencji postępowanie arbitrażowe musiało zapewniać gwarancje przewidziane dla konwencyjnego prawa do sądu. (§ 143)

• Również wrażenie bezstronności może mieć pewne znaczenie dla prawa do sądu. W związku z tym należy zauważyć, że, biorąc pod uwagę znaczenie i ekonomiczną wagę projektu biznesowego, istotna rola N.I. w podmiocie, który prowadził pierwsze negocjacje i którego spółka zależna ENELPOWER występowała przeciwko skarżącej w postępowaniu arbitrażowym, z punktu widzenia zewnętrznego obserwatora, mogło słusznie wzbudzić wątpliwości co do jego bezstronności. (§ 149)

Kodeks postępowania cywilnego
-Art. 51
„Sędziowie mają obowiązek wyłączyć się od rozpoznawania sprawy, gdy:
1. Sędzia ma interes w sporze lub innym sporze dotyczącym tej samej kwestii prawnej.
2. Sędzia lub jego małżonek jest członkiem rodziny do czwartego stopnia lub ma z nią więzi adopcyjne, mieszka lub utrzymuje przyjazne stosunki z jedną ze stron lub z jednym z ich przedstawicieli.
3. Sędzia lub jego małżonek są zaangażowani w toczące się postępowanie sądowe lub mają poważny konflikt z jedną ze stron lub jednym z ich przedstawicieli albo są dłużnikiem lub wierzycielem.
4. Sędzia doradzał lub działał w sporze lub zeznawał w sporze jako świadek lub wcześniej orzekał w innej instancji jako sędzia lub arbiter lub został wyznaczony jako biegły.
5. Sędzia jest opiekunem, przedstawicielem lub pracodawcą jednej ze stron; lub gdy jest dyrektorem lub kierownikiem organu, stowarzyszenia, nawet takiego, które nie jest uznawane, komitetu, spółki lub spółki zależnej, która ma interes w sporze.
W każdym innym przypadku, gdy istnieją poważne względy przyzwoitości, sędzia może zwrócić się do przewodniczącego właściwego organu sądowego o upoważnienie do ustąpienia…”
[,,Judges are under an obligation to stand down where:
1. The judge has an interest in the dispute or in another dispute concerning the same legal issue.
2. The judge or his/her spouse is a relative within the fourth degree of, or has adoptive ties to, lives or has friendly relations with, one of the parties or one of their representatives.
3. The judge or his/her spouse is involved in pending litigation or has a serious conflict with, or is either a debtor or creditor of, one of the parties or one of their representatives.
4. The judge has advised or acted in the dispute, or testified therein as witness, or has previously adjudicated it in another instance as judge or arbitrator, or has been appointed as an expert.
5. The judge is a guardian, representative, agent or employer of one of the parties; or where he/she is the director or manager of a body, an association, even one that is not recognised, a committee, a company or a subsidiary that has an interest in the dispute.
In any other case where there are serious reasons of propriety, the judge can ask the head of the relevant judicial authority for authorisation to stand down …”]
-Art. 815
„Strona może zażądać odwołania arbitra nie wyznaczonego przez siebie z przyczyn wskazanych w art. 51. Wniosek o wyłączenie należy złożyć w drodze wniosku do prezesa sądu… w terminie dziesięciu dni … od chwili, w której strona dowiedziała się, że ​​zaistniała podstawa wyłączenia. Przewodniczący, po złożeniu oświadczenia przez arbitra wydaje postanowienie, od którego nie przysługuje odwołanie…”.
[,,A party can request the withdrawal of the arbitrator not appointed by it for the
reasons indicated in Article 51. This request for withdrawal shall be made by petition to the President of the District Court … within the peremptory time-limit of ten days … from the time when the ground for the challenge came to the party’s knowledge. The President, having heard
representations from the challenged arbitrator and, where necessary, having made
summary enquiries, shall issue an order against which there shall be no appeal…”]
-Art. 823
„O orzeczeniu rozstrzyga się większością głosów arbitrów zebranych osobiście. Następnie zostaje sporządzone na piśmie. Zawiera ono:

(6) podpisy wszystkich arbitrów ze wskazaniem dnia, miesiąca i roku ich podpisania; arbitrzy mogą podpisać się w innym miejscu niż miejsce narady, a także za granicą; jeśli jest więcej niż jeden arbiter, mogą oni podpisywać się w różnych miejscach bez konieczności ponownego osobistego spotkania. Wyrok podpisany tylko przez większość arbitrów jest jednak ważny, pod warunkiem że zostanie podana wzmianka, że ​​trybunał obradował w obecności wszystkich arbitrów i wyraźnie stwierdza się, że ​​pozostali arbitrzy albo nie chcieli, albo nie mogli go podpisać. Orzeczenie wiąże strony od dnia złożenia ostatniego podpisu.”

[,,The award shall be decided by the majority vote of the arbitrators personally meeting together. It shall then be set down in writing. It shall contain:

(6) the signature of all the arbitrators, with the indication of the day, month and year of their signature; the arbitrators may sign in a place other than the place of deliberation, as well as abroad; if there is more than one arbitrator, they may sign in different places without having to meet again in person.
However, an award signed only by the majority of the arbitrators shall be valid provided that mention is made that it was deliberated upon in the presence of all the arbitrators and that it states expressly that the other arbitrators were either unwilling or unable to sign. The award shall be binding on the parties from the date of the last signature.”]

-Art. 827
„Orzeczenie może być przedmiotem tylko odwołania z powodu nieważności, uchylenia lub sprzeciwu osób trzecich.
Odwołanie może zostać wniesione niezależnie od złożenia orzeczenia…”
[,,The award may only be subject to a nullity appeal, to revocation or third party opposition.
The appeal may be lodged irrespective of the depositing of the award…”]
-Art. 829
„Niezależnie od jakiegokolwiek zrzeczenia się, odwołanie z powodu nieważności można wnieść w następujących przypadkach:
…
(2) jeżeli arbitrzy nie zostali wyznaczeni zgodnie z postanowieniami zawartymi w rozdziałach I i II niniejszego tytułu, pod warunkiem że podstawa do uchylenia została podniesiona w postępowaniu arbitrażowym”
[,,Notwithstanding any waiver, a nullity appeal may be lodged in the following cases:
(2) if the arbitrators have not been appointed in accordance with the provisions laid down in Chapters I and II of this Title, provided that this ground for setting aside has been raised in the arbitration proceedings”]

Zasady ACR
-Art. 6
„Wszyscy arbitrzy powinni być bezstronni i niezależni od stron postępowania. Arbiter, po otrzymaniu zawiadomienia o jego powołaniu, przyjmuje je w ciągu 10 dni. Arbiter wraz z akceptacją wskazuje w pisemnym oświadczeniu:
Wszelkie relacje ze stronami lub ich prawnikami, które mogą mieć wpływ na jego niezależność i bezstronność.
Wszelkie bezpośrednie lub pośrednie interesy osobiste lub gospodarcze w przedmiocie sporu…”
[,,All the arbitrators shall be impartial and independent of the parties to the proceedings. The arbitrator, having received notice of his or her appointment from the Arbitration Chamber, shall accept within 10 days. Together with the acceptance, the arbitrator shall indicate, by means of a written Declaration:
Any relationship with the parties or their counsel that might have an impact on his/her independence and impartiality.
Any direct or indirect personal or economic interest in the subject matter of the dispute…”]

Kodeks postępowania włoskiej izby adwokackiej
Artykuł 55 kodeksu postępowania włoskiej izby adwokackiej w brzmieniu obowiązującym w przedmiotowym czasie stanowił, że prawnicy nie mogą pełnić funkcji arbitrów, jeżeli utrzymywali stosunki zawodowe z jedną ze stron i że w każdym wypadku podlegali obowiązkowi ujawnienia wszelkich faktycznych okoliczności lub relacji z doradcą i / lub stronami, które mogły mieć wpływ na ich niezależność.
[Article 55 of the Code of Conduct of the Italian Bar, as in force at the relevant time, established that lawyers could not act as arbitrators if they had had professional relations with one of the parties and that, in any event, they were under the obligation to disclose any factual circumstance or relationships with counsel and/or parties that might affect their independence.]

Bezstronność; wyłączenie arbitra; arbitraż; prawo do sądu; ofensywny język skargi

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-210014