Izba

Odmowa wszczęcia postępowania karnego w sprawie hejterskich, homofobicznych wpisów

Art. 14 EKPCz w zw. z art. 8 EKPCz
„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn”

Art. 13 EKPCz
„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”

Skarżący są młodymi mężczyznami będącymi w związku od 2013 r. W dniu 8 grudnia 2014 r. jeden z nich opublikował zdjęcie na Facebooku, na którym całuje się z drugim skarżącym. Zdjęcie było ogólnodostępne i wkrótce stało się popularne; opublikowano pod nim około 800 komentarzy (publikowanych przez różne osoby), z których niektóre były wulgarne i nienawistne, a w innych grożono Skarżącym śmiercią. W dniach 9–12 grudnia 2014 r. LGL, organizacja broniąca praw osób homoseksualnych (w której Skarżący aktywnie działali), opublikowała kilka artykułów, pochwalających publikację zdjęcia (według wypowiedzi jednego ze Skarżących, cytowanej na stronie LGL, chcieli oni zachęcić inne osoby do coming outu) oraz potępiających internetowy hejt.

12 grudnia 2014 r. LGL, na prośbę Skarżących, zawiadomiło urząd prokuratorski o podejrzeniu popełnienia przestępstwa podburzania przeciwko określonej grupie ludzi (art. 170 § 2–3 litewskiego k.k.) oraz opublikowania mowy nienawiści przez media wbrew zakazowi. 30 grudnia 2014 r. prokurator Prokuratury Rejonowej w Kłajpedzie odmówił wszczęcia postępowania z powodu braku znamion. Stwierdził, że do wypełnienia znamion art. 170 litewskiego k.k. konieczne jest zorganizowane podburzanie, mające na celu wywołanie przemocy lub nienawiści przeciwko pewnej grupie. Natomiast nienawistne komentarze były pisane przez różne osoby (tj. bez cech zorganizowania) i były – według prokuratora – „wyrażaniem opinii” w wulgarny sposób, jednak bez nakierowania na wywołanie przemocy lub nienawiści. LGL zaskarżyło decyzję o odmowie wszczęcia postępowania do Sądu Rejonowego w Kłajpedzie, a następnie Sądu Okręgowego w Kłajpedzie. Obydwa podtrzymały decyzję prokuratora, powołując się – obok niewyczerpania znamion – na fakt, że Skarżący, przez publikację „ekscentrycznego” zdjęcia na Facebooku bez ograniczenia, sam wystawił się na krytykę, a ponadto prawo karne musi stanowić zawsze ultima ratio.

• ETPCz nie dopuszcza instytucji actio popularis, dlatego skarżący musi wykazać, że środek zastosowany przez władze wywarł na niego bezpośredni wpływ (§ 75–76).

• Wymóg wyczerpania środków odwoławczych obejmuje jedynie środki dostępne i skuteczne w indywidualnej sytuacji Skarżącego. Reprezentowanie interesów Skarżących przez organizację pozarządową w toku postępowania krajowego nie stoi na przeszkodzie rozpoznaniu skargi przez ETPCz. Gravamen organizacji nie był kwestionowany w postępowaniu krajowym, realizowała ona prawa Skarżących za ich zgodą (nawet jeżeli był to element litygacji strategicznej). W dzisiejszym społeczeństwie zakaz odwoływania się do pomocy organizacji pozarządowych oznaczałby czasami brak możliwości obrony własnych praw, co uczyniłoby przepisy EKPCz nieefektywnymi i iluzorycznymi (§ 77–82).

• Demokracja nie oznacza, że poglądy większości muszą przeważyć, ani że mniejszości przysługują pewne prawa, dopiero gdy zostaną zaakceptowane przez większość. Wręcz przeciwnie, obowiązkiem pozytywnym państw-stron jest zapewnienie pluralistycznej wolności wypowiedzi, szczególnie odnoszących się do grup mniejszościowych, szczególnie podatnych na wiktymizację. W przypadku szczególnie poważnych naruszeń prywatności (takich jak przemoc słowna motywowana dyskryminacyjnie) konieczne jest istnienie odpowiednio odstraszających przepisów karnych, a ich niestosowanie nie może być usprawiedliwione „stereotypami” dominującymi w społeczeństwie. W konsekwencji nie można wymagać od Skarżącego, aby wykorzystywał w takich sprawach drogę postępowania cywilnego (§ 106–108, 110–111, 123, 125, 128).

• Pojęcie „życia prywatnego” w rozumieniu art. 8 EKPCz nie jest terminem, który poddaje się wyczerpującemu zdefiniowaniu. Życie i orientacja seksualna jednak wchodzą w zakres życia rodzinnego, ale ingerencja musi przekraczać pewien poziom dolegliwości, aby uznać, że art. 8 EKPCz ma zastosowanie (§ 109).

• Dyskryminacja oznacza odmienne traktowanie osób w relatywnie podobnej sytuacji bez obiektywnego i przekonującego uzasadnienia. Szczególnie przekonujące uzasadnienie musi być przedstawione przez państwo-stronę w przypadku zróżnicowania ze względu na płeć i orientację seksualną. Margines swobody w takich przypadkach jest węższy (§ 114).

• W sprawach dyskryminacyjnych na skarżącym spoczywa ciężar dowodu na udowodnienie nierównego traktowania, natomiast później zostaje on przerzucony na państwo-stronę, które może w zasadzie dowolny sposób udowodnić racjonalność utrzymywania nierównego traktowania (§ 115).

• Wobec powszechnego w Europie braku zakazu relacji homoseksualnych oraz akceptacji dla debaty o środowiskach LGBT, zachęcenie do coming outu i wywołanie publicznej dyskusji poprzez publikację zdjęcia całujących się gejów nie może być uznawane za „prowokacyjne” czy „siejące niepokój społeczny”, nawet w społeczeństwie „przywiązanym do tradycyjnych wartości”. Odwołanie się do takich argumentów przez sądy krajowe znamionuje dyskryminację (§ 119–124).

• Samo kpienie, wyszydzanie czy oczernianie członków pewnej grupy aktualizuje obowiązek pozytywny państwa-strony z art. 8 EKPCz, nawet jeżeli taka działalność nie jest zorganizowana, bardzo szeroka czy ewidentnie podburzająca do nienawiści (§ 125–127).

• Art. 13 EKPCz nakłada na państwa-strony wymóg stworzenia środka, który pozwala na zbadanie naruszenia oraz zaoferowanie odpowiedniego zadośćuczynienia. Chociaż państwa-strony mają pewien margines swobody w tym zakresie, środek ten powinien być skuteczny teoretycznie i praktycznie (§ 149).

• Środek w zasadzie skuteczny (w realiach sprawy droga postępowania karnego) może zostać w indywidualnym przypadku uznany za nieskuteczny. Rozważania generalne w postaci statystyk przedstawionych przez rząd należy odrzucić, jeżeli nie oddają one rzeczywistości opisywanej w bezstronnych raportach oraz indywidualne postępowanie w sprawie skarżących ujawniło „unikający” stosunek władzy sądowniczej do rozwiązania problemu mowy nienawiści (§ 151, 155).

Kodeks karny Republiki Litewskiej
– Art. 170
2. Kto publiczne kpi, wyraża lekceważenie lub nawołuje do nienawiści lub dyskryminacji w stosunku do osoby lub grupy osób ze względu na płeć, orientację seksualną, rasę, narodowość, język, pochodzenie, status społeczny, religię, przekonania lub poglądy, podlega karze grzywny, ograniczenia wolności, aresztu lub pozbawienia wolności do lat 2.
3. Kto publicznie nawołuje do przemocy lub przemocy psychicznej w stosunku do osoby lub grupy osób ze względu na płeć, orientację seksualną, rasę, narodowość, język, pochodzenie, status społeczny lub ekonomiczny, religię, przekonania lub poglądy lub wspiera taką działalność, podlega karze grzywny, ograniczenia wolności, aresztu lub pozbawienia wolności do lat 3.
[2. A person who publicly ridicules, expresses contempt for, urges hatred of or incites discrimination against a group of people or a person belonging thereto on the grounds of sex, sexual orientation, race, nationality, language, descent, social status, religion, convictions or views, shall be punished by a fine or by restriction of liberty or by arrest or by imprisonment for a term of up to two years.
3. A person who publicly incites violence or the physically violent treatment of a group of people or a person belonging thereto on the grounds of sex, sexual orientation, race, nationality, language, descent, social status, religion, convictions or views or finances, or who otherwise supports such activities, shall be punished by a fine or by restriction of liberty or by arrest or by imprisonment for a term of up to three years]

Prawa osób LGBT; hejt; mowa nienawiści; nienawiść; dyskryminacja

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-200344