Izba

Prowokacja prowadząca do ujawnienia łapownictwa

Art. 8 EKPCz

„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.”

Skarżący był zastępcą głównego inspektora pracy. Wielokrotnie proponowano mu wręczenie łapówki.

Często kontaktował się z G., dyrektorem prywatnej spółki, jednocześnie byłym funkcjonariuszem policji, w sprawie nieprzestrzegania przez niego przepisów prawa pracy. Według Skarżącego, G. wiele razy proponował mu łapówkę, jednak ten nie był zainteresowany.

W kwietniu 2010 roku G. złożył pisemną skargę na policję, zarzucając Skarżącemu, że zażądał od niego pieniędzy w zamian za nieujawnienie naruszeń prawa pracy popełnionych przez G. w jego firmie. Tego samego dnia prokuratura wszczęła postępowanie karne przeciwko Skarżącemu o łapówkarstwo. Postanowiono przeprowadzić pewien eksperyment. Cała operacja została nagrana.

Policja przekazała G. kilka banknotów oznaczonych substancją luminescencyjną widoczną tylko w specjalnym oświetleniu, które miały być wręczone Skarżącemu jako łapówka. Później tego samego dnia G. udał się do Skarżącego, a po wyjściu poinformował policję, że dostarczył pieniądze. Policja weszła do biura Skarżącego z dwoma świadkami. Oznaczone banknoty zostały znalezione w szufladzie biurka Skarżącego. Substancja świecąca została rzekomo odkryta na jednym z jego palców. Funkcjonariusze następnie wymazali ręce Skarżącego gazikiem w celu zebrania luminescencyjnych pozostałości.

Skarżącemu postawiono zarzut przyjęcia łapówki. Podczas procesu Skarżący zaprzeczył oskarżeniu. Twierdził, że nigdy nie żądał łapówki i że odrzucił wielokrotne propozycje G. w tym zakresie; twierdził, że podczas spotkania G. włożył gotówkę do szuflady biurka Skarżącego, gdy ten przebywał przez krótki czas w innym pomieszczeniu. Skarżący upierał się, że banknoty zostały mu podłożone. W grudniu uznano Skarżącego winnym przyjęcia łapówki od G. i skazano na pięć lat pozbawienia wolności w zawieszeniu.

Na skutek wniesionej apelacji, w dniu 9 marca 2011 r. Okręgowy Sąd Apelacyjny w Tarnopolu utrzymał w mocy wyrok skazujący Skarżącego. Skarżący odwołał się od tego wyroku, podnosząc, że G. wielokrotnie, lecz bezskutecznie nakłaniał go do przyjęcia łapówki oraz że ostatecznie podłożył pieniądze w biurze Skarżącego. Skarżący utrzymywał, że G. jest byłym funkcjonariuszem policji i że znał funkcjonariusza policji odpowiedzialnego za tajną operację. Skarżący twierdził także, że dowody zawarte w aktach sprawy zostały uzyskane w sposób niezgodny z prawem, w szczególności nagranie o tajnej operacji było niezgodne z prawem i stanowiło naruszenie sekcji 8 ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych.

Skarżący twierdził także, że doszło do innych naruszeń proceduralnych.

W styczniu 2012 roku utrzymano w mocy wyrok skazujący. Uznano, że ustalenia sądu były oparte na dowodach, które zostały należycie zbadane i ocenione w trakcie postępowania. Oddalono skargę Skarżącego dotyczącą braku uprzedniej zgody na tajną operację. Sąd kasacyjny uznał, że zarzucane naruszenia prawa procesowego były nieistotne i nie mogły mieć wpływu na ustalenia sądów niższej instancji.

• Na mocy sekcji 8 ustawy o działaniach operacyjno-rozpoznawczych z 1992 roku, nagranie wideo tajnej operacji w odniesieniu do Skarżącego musiało zostać zatwierdzone decyzją sądu. Ten wymóg prawa krajowego stanowił ważne zabezpieczenie proceduralne przed arbitralną ingerencją w życie prywatne. Po wprowadzeniu tego zabezpieczenia organy sądowe powinny przedstawić odpowiednie i wystarczające powody wydania zezwolenia na tajne operacje. Nic nie wskazuje na to, że w niniejszej sprawie policja kiedykolwiek uzyskała taką uprzednią zgodę sądu. (§ 40)

• Ingerencja w niniejszej sprawie nie może być uznana za „zgodną z prawem”, jak wymaga tego art. 8 ust. 2 Konwencji. (§ 41)

Konstytucja Ukrainy z 1996r.

Artykuł 62 Konstytucji Ukrainy z 1996 roku stanowi, że oskarżenie nie może być oparte na dowodach uzyskanych nielegalnie lub na domniemaniach. Wszelkie wątpliwości dotyczące dowodu winy danej osoby należy interpretować na jej korzyść.

[„Article 62 of the Constitution of Ukraine of 1996 provides that an accusation must not be based on illegally obtained evidence or on assumptions. All doubts with regard to the proof of a person’s guilt are to be interpreted in his or her favour.”]

Kodeks Postepowania Karnego Ukrainy z 1960r.

Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego, Sąd, jeżeli są do tego podstawy, wydaje odrębne orzeczenie w którym zwraca uwagę organów państwowych, organizacji publicznych lub urzędników na ustalone w sprawie fakty naruszenia prawa, przyczyny i warunki, które przyczyniły się do popełnienia przestępstwa oraz żąda zastosowania odpowiednich środków (art. 23-2).

Przy otwarciu merytorycznej części rozprawy należy najpierw odczytać akt oskarżenia (art. 297); następnie należy zapytać oskarżonego, czy rozumie zarzuty i czy chce się przyznać do winy lub nie przyznać do winy oraz czy chce złożyć zeznania (art. 298). Po dokonaniu czynności określonych w art. 298, przewodniczący składu orzekającego musi zasięgnąć opinii stron co do tego, jakie dowody należy przeprowadzić na rozprawie i w jakiej kolejności, a następnie określić, w drodze postanowienia sędziego, zakres i kolejność tych dowodów (art. 299 §§ 1 i 2). Sąd, za zgodą stron, może orzec o niezasadności przeprowadzenia niektórych dowodów dotyczących okoliczności faktycznych lub wysokości roszczenia cywilnego, które są bezsporne. Sąd ma przy tym obowiązek sprawdzić, czy pozwani i inne strony prawidłowo rozumieją te okoliczności i czy nie ma wątpliwości co do dobrowolności i prawdziwości ich stanowiska. Przewodniczący składu orzekającego musi wyjaśnić stronom, że w takim przypadku zrzekają się one prawa do kwestionowania istotnych okoliczności faktycznych lub wysokości roszczenia cywilnego w apelacji (art. 299 § 3). Jeżeli ustalenie zakresu przeprowadzonego dowodu wymaga uprzedniego przesłuchania pozwanego, sąd musi go przesłuchać. Pozwany musi być przesłuchany w każdej sprawie, chyba że odmawia zeznań (art. 299 § 4 i 5).

Dowody rzeczowe muszą być zbadane przez sąd i okazane stronom, a w razie potrzeby także świadkom i biegłym. Osoby, którym okazywane są dowody rzeczowe, mogą zwrócić uwagę sądu na ich cechy szczególne, które mają znaczenie dla sprawy. Fakt ten należy odnotować w protokole rozprawy. Oględziny dowodów rzeczowych, które nie mogą być przyniesione na rozprawę, mogą być w razie potrzeby przeprowadzone w miejscu ich znalezienia (art. 313).

Wyrok skazujący powinien być zgodny z prawem i uzasadniony (art. 323 § 1). Sąd powinien oceniać dowody, opierając się na swoim wewnętrznym przekonaniu, które jest oparte na wszechstronnym, kompletnym i obiektywnym rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy w jej całokształcie, oraz powinien kierować się przepisami prawa (art. 323 § 3).

Do podstaw uchylenia wyroku przez sąd odwoławczy należy istotne naruszenie przepisów postępowania karnego (art. 367). Są to takie naruszenia przepisów kodeksu, które uniemożliwiły lub mogły uniemożliwić sądowi pełne rozpoznanie wszystkich aspektów sprawy i wydanie zgodnego z prawem, należycie uzasadnionego i sprawiedliwego wyroku (art. 370 § 1). W każdym przypadku uchylenie wyroku jest konieczne, jeżeli stwierdzono następujące naruszenia: (1) postępowanie nie zostało umorzone, mimo że istniały podstawy do podjęcia takiej decyzji; (2) wyrok został wydany przez skład orzekający niezgodny z prawem; (3) naruszono prawo do obrony; (4) naruszono prawo oskarżonego do posługiwania się językiem ojczystym i korzystania z pomocy tłumacza; (5) dochodzenie było prowadzone przez urzędnika, który nie mógł pełnić tej funkcji, ponieważ istniały podstawy do jego zakwestionowania; (6) sprawa była rozpatrywana zaocznie; (7) sprawa była rozpatrywana z naruszeniem przepisów jurysdykcyjnych; (8) naruszono tajemnice narady; (9) wyrok lub postanowienie nie zostały podpisane przez jednego z sędziów; (10) w aktach brak protokołu rozprawy lub brak nagrań z przebiegu rozprawy, gdy takie nagrania były wymagane; (11) akta sprawy nie zostały należycie przedstawione do wglądu obronie po zakończeniu śledztwa; (12) akt oskarżenia nie został zatwierdzony przez prokuratora lub nie został doręczony oskarżonemu; (13) naruszenie wymogów kodeksu dotyczących niezmienności składu sądu oraz prawa oskarżonego do wygłoszenia mowy końcowej (art. 370 § 2).

Sąd kasacyjny jest uprawniony do kontroli zgodności z prawem orzeczenia sądu w świetle materiałów dostępnych w sprawie oraz dodatkowo przedstawionych, dotyczących kwestii będących przedmiotem zaskarżenia (art. 395). Do podstaw uchylenia lub zmiany wyroku, orzeczenia lub uchwały zaliczono: (a) istotne naruszenie przepisów postępowania karnego; (b) niewłaściwe zastosowanie przepisów prawa karnego; oraz (c) niewspółmierność wymierzonej skazanemu kary do wagi popełnionego przestępstwa (art. 398). Sąd kasacyjny jest uprawniony do wydawania, w razie potrzeby, odrębnych orzeczeń (art. 400-2).

[„According to the Code of Criminal Procedure, the court, if there are grounds for that, shall issue a separate ruling (окрема ухвала), which draws the attention of state bodies, public organisations or officials to the facts of violation of the law established in the case, the reasons and conditions that contributed to the commission of the crime and request appropriate measures (Article 23-2).

At the opening of the substantive part of the trial the bill of indictment should be first read out (Article 297); afterwards, the defendant should be asked whether he understands the charges and whether he wishes to plead guilty or not guilty and whether he wishes to testify (Article 298). Upon accomplishing the acts set out in Article 298, the presiding judge must solicit the parties’ views on what evidence has to be examined at the trial and in what order and then define, by the judge’s ruling, the scope and order of such examination (Article 299 §§ 1 and 2). The court, with agreement from the parties, can rule that it is not justified to examine some evidence concerning the factual circumstances or the amount of civil claim which are uncontested. In doing so, the court is required to verify whether the defendants and other parties correctly understand such circumstances and whether there is any doubt as to the voluntary and genuine nature of their position. The presiding judge must explain to the parties that in such a case they would waive their right to challenge the relevant factual circumstances or the amount of the civil claim on appeal (Article 299 § 3). If the determination of the scope of the evidence to be examined requires prior examination of the defendant, the court has to examine him or her. The defendant has to be examined in every case, unless he refuses to testify (Article 299 §§ 4 and 5).

Physical evidence has to be examined by the court and shown to the parties and, if necessary, to the witnesses and experts. The persons to whom the physical evidence is shown can draw the court’s attention to their particularities which are of relevance for the case. This must be noted in the trial record. The examination of physical evidence which cannot be brought to the trial hearing can, if necessary, be conducted at the place where the evidence is found (Article 313).

The judgment convicting a person should be lawful and substantiated (Article 323 § 1). The court should evaluate the evidence, relying on its internal persuasion that is based on a comprehensive, complete and objective consideration of all the circumstances of the case in their entirety, and it should be governed by law (Article 323 § 3).

The grounds for quashing the judgement by a court of appeal include a substantial breach of criminal procedure legislation (Article 367). Those are such breaches of the provisions of the Code which prevented or were capable of preventing the court from fully examining all aspects of the case and delivering a lawful, well-founded and just judgment (Article 370 § 1). In any case, the judgment must be quashed if the following violations are found: (1) the proceedings have not been discontinued even though there have been grounds for such a decision; (2) the judgment was delivered by an unlawfully constituted court composition; (3) the right of defence was breached; (4) the right of the defendant to use his mother tongue and to have assistance of an interpreter was breached; (5) the investigation was conducted by an official who could not perform that function since there had been grounds for challenging him or her; (6) the case had been examined in absentia; (7) the case had been examined in breach of the jurisdiction rules; (8) a breach of the secrecy of deliberations; (9) the judgment or ruling was not signed by one of the judges; (10) there was no trial record in the file or no recordings of the trial proceedings where such recordings were required; (11) the case file had not been duly presented for examination by the defence at the end of the investigation; (12) the bill of indictment was not approved by the prosecutor or not served on the defendant; (13) a breach of the Code’s requirements on non-alterability of the court’s composition and the right of the defendant to make a closing statement (Article 370 § 2).

The court of cassation is empowered to verify the lawfulness of a court decision in the light of the materials available in the case and those additionally adduced concerning the matters appealed against (Article 395). The grounds for reversing or amending a judgment, ruling or resolution included: (a) a substantial violation of criminal procedure law; (b) an incorrect application of the criminal law; and (c) the punishment imposed on the convicted person being disproportionate to the seriousness of the crime (Article 398). The court of cassation shall be empowered to issue separate rulings, if appropriate (Article 400-2).”]

Łapownictwo; art.8 EKPCz; łapówka; eksperyment; banknoty

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-210850