Izba

Śmierć osoby aresztowanej wskutek maltretowania w areszcie śledczym

art. 2 ust. 1 EKPC
„Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego, skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę”

art. 3 EKPC
„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”

art. 13 EKPC
„Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe”

Skarżący i jego brat zostali tymczasowo aresztowani 29 kwietnia 2005 r. i umieszczeni w areszcie śledczym w m. Kaguł w Mołdawii jako osoby podejrzane o zabójstwo. 1 listopada 2005 r. skarżący został przyjęty do szpitala, gdzie zdiagnozowano u niego „zdekompensowany zespół pourazowy mózgu”. Podczas pobytu w szpitalu skarżący informował o brutalnym traktowaniu w areszcie śledczym. 17 maja 2007 r. prokurator odmówił wszczęcia śledztwa w sprawie rzekomego zabójstwa, stwierdzając, że do popełnienia takiego czynu nie doszło. Wcześniej, bo 10 maja 2007 r., wedle ustaleń strony rządowej, prokurator rozpoczął gromadzenie dokumentów w sprawie maltretowania skarżącego podczas jego pobytu w areszcie śledczym. Z powodu upływu pięcioletniego terminu od podjęcia ostatniej czynności w tej sprawie dokumenty zebrane zostały zniszczone 16 września 2013 r. na podstawie odrębnych przepisów.

30 października 2005 r. brat skarżącego poinformował strażników więziennych o silnym bólu głowy i bólu w okolicy nadbrzusza. W nocy z 30 października na 1 listopada bratu skarżącego udzielono pilnej pomocy medycznej na terenie aresztu. Ok. godz. 5 nad ranem 1 listopada brat skarżącego w stanie śpiączki został przewieziony do szpitala przez zespół ratownictwa medycznego, gdzie zmarł 3 listopada 2005 r. Śledztwo w sprawie podejrzenia błędu medycznego, który miał doprowadzić do śmierci brata skarżącego wszczęto 29 listopada 2005 r. W jego toku dokonano oględzin zwłok, w wyniku których stwierdzono przerwanie dwunastnicy u zmarłego. Przesłuchania personelu medycznego oraz innych osób aresztowanych w tym samym areszcie nie doprowadziły do konkluzywnych wniosków i 25 września 2008 r. śledztwo zostało umorzone ze względu na niemożliwość ustalenia przyczyny przerwania dwunastnicy osoby zmarłej. Postanowienie prokuratora było zaskarżane przez ojca i brata zmarłego zarówno do prokuratora przełożonego, jak i do sądu, środki te okazały się jednak nieskuteczne.

22 grudnia 2006 r. Sąd Rejonowy dla dzielnicy Ciocana w Kiszyniowie skazał Skarżącego, brata Skarżącego i ojca Skarżącego za przestępstwo zabójstwa. Po śmierci brata Skarżącego dalsze postępowanie wobec niego zostało umorzone. Wyrok skazujący w stosunku do pozostałych osób został podtrzymany przez Sąd Apelacyjny w Kiszyniowie w 2007 r. i Sąd Najwyższy w 2008 r. Na mocy apelacji nadzwyczajnej i orzeczenia Sądu Najwyższego nakazującego wznowienie postępowania w 2012 r. zapadł ponowny wyrok Sądu Apelacyjnego w Kiszyniowie, Sąd nie uznał jednak zarzutów maltretowania Skarżącego za wiarygodne. Sąd Najwyższy w 2013 r. odrzucił środek odwoławczy od tego ponownego wyroku.

• Osoby tymczasowo aresztowane przebywają w stanie narażenia na niebezpieczeństwo, na organach władzy spoczywa więc obowiązek ich ochrony. Jeśli osoba zatrzymana jest przewożona do aresztu śledczego i jest w dobrym zdrowiu, ale jej stan w momencie zwolnienia z aresztu wskazuje na uszczerbek na zdrowiu, to na organach władzy spoczywa obowiązek wiarygodnego wyjaśnienia sposobu powstania tego uszczerbku. Obowiązek poświadczenia co do sposobu traktowania osoby aresztowanej w areszcie ma charakter szczególnie kategoryczny, jeśli następstwem jest śmierć tej osoby.

• Jeśli w danej sprawie informacje o istotnych zdarzeniach znajdują się wyłącznie lub w większej części w posiadaniu organów władzy, jak w przypadku informacji o stanie osób aresztowanych w trakcie ich pobytu w areszcie, to jest to przesłanka do sformułowania założeń faktycznych dotyczących pochodzenia obrażeń powstałych w tym czasie. Ciężar dowodu spoczywający w tym przypadku na Państwie-stronie polega więc na przedstawieniu materiału dowodowego podającego w wątpliwość bieg zdarzeń przedstawiony przez ofiarę. W braku takiego materiału Trybunał jest uprawniony do wyciągnięcia wniosków, które mogą być dla Państwa-strony niekorzystne.

• Obowiązek skutecznego zbadania zarzutów traktowania w sposób naruszający artykuł 3 spoczywa w rękach organów władzy. Ponadto niezbędne jest aby Państwo-strona w celu zadośćuczynienia naruszeniu artykułu 3 przyznało Skarżącemu świadczenie odszkodowawcze lub co najmniej umożliwiło mu dochodzenie i skuteczne otrzymanie takiego świadczenia za szkody powstałe na skutek nieludzkiego lub poniżającego traktowania.

• W przypadkach świadomie zadanego nieludzkiego lub poniżającego traktowania naruszenie artykułu 3 nie może być kompensowane wyłącznie przez przyznanie lub zasądzenie na rzecz ofiary świadczenia odszkodowawczego. Wynika to z zastrzeżenia, że jeśli organy władzy mogłyby ograniczać swoje działania na rzecz zapobiegania nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu jedynie do wypłaty tych świadczeń bez względu na skalę faktycznego ścigania i karania czynów o charakterze tortur, to w niektórych przypadkach organy te mogłyby w sposób bezkarny naruszać prawa osób przebywających pod ich wyłączną kontrolą. Taki stan czyniłby zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania zupełnie nieskutecznym.

Zakaz tortur; nieludzkie traktowanie; tymczasowe aresztowanie

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-201865