Izba

Dyskryminacyjna odmowa rejestracji kandydata mniejszości narodowej w wyborach parlamentarnych

Art. 14 EKPCz w zw. z art. 3 Protokołu nr 1

„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn”

Skarżąca należy do mniejszości włoskiej w Rumunii i jest prezesem fundacji „Vox Mentis”. Zgodnie z rumuńskim prawem, organizacje reprezentujące mniejszości narodowe mogą wystawiać kandydatów w wyborach parlamentarnych, o ile otrzymają status organizacji pożytku publicznego. Ponieważ Skarżąca chciała wystartować w wyborach parlamentarnych w grudniu 2012 r., w maju 2012 r. złożyła wniosek do Urzędu Rady Ministrów o zarejestrowanie fundacji jako organizacji pożytku publicznego.

Po przekazaniu sprawy do Komitetu Rady Ministrów ds. Relacji Międzyetnicznych i Ministerstwa Kultury, pierwszy z tych organów wydał w czerwcu 2012 r. decyzję odmawiającą wpisu do rejestru organizacji pożytku publicznego. Stwierdzono, że taka decyzja Rządu ma charakter uznaniowy, a potem nawet spełnienie wymogów przewidzianych przez prawo nie daje roszczenia o wpis do rejestru (co potwierdza wcześniejsze orzecznictwo Sądu Kasacyjnego). W styczniu 2013 r. (tj. już po wyborach) Ministerstwo Kultury wydało decyzję, w którym stwierdziło, że fundacja „Vox Mentis” nie spełnia kryteriów ustawowych (w sierpniu 2012 r. zresztą zaostrzonych).

W październiku 2012 r. Skarżąca zgłosiła swoją kandydaturę do państwowej komisji wyborczej, która została odrzucona, ponieważ fundacja zgłaszająca nie miała przymiotu organizacji pożytku publicznego. Skarżąca odwołała się w imieniu fundacji od decyzji państwowej decyzji wyborczej do sądu okręgowego w Bukareszcie. W ramach tego postępowania podniosła zarzut niekonstytucyjności i dyskryminacji spowodowanej przepisami (organizacje reprezentujące mniejszości narodowe już posiadające przedstawicieli w parlamencie nie musiały rejestrować się jako organizacje pożytku publicznego). Sąd okręgowy wprawdzie prawomocnie oddalił jej skargę (twierdząc, że fundacja nie miała przymiotu organizacji pożytku publicznego, więc decyzja państwowej komisji wyborczej była prawidłowa), ale zadał też pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego (rumuński system prawny nie przewiduje instytucji skargi konstytucyjnej, a zadanie pytania prawnego przez sąd nie powoduje wstrzymania postępowania). Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że nie zachodzi w realiach sprawy niekonstytucyjność.

W wyborach w grudniu 2012 r. wystartował dotychczasowy przedstawiciel mniejszości włoskiej i utrzymał mandat.

• Dyskryminacja oznacza odmienne traktowanie osób w podobnej sytuacji bez rozsądnego i obiektywnego uzasadnienia, tzn. że takie nierówne traktowanie, aby być usprawiedliwionym na gruncie art. 14 EKPCz musi być proporcjonalne i realizować legitymowany cel. W zakresie równego traktowania państwa-strony mają pewien margines oceny, jednakże jego zakres będzie zależny od konkretnej sytuacji i kontekstu (§ 37).

• Art. 3 Protokołu nr 1 obejmuje obowiązek pozytywny państwa-strony do zapewnienia wolnych wyborów, co oznacza zapewnienie możliwości realnego wyboru spośród możliwie szerokiego spektrum kandydatów. W tym zakresie państwa-strony też mają jednak szeroki margines oceny, co oznacza, że w kontekście biernego prawa wyborczego ETPCz skupia się przede wszystkim na braku arbitralności procedur krajowych dopuszczających do kandydowania w wyborach. Z drugiej strony jednak art. 3 Protokołu nr 1 musi być interpretowany przez pryzmat efektywności, więc prawo do kandydowania nie może być ograniczone w sposób negujący istotę tego prawa (§ 38–42).

• Zmiana przepisów wyborczych nie powinna odbywać się zbyt często lub tuż przed wyborami; może to bowiem zakłócić „wolność” wyborów, w szczególności gdy działa na niekorzyść kandydatów opozycyjnych (§ 43).

• W realiach sprawy doszło do nierównego traktowania, albowiem przedstawiciele organizacji już reprezentowanych w parlamencie – w przeciwieństwie do fundacji, którą kierowała Skarżąca – nie musieli dokonywać rejestracji jako organizacja pożytku publicznego (§ 44–48).

• Zapewnienie reprezentatywności danej organizacji oraz eliminacja kandydatów niepoważnych może być uznana za cel legitymowany w rozumieniu art. 14 EKPCz (§ 49–50).

• W realiach sprawy najważniejsze było zbadanie, czy procedura przyznania statusu organizacji pożytku publicznego miała charakter przejrzysty, pozbawiony arbitralności oraz zaskarżalny przed sądami krajowymi (§ 54).

• W realiach sprawy uchybienia ustawowym terminom załatwienia sprawy, odmienność uzasadniania decyzji przez dwa zaangażowane w sprawę organy, stosowanie dwóch różnych stanów prawnych (w okresie wyborczym), a w szczególności brak kontroli uznaniowej decyzji administracji przez sądy (co potwierdza orzecznictwo Sądu Kasacyjnego) przemawiały za brakiem dostatecznej ochrony przed arbitralnością, a zatem naruszeniem art. 14 EKPCz (§ 57–65).

Ustawa 35/2008 (Rumunii)
– Art. 9
2. Organizacje obywateli przynależących do mniejszości narodowych reprezentowane w Parlamencie mogą wystawiać kandydatów [do Parlamentu].
3. Mogą także wystawiać kandydatów [do Parlamentu] inne organizacje legalnie utworzone i zrzeszające obywateli przynależących do mniejszości narodowych wyliczonych w art. 2 § 29, o ile mają status organizacji pożytku publicznego i które przedstawią państwowej komisji wyborczej […] listę członków, z których co najmniej 15% zadeklarowało podczas ostatniego spisu powszechnego narodowość mniejszościową
[(2) Peuvent se porter candidates les organisations de citoyens appartenant aux minorités nationales représentées au Parlement.
(3) Peuvent également se porter candidates d’autres organisations, légalement constituées, de citoyens appartenant aux minorités nationales définies à l’article 2 § 29 qui sont reconnues d’utilité publique et qui présentent au Bureau électoral central […] une liste de leurs membres comptant au moins 15% du nombre total des citoyens qui, lors du dernier recensement, ont déclaré appartenir à la minorité en question.]

Rozporządzenie 26/2000 (Rumunii)
– Art. 38
1. Rząd Rumunii może uznać stowarzyszenie lub fundację za organizację pożytku publicznego, o ile spełni ona następujące warunki:
(a) …
[(1) Le gouvernement roumain peut déclarer d’utilité publique une association ou une fondation si celle-ci remplit cumulativement les conditions suivantes:
a)…]

Wolność wyborów; bierne prawo wyborcze; kandydowanie; mniejszości narodowe; dyskryminacja; rejestracja kandydatów

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-201868