EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Harun Gürbüz v. Turcja
68556/10

WYROK ETPCz z dnia 30-07-2019 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Prawo do pomocy adwokata jako element rzetelnego procesu

wzorce kontroli:

Art. 6 EKPCz

„1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.

2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.
3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:
a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;
b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;
c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony – do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;
d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;
e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie”
rozstrzygnięcie:

  • Naruszenie art. 6 EKPCz [jednomyślnie]

stan faktyczny:

Harun Gürbüz został oskarżony o zabójstwo, spowodowanie uszczerbku na zdrowiu i usiłowanie kradzieży.

 

Skarżący został następnie przetransportowany do szpitala, gdzie jeden z poszkodowanych zidentyfikował go jako napastnika. Odbyło się to w obecności funkcjonariuszy Policji.

   

Pomimo udzielenia informacji o prawie do zachowania milczenia i pouczeniu o możliwości skorzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej, Skarżący złożył zeznania bez obecności adwokata. Każda ze stron protokołu przesłuchania została opatrzona notatką, która stwierdzała, że Skarżący zapoznał się z przysługującymi mu prawami, a także Jego własnoręcznym podpisem.

   

Protokół przesłuchania wskazuje, że Skarżący poprosił o przydzielenie adwokata z urzędu. Pomoc prawna nie została udzielona, ze względu na trwający strajk Rady Adwokackiej.

   

Obrońca z wyboru został upoważniony dopiero po odbyciu przesłuchania, a jego wniosek o powtórzenie procedury został odrzucony.

główne tezy:
  • Obecność adwokata podczas przesłuchania jest istotnym gwarantem prawa do rzetelnego procesu, ponieważ ogranicza możliwość nadużycia władzy przez funkcjonariuszy Policji podczas zbierania dowodów.

 

  • Nic nie stoi na przeszkodzie, aby oskarżony zrzekł się gwarancji wynikających z art. 6 EKPCz. Zrzeczenie się prawa przez oskarżonego nie może być interpretowane jako sprzeczne z art. 6 EKPCz. Takie zachowanie nie pozwala stwierdzić istnienia systemowych nieprawidłowości funkcjonowania Wymiaru Sprawiedliwości.

 

  • W badanym przypadku, na mocy art. 150 Kodeksu Postępowania Karnego Republiki Turcji, istniał obowiązek obecności adwokata podczas przesłuchania, ponieważ ustawowe zagrożenie przewidziane przez Kodeks Karny Republiki Turcji jest wyższe niż pięć lat pozbawienia wolności. Okoliczności sprawy, a w szczególności strajk Rady Adwokackiej, nie jest okolicznością zwalniającą z powyższego obowiązku.

   

  • W tym świetle pisemna notatka i podpis Skarżącego nie mogą być uznane za zrzeczenie się prawa do adwokata.
odszkodowanie:

koszty postępowania:

powiązane sprawy:

Ibrahim i Inni v. Wielka Brytania (50541/08)

Simeonovi v. Bułgaria (21980/04)

akty normatywne:

Kodeks Postępowania Karnego Republiki Turcji (dalej: KPK Turcji)

– Art. 148

„4. Zeznania złożone w czasie nieobecności adwokata nie mogą stanowić dowodu chyba, że podejrzany lub oskarżony potwierdzą je podczas rozprawy”   

[„…(4)  Statements taken by the police without a lawyer present shall not be relied on [for conviction] unless the suspect or the accused confirms them before a judge or a court.”]

– Art. 150

„2. Jeżeli podejrzany lub oskarżony nie posiadający obrońcy jest małoletni, jest osobą z niepełnosprawnością, albo jest niemy lub głuchy, to obrońca przydzielany jest z urzędu

3. Przepis ten stosuje się odpowiednio dla postępowania w sprawie przestępstwa zagrożonego karą pięciu lat pozbawienia wolności lub dłuższą”   

[„(2)  If the suspect or the accused who does not have a defence counsel is a minor, or an individual who is disabled to the extent that he or she cannot provide his own defence, or is deaf or mute, then a defence counsel shall be appointed whether or not he or she has requested representation.

(3)  During the investigation or prosecution of offences entailing a sentence of more than five years’ imprisonment, the provision in paragraph 2 shall also be applied”]

słowa kluczowe:

adwokat; adwokatura; obecność adwokata; rzetelny proces; art. 6 EKPCz

wyrok ETPCz:

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-194858

autor omówienia:

Michał Macidłowski