Izba

Zaopatrzenie w wodę wspólnoty romskiej

Art. 3 EKPCz
„Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”

Art. 8 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób”

Art. 14 EKPCz w zw. z art. 3 i 8 EKPCz
„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn”

Pierwsza grupa Skarżących (ojciec i syn) zamieszkuje osiedle romskie pod Ribnicą (grunty należące do państwa zostały nielegalnie zasiedlone przez ludność romską w latach ’90). Osiedle składa się z drewnianych chat, bez bieżącego dostępu do elektryczności, kanalizacji i sieci wodociągowej. Z informacji przedstawionych przez stronę rządową wynika, że około 10% gospodarstw domowych w gminie Ribnica (położonych poza głównymi miejscowościami) nie ma dostępu do sieci wodociągowej. W 1999 r. ustalono, że samorząd gminny zakupi do użytku osiedla zbiornik z wodą (na około 2–3 tys. litrów), za który w 50% zapłacą mieszkańcy osiedla. Straż pożarna miała okresowo dostarczać za opłatą wodę do zbiornika. Wodę dostarczano, jednakże z zeznań okolicznych mieszkańców wynikało, że zbiornik z wodą został sprzedany przez wspólnotę romską; mieszkańcy osiedla natomiast twierdzili, że przestali używać zbiornika z powodu jego nieprzydatności (spowodowanej pleśnią).

Druga grupa Skarżących (rodzice i dwanaścioro ich dzieci) zamieszkuje osiedle romskie w gminie Škocjan, złożone z drewnianych chat nielegalnie posadowionych na terenach należących do samorządu. Władze gminy Škocjan zdecydowały, że nie jest możliwe doprowadzenie wody do nielegalnie wybudowanych chat. W trakcie tworzenia sieci wodociągowej w pobliskiej wsi osiedle romskie nie zostało podłączone do stałego zaopatrzenia w wodę (Romowie zamieszkujący osiedle nie złożyli jednak wniosku o takie podłączenie, twierdząc, że sąsiedzi nie pozwalali na umieszczenie rur pod swoim gruntem). Romowie mieli jednak swobodny dostęp do publicznej studni, położonej w pobliskiej wsi.

Obie grupy Skarżących otrzymywały wsparcie materialne (ok. 300–400 euro na osobę) z opieki społecznej.

W postępowaniu przed ETPCz syn z pierwszej grupy Skarżących występował jako „Hudorovič”, mimo że w rejestrach stanu cywilnego nosił nazwisko po matce, a nie po ojcu (tzn. „Kastelic”). Sąd ustanowił miejsce zamieszkania Aleksa Kastelica przy matce (zamieszkującej w innym miejscu, gdzie był dostęp do wody), mimo to – jak podawał ojciec – syn mieszkał głównie z nim.

• Odrzucenie skargi na podstawie jej anonimowości (art. 35 ust. 2 lit. a EKPCz) może nastąpić wyłącznie, jeżeli Trybunał nie ma żadnej informacji co do tożsamości Skarżącego. W realiach sprawy Trybunał wiedział, że A. Kastelic – mimo podania nazwiska „Hudorovič” – jest synem pierwszego Skarżącego. Skarżący także nie próbowali zataić tożsamości A. Kastelica, a zatem skarga nie może być odrzucona jako anonimowa lub stanowiąca nadużycie prawa do skargi (§ 84–86).

• Co do zasady dostęp do czystej wody pitnej nie jest objęty zakresem zastosowania art. 8 EKPCz, jednakże długotrwała i uporczywa odmowa zaopatrzenia w wodę pitną może mieć wpływ na godność człowieka i jego zdrowie, a przez to także na prawo do życia prywatnego i poszanowania mieszkania. Ocena naruszenia obowiązku pozytywnego przez państwo powinna być dokonywana z uwzględnieniem statusu osób dotkniętych brakiem wody, ale także realiami prawnymi i społeczno-ekonomicznymi państwa-strony (§ 116).

• Art. 8 EKPCz (zarówno w przypadkach obowiązków negatywnych, jak i pozytywnych) wymaga od władz publicznych odpowiedniego wyważenia interesów prywatnych i publicznych. W sprawach socjalno-ekonomicznych margines oceny państw-stron jest szeroki, ale w przypadku mniejszości romskiej – ze względu na jej pozycję – może być konieczna szczególna pomoc w celu umożliwienia im efektywnego korzystania z ich praw (§ 139–144).

• W realiach sprawy władze publiczne działały na rzecz stopniowego polepszenia warunków na osiedlach romskich, a sami mieszkańcy tych osiedli nie wykazali się należytą starannością w dążeniach do zaopatrzenia w wodę. W realiach społeczno-ekonomicznych Słowenii przerzucanie całego ciężaru zapewnienia zaopatrzenia w wodę (zwłaszcza wobec zasiłków, które Skarżący otrzymywali) na państwo jest niedopuszczalne. W kontekście szerokiego marginesu oceny państw-stron w tego typu sprawach – nawet jeżeli art. 8 EKPCz miałby zastosowanie – to i tak nie doszłoby do jego naruszenia (§ 147–159).

Zaopatrzenie w wodę; usługi publiczne; Romowie; prawo do wody

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-201646

Europejski Trybunał Praw Człowieka był w niniejszej sprawie bardzo ostrożny w kwestii wypowiadania explicite, czy art. 8 EKPCz gwarantuje prawo do zaopatrzenia w wodę. Uzasadnienie na gruncie art. 8 EKPCz było warunkowe – Trybunał uznał, że nawet jeżeli uznać by za istniejący taki obowiązek pozytywny państwa-strony – to i tak nie dochodziłoby do naruszenia art. 8 EKPCz, wobec odpowiedniego wyważenia różnych interesów przez władze publiczne.