EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA

Ignatecu i Rumuńska Partia Komunistyczna v. Rumunia
78635/13

WYROK ETPCz z dnia 05-05-2020 r.
skład trybunału:

Izba

przedmiot:

Odmowa rejestracji partii politycznej

wzorce kontroli:

Art. 6 § 1 EKPCz
„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości”

 

Art. 7 EKPCz
„1. Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia. Nie będzie również wymierzona kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zagrożony karą został popełniony.
2. Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w sądzeniu i karaniu osoby winnej działania lub zaniechania, które w czasie popełnienia stanowiły czyn zagrożony karą według ogólnych zasad uznanych przez narody cywilizowane”

 

Art. 9 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolność zmiany wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne.
2. Wolność uzewnętrzniania wyznania lub przekonań może podlegać jedynie takim ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku publicznego, zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób”

 

Art. 10 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Niniejszy przepis nie wyklucza prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych.
2. Korzystanie z tych wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej”

 


Art. 11 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzenia się oraz do swobodnego stowarzyszania się, włącznie z prawem tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich dla ochrony swoich interesów.
2. Wykonywanie tych praw nie może podlegać innym ograniczeniom niż te, które określa ustawa i które są konieczne w społeczeństwie demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa państwowego lub publicznego, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwu, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób. Niniejszy przepis nie stanowi przeszkody w nakładaniu zgodnych z prawem ograniczeń korzystania z tych praw przez członków sił zbrojnych, policji lub administracji państwowej”

 

Art. 14 EKPCz
„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn”

 

Art.1 Protokołu 12 EKPCz
„1. Korzystanie z każdego prawa przewidzianego w prawie powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie lub z jakichkolwiek innych przyczyn.
2. Nikt nie może być dyskryminowany przez jakiekolwiek władze publiczne z któregokolwiek z powodów wymienionych w ustępie 1. Art”

rozstrzygnięcie:

  • Brak naruszenia art. 11 EKPCz [jednomyślnie]

 

  • Umorzenie w zakresie art. 6, 7, 9, 10, 11, 14, 1 Protokołu 12 EKPCz [jednomyślnie]

stan faktyczny:

Pan Ignatecu jest przewodniczącym Rumuńskiej Partii Komunistycznej.

 

Partia powstała w 1921 roku i w latach 1947 – 1989 była jedyną legalną partią na rumuńskiej scenie politycznej.W 1989 wprowadzono nową ustawę o partiach politycznych. W 1990 dekretem rozwiązano wszystkie struktury dawnego reżimu i włączono wszystkie dobra Rumuńskiej Partii Komunistycznej do majątku państwowego.

 

Statut skarżącej partii wskazywał siebie na kontynuatora działalności historycznej partii oraz oparcie na ideologii marksistowskiej i praktyce socjalistycznej w celu doprowadzenia do socjalistycznego modelu ekonomicznego. Wskazywał też na zobowiązanie do przestrzegania obowiązującego prawa i popieranie przez partię społeczeństwa pluralistycznego i demokratycznego.

 

16.10.2012 sąd rejonowy w Bukareszcie odmówił rejestracji partii, wskazując na niezgodność jej celów z wartościami demokratycznymi oraz odwołując się do roli tej organizacji w historii kraju. 21.02.2013 ten sam sąd odmówił uznania wyroku za bezzasadny. 16.07.2013 sąd apelacyjny w Bukareszcie również odmówił rejestracji partii.

 

Jeden z członków-sygnatariuszy partii podjął kolejną próbę rejestracji pod nazwą „Rumuńska Partia Komunistyczna – 21. wiek”. 27.06.2016 sąd apelacyjny w Bukareszcie wyraził zgodę na jej rejestrację.

główne tezy:
  • Odmowa rejestracji partii politycznej może mieć na celu ochronę bezpieczeństwa narodowego oraz ochronę praw i wolności innych osób (§ 75)

 

  • Państwo może nakładać na partie polityczne obowiązek zgodności z podstawowymi zasadami demokratycznymi (§ 79), a proponowane przez nie zmiany prawa powinny być substancjalnie zgodne z tymi zasadami (§ 80)

 

  • Biorąc pod uwagę kontekst historyczny, zdaniem sądu nie jest nieracjonalną odmowa przywrócenia istnienia partii, która od czasu wprowadzenia reżimu demokratycznego, nigdy legalnie nie funkcjonowała (§ 90)

 

  • Odmowa rejestracji partii politycznej nie ma na celu penalizacji prezentowanych przez nią poglądów (§ 92)

 

  • Trybunał zauważył, iż w Rumunii istnieją partie komunistyczne jako takie. Uzasadnioną wątpliwość może budzić statutowe odwołanie do „kontynuowania teorii i praktyki ruchów socjalistycznych i komunistycznych” w Rumunii. Uzasadnia to ryzyko dostrzeżone przez sądy krajowe, że zmiany dotychczasowej struktury ustrojowej nie miałyby charakteru wyłącznie programowego, ale faktycznie byłby realizowany przez członków partii (§ 96-101)
odszkodowanie:

koszty postępowania:

powiązane sprawy:

Radomilja i Inni v. Chorwacja (37685/10, 22768/12)

Refah Partisi i Inni v. Turcja (41340/98)

akty normatywne:

Konstytucja Rumunii

(źródło tłumaczenia: http://biblioteka.sejm.gov.pl/wpcontent/uploads/2016/03/Rumunia_pol_010711.pdf)
-Art. 1
(3) Rumunia jest demokratycznym i socjalnym państwem prawa, w którym godność człowieka, prawa i wolności obywatelskie, swobodny rozwój osobowości oraz sprawiedliwość i pluralizm polityczny stanowią wartości najwyższe w duchu demokratycznych tradycji narodu rumuńskiego oraz ideałów Rewolucji z 1989 r. i są gwarantowane
-Art. 8
(1) Pluralizm w społeczeństwie rumuńskim stanowi jedną z przesłanek i gwarancji demokracji konstytucyjnej.
(2) Partie polityczne powstają i rozwijają swoją działalność, na warunkach określonych ustawą. Przyczyniają się one do tworzenia i wyrażania politycznej woli obywateli, przy poszanowaniu suwerenności narodowej, integralności terytorialnej, porządku prawnego i zasad demokracji
-Art. 30
(1) Wolność wyrażania myśli, poglądów i wierzeń oraz wolność wszelkich form twórczości, za pomocą żywego słowa, na piśmie, za pomocą obrazu, dźwięku lub innych środków publicznego przekazu, są nienaruszalne. (…)
(7) Szkalowanie kraju i narodu, podżeganie do wojny agresywnej, do nienawiści narodowej, rasowej, klasowej lub religijnej, podżeganie do dyskryminacji, do terytorialnego separatyzmu lub do przemocy publicznej, jak też wypowiedzi obsceniczne, sprzeczne z dobrymi obyczajami są zakazane przez ustawę.
-Art. 40
(1) Obywatele mogą swobodnie zrzeszać się w partiach politycznych (…)
(2) Partie lub organizacje, które, poprzez swoje cele bądź działalność, występują przeciwko pluralizmowi politycznemu, zasadom państwa prawa, czy jego suwerenności, przeciwko integralności lub niepodległości Rumunii, są niekonstytucyjne.
(4) Stowarzyszenia o charakterze tajnym są zakazane.
-Art. 44
(1) Gwarantuje się prawo własności, jak również wierzytelności wobec państwa. Treść oraz granice tych praw określa ustawa.
(2) Własność prywatna jest gwarantowana i chroniona prawem w jednakowy sposób niezależnie od jej podmiotu.
(3) Nikt nie może zostać wywłaszczony, z wyjątkiem sytuacji konieczności publicznej, określonej zgodnie z ustawą, oraz za sprawiedliwym i uprzednim odszkodowaniem.
(4) Zakazana jest nacjonalizacja lub jakiekolwiek inne środki przymusowego przejęcia na własność publiczną dóbr z powodu przynależności społecznej, etnicznej, religijnej, politycznej lub innej natury dyskryminującej ich właścicieli.

 

Ustawa nr 51/1991 o bezpieczeństwie narodowym

 

Ustawa nr 14/2003 o partiach politycznych oraz dekret nr 8/1989 o rejestracji i funkcjonowaniu partii politycznych

słowa kluczowe:

Rejestracja; partia polityczna; ustrój komunistyczny; dziedzictwo historyczne; art. 11 EKPCz

autor omówienia:

Aleksandra Kochman