Izba

Uchylenie pieczy zastępczej ze względu na dobro dziecka

Art. 6 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.”

Art. 8 EKPCz
„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób.”

Art. 13 EKPCz
Każdy, kogo prawa i wolności zawarte w niniejszej Konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe.

Skarżąca podjęła się sprawowania pieczy zastępczej nad dzieckiem (L.), gdy nie zostało ono jeszcze uznane prawomocnym orzeczeniem za nadające się do adopcji. W następstwie wszczęcia przeciwko mężowi Skarżącej postępowania karnego ws. naruszenia wolności seksualnej małoletniego i rozpowszechniania pornografii dziecięcej, sąd uznał, że, mimo wyrażenia przez Skarżącą woli rozstania się z mężem i zatrzymania L., umieszczenie dziecka u Skarżącej nie leży już w jego interesie i uchylił postanowienie ws. przyznania kobiecie prawa do wykonywania opieki zastępczej.

Skarżąca postanowiła towarzyszyć dziecku w jego umieszczeniu w nowej rodzinie, aby uniknąć traumatycznych dla niego sytuacji. Jednocześnie, kobieta wniosła apelację od wydanego postanowienia i złożyła do sądu wniosek o przysposobienie L, podnosząc, że podjęła nad nim opiekę z zamiarem przysposobienia i, że w związku z tym udało jej się zbudować z nim rodzicielską więź. Skład orzekający odrzucił jej wniosek, uznając, że postępowanie o stwierdzenie zdolności dziecka do przysposobienia było nadal w toku i podkreślając, że przyznanie Skarżącej prawa do opieki nad dzieckiem stanowiło środek tymczasowy i nie stanowiło umieszczenia w celu przysposobienia. Sąd rozpoznał także apelację, którą to postanowił oddalić, z uwagi na fakt, że, jego zdaniem, ówczesne środowisko domowe kobiety nie było zgodne z dobrem dziecka. Wskutek wydanych postanowień, dziecko zostało umieszczone w nowej rodzinie zastępczej, o czym, zdaniem Skarżącej, kobieta nie została prawidłowo powiadomiona.

W dalszym postępowaniu odwoławczym sąd wyższej instancji powtórzył uzasadnienia poprzednich postanowień i podkreślił, że, zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem, rodzina zastępcza może zaskarżyć postanowienie o odwołaniu przyznanego stażu adopcyjnego jedynie wtedy, gdy czas jego trwania wynosi co najmniej rok.

Skarżąca zwróciła się o dostęp do akt dwóch postępowań. Prezes sądu odmówił jej dostępu do przedmiotowych dokumentów ze względu na to, że nie była ona stroną postępowania, i poinformował ją, że dokument, w którym zgłosiła się do adopcji jest jedynym, do którego może mieć dostęp.

• Środki podjęte w odniesieniu do dziecka – odebranie i umieszczenie w innej rodzinie w celu przysposobienia – stanowią ingerencję w życie prywatne Skarżącej. Taka ingerencja narusza art. 8 EKPCz, chyba że może być uzasadniona na podstawie ust. 2 tego przepisu. Trybunał zauważa, że środek w postaci cofnięcia umieszczenia w placówce był przewidziany przez prawo i realizował uzasadniony cel ochrony interesów dziecka. Sądy krajowe ustaliły, że dalsze zamieszkiwanie L. z rodziną Skarżącej obiektywnie nie leżało w najlepszym interesie dziecka. Konieczność jego ochrony poprzez umieszczenie w innej rodzinie, gdzie również mogłoby mieć dwoje rodziców, była oczywista. (§90-93)

• Skarżąca miała możliwość uczestniczenia w postępowaniu: mogła wystąpić do sądu o zatrzymanie dziecka w swoim domu i mogła wyrazić przed sądem swoją gotowość do współpracy w ułatwieniu dziecku integracji z nową rodziną. (§96)

• Jeśli chodzi o dostęp do danych osobowych będących w posiadaniu władz publicznych, kwestia dostępu do informacji o swoim pochodzeniu i wiedzy o tożsamości swoich biologicznych rodziców nie ma tego samego charakteru, co kwestia dostępu do akt osobowych sporządzonych na temat dziecka pozostającego pod opieką lub kwestia poszukiwania dowodów domniemanego ojcostwa. (§108)

• Trybunał zauważa, że w niniejszej sprawie, jak przyznały sądy krajowe, Skarżąca miała już możliwość zapoznania się ze wszystkimi dokumentami, które zostały ujawnione w postępowaniu odwoławczym, a także z dokumentami, które zostały przetworzone przez organy administracyjne w ramach ich obowiązków nadzorowania umieszczenia dziecka, dokumentami dotyczącymi sytuacji dziecka oraz dokumentami dotyczącymi jego integracji z nową rodziną. Należy zatem uznać, że Skarżąca miała dostęp do wszystkich dotyczących jej osoby dokumentów. (§109)

Ustawa nr 184 z 1983 r. ,,Prawo dziecka do rodziny” zmieniona Ustawą  nr 149 z 2001 r. i ustawą nr 173 z 2015 r.

– Art. 5 – 2

„Jeżeli podczas przedłużającego się okresu sprawowania opieki zastępczej małoletni zostanie uznany za nadającego się do przysposobienia zgodnie z postanowieniami rozdziału II tytułu II i o ile spełnione są warunki określone w art. 6 – rodzina zastępcza wystąpi z wnioskiem o zezwolenie na jego przysposobienie, sąd dla nieletnich, orzekając o przysposobieniu małoletniego, bierze pod uwagę znaczenie więzi uczuciowych powstałych między nim a rodziną zastępczą oraz stabilność i trwałość ich związku. “

[,,Si, pendant une période prolongée de placement familial, le mineur est déclaré adoptable conformément aux dispositions du chapitre II du titre II et ‑ sous réserve que les conditions prévues par l’article 6 soient remplies ‑ la famille d’accueil demande l’autorisation de l’adopter, le tribunal pour enfants, lorsqu’il statue sur l’adoption du mineur, tient compte de l’importance des liens affectifs noués entre lui et la famille d’accueil et de la stabilité et du caractère durable de leur relation’’]

-Art. 22

,,5. Sąd dla nieletnich, na podstawie przeprowadzonych badań, wybiera spośród par, które się zgłosiły, tę, która najlepiej zaspokaja potrzeby nieletniego.”

[,,5.  Le tribunal pour enfants, sur la base des enquêtes réalisées, choisit parmi les couples ayant présenté une demande celui qui sera le mieux à même de répondre aux besoins du mineur.”]

Deklaracja ws. ochrony dzieci przebywających w placówkach opieki pozadomowej przed wykorzystywaniem seksualnym i przemocą seksualną, przyjętej przez Komitet z Lanzarote na 25. posiedzeniu

,, (…) b.  przypominając, że „opieka pozadomowa” odnosi się do wszystkich miejsc, w których dzieci mogą być umieszczane poza swoimi domami oraz że „opieka domowa” jest formą alternatywnej opieki w środowisku pozarodzinnym, w którym opłacani profesjonaliści, pracujący w zespołach, opiekują się różną liczbą dzieci, oraz precyzując, że termin „instytucja” odnosi się raczej do obiektów, w których przebywa duża liczba dzieci”

[,, (…) b. Rappelant que la « prise en charge hors du milieu familial » désigne tous les cadres dans lesquels des enfants peuvent être placés en dehors de leur foyer et que le « séjour en structure d’accueil » est une forme de prise en charge alternative dans une structure autre qu’une famille, où des professionnels rémunérés, travaillant par équipes, s’occupent de groupes plus ou moins nombreux d’enfants et précisant que le terme « institution » se réfère plutôt aux structures qui accueillent un grand nombre d’enfants’’]

Art. 8 EKPCz; piecza zastępcza; adopcja; przysposobienie; prawo do prywatności

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-210090