Izba

Pozbawienie obywatelstwa i wydalenie z kraju jako sankcja za terroryzm

Art. 8 EKPCz 

„1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób”.

Skarżący urodził się w 1990 r. na Wyspach Owczych jako syn duńskiej matki i tunezyjskiego ojca; od urodzenia posiadał podwójne obywatelstwo (tunezyjskie i duńskie). Skarżący żył w Danii przez całe swoje dzieciństwo oprócz sześciu miesięcy w Tunezji (od grudnia 2005 r. do czerwca 2006 r.) i trzech pierwszych lat życia na Wyspach Owczych. Ojciec Skarżącego opuścił Danię na dwa lata (2009–2011), a następnie na stałe (w 2013 r.). Skarżący ożenił się z Dunką w 2009 r.; z tego związku w 2010 r. urodziło się dziecko. W 2016 r. duński wywiad otrzymał od Interpolu listę osób podejrzewanych o to, że dołączyły do walki w Syrii po stronie Państwa Islamskiego. W 2017 r. w ramach postępowania karnego toczącego się przeciwko Skarżącemu uzyskano opinię o tym, że Skarżący nabył tunezyjskie obywatelstwo po ojcu w ramach prawa krwi i nie został go pozbawiony. Urząd imigracyjny wydał opinię o możliwości deportacji Skarżącego, uwzględniając m.in. jego stan zdrowia, więzi rodzinne. Sąd rejonowy we Frederiksbergu skazał Skarżącego na 4 lata pozbawienia wolności za udział w organizacji terrorystycznej, jednak odmówił pozbawienia obywatelstwa oraz wydalenia. Sąd okręgowy utrzymał ten wyrok, jednakże po wniesieniu kasacji przez prokuraturę, Sąd Najwyższy – opierając się na standardzie wynikającym z art. 8 EKPCz – uznał, że pozbawienie Skarżącego obywatelstwa oraz jego deportacja połączona z dożywotnim zakazem wjazdu do Danii będą proporcjonalne (w świetle wagi popełnionego przestępstwa względem sytuacji prywatnej i rodzinnej Skarżącego). Duńskie władze zwróciły się do ambasad Tunezji w celu wystawienia Skarżącemu paszportu i wykonania decyzji o deportacji, ale władze tunezyjskie stwierdziły, że nie mogą zidentyfikować Skarżącego jako obywatela Tunezji (w późniejszym terminie jednak stwierdziły, że Skarżący jest obywatelem Tunezji). Od tego czasu Skarżący przebywa w ośrodku dla cudzoziemców.

W odniesieniu do pozbawienia obywatelstwa:

• Prawo do obywatelstwa jako takie nie jest gwarantowane przez EKPCz, natomiast pozbawienie obywatelstwa może być oceniane jako wkroczenie w prawo chronione przez art. 8 EKPCz, ze względu na poziom ingerencji w życie prywatne. Trybunał ocenia skutki takiego pozbawienia obywatelstwa dla Skarżącego, a także potencjalną arbitralność. (§ 44–45) 

• Przy ocenie arbitralności Trybunał bierze pod uwagę zgodność z prawem, istnienie odpowiednich gwarancji proceduralnych, szybkość postępowania oraz możliwość wystąpienia do sądu o kontrolę legalności pozbawienia obywatelstwa. (§ 46) Trybunał nie rozstrzyga kwestii zgodności przepisów duńskich z Europejską Konwencją o Obywatelstwie, bowiem jest upoważniony tylko do stosowania EKPCz. Niewątpliwie pozbawienie obywatelstwa było oparte o jasną podstawę prawną w prawie krajowym. (§ 47) Sprawa została zbadana w trzech instancjach, a zatem istniały odpowiednie gwarancje proceduralne. (§ 48) Postępowanie odbyło się odpowiednio szybko. (§ 49) Pozbawienie obywatelstwa było proporcjonalną odpowiedzią na przestępstwa popełnione przez Skarżącego. Państwa-strony są uprawnione do zastosowania surowych środków w walce z terroryzmem, w tym pozbawienia obywatelstwa. (§ 50) W konsekwencji pozbawienie Skarżącego obywatelstwa nie było arbitralne. (§ 51) 

• W zakresie wagi skutków pozbawienia obywatelstwa, Trybunał brał w przeszłości pod uwagę m.in. to, czy dojdzie do bezpaństwowości (względnie czy Skarżący pozostanie osobą, której status prawny jest nieznany lub nie będzie można wystawić mu dokumentów) lub ryzyka wydalenia, a także wpływ na życie codzienne (Skarżącego lub rodziny). W ramach oceny ryzyka wydalenia należy brać pod uwagę naturę i wagę popełnionych przez Skarżącego przestępstw, niebezpieczeństwo Skarżącego dla społeczeństwa, czas od nabycia obywatelstwa, czy wydalenie Skarżącego jest rezultatem jego własnych działań i czy Skarżący opuścił państwo-stronę z własnej woli. (§ 52–55)  

• Kwestia podwójnego obywatelstwa została szczegółowo zbadana przez sądy krajowe i nie ma przy tym znaczenia, że po procesie władze tunezyjskie stwierdziły, że nie mogą zidentyfikować Skarżącego jako obywatela, zwłaszcza że później wycofały się ze swojego stanowiska. Skarżący nie został zatem uczyniony bezpaństwowcem. (§ 58–60) W realiach sprawy Sąd Najwyższy szczegółowo zbadał także kwestię proporcjonalności pozbawienia obywatelstwa. (§ 61–66) Nawet fakt, że Skarżący nabył obywatelstwo duńskie przy urodzeniu nie może pozbawiać państw-stron prawa do stosowania sankcji w postaci pozbawienia obywatelstwa w stosunku do osób, które zaangażowały się w działalność terrorystyczną. (§ 67–70) 

W odniesieniu do deportacji:

• Państwa-strony Konwencji są uprawnione do kontroli w zakresie przebywania cudzoziemców na ich terytorium, co oznacza także możliwość deportacji, zwłaszcza w przypadku popełnienia przez cudzoziemca przestępstwa. Ingerencja taka musi jednak spełniać wymogi z art. 8 ust. 2 EKPCz, tj. legalności i proporcjonalności (§ 73) W realiach sprawy nie ma wątpliwości, że deportacja była oparta o podstawę prawną i miała na celu ochronę porządku oraz zapobieganie przestępstwom. (§ 74) Przy ocenie proporcjonalności deportacji należy natomiast brać pod uwagę następujące kryteria: naturę i ciężar przestępstwa popełnionego przez Skarżącego, długość pobytu w kraju, długość okresu od popełnienia przestępstwa i zachowanie Skarżącego w tym czasie, narodowości osób zainteresowanych, sytuację rodzinną Skarżącego (w tym relacje z małżonkiem oraz trudności w adaptacji małżonka do życia w innym kraju), posiadanie dzieci i ich wiek (a także ewentualne trudności w ich adaptacji do życia w innym kraju), więzi społeczne, kulturowe i rodzinne zarówno z krajem pochodzenia, jak i krajem, z którego nastąpi wydalenie. (§ 75) 

• W realiach sprawy Sąd Najwyższy wziął pod uwagę kryteria sformułowane w orzecznictwie ETPCz, dokonując ich uważnej analizy. Biorąc pod uwagę wagę przestępstwa popełnionego przez Skarżącego, dożywotni zakaz wjazdu na teren Danii nie jest nieproporcjonalną sankcją. (§ 76–84)

Ustawa o obywatelstwie (Królestwa Danii)

– Art. 8b ust. 1  

„Osoba skazana za przestępstwo określone w rozdziale 12 lub 13 kodeksu karnego może zostać pozbawiona obywatelstwa przez sąd, o ile stanie się przez to bezpaństwowcem”. 

[A person convicted of violation of one or more provisions of Parts 12 and 13 of the Penal Code may be deprived of his or her Danish nationality by court order unless this will make the person concerned stateless.]

Ustawa o cudzoziemcach (Królestwa Danii)

– Art. 26 ust. 1 

Przy decydowaniu o kwestii wydalenia [cudzoziemca] na podstawie art. 25a–25c należy wziąć pod uwagę, czy wydalenie będzie miało charakter nieproporcjonalny, w szczególności z powodu: 

(i) więzów cudzoziemca ze społeczeństwem duńskim; 

(ii) wieku, stanu zdrowia oraz innych okoliczności osobistych cudzoziemca;  

(iii) więzów cudzoziemca z osobami zamieszkującymi w Danii; 

(iv) konsekwencji wydalenia dla bliskich cudzoziemca żyjących w Danii, a w szczególności wpływu na jedność rodziny; 

(v) nieznacznych lub nieistniejących więzi z krajem pochodzenia lub innym krajem, w którym będzie on zamieszkiwał; 

(vi) ryzyka … złego traktowania w kraju pochodzenia lub innym kraju, w którym będzie on zamieszkiwał”. 

[In deciding on expulsion under sections 25a to 25c, regard must be had to the question whether expulsion must be assumed to be particularly burdensome, in particular because of –

(i) the alien’s ties with Danish society;

(ii) the alien’s age, health and other personal circumstances;

(iii) the alien’s ties with persons living in Denmark;

(iv) the consequences of the expulsion for the alien’s close relatives living in Denmark, including impact on family unity;

(v) the alien’s slight or non-existent ties with his country of origin or any other country in which he may be expected to take up residence; and

(vi) the risk that … the alien will be ill-treated in his country of origin or any other country in which he may be expected to take up residence.]

pozbawienie obywatelstwa; wydalenie; deportacja; życie prywatne; życie rodzinne

https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-216316